آیا آموزش حیات صنعت گردشگری را تضمین می‌کند؟

عکس تزئینی است

ایسنا/خراسان رضوی شکل‌گیری، پایداری و توسعه گردشگری در هر جامعه نیازمند امر آموزش است که از ارکان اصلی توسعه پایدار گردشگری به شمار می‌رود، موفقیت آینده صنعت گردشگری در گرو آموزش و آگاه‌سازی افراد است که باید در اولویت قرار گیرد. از آنجا که گردشگری یک فعالیت خدماتی است و کارکنان، این خدمات را ارائه می‌کنند توجه به آموزش و ارتقاء دانش آن‌ها یکی از موضوعات اصلی تضمین حیات این مهم نیز محسوب می‌شود.

بنابراین درک و شناخت گردشگری و همچنین چگونگی توسعه و پایداری آن بر گسترش دانش گردشگری برای درک نیازمندی‌های آن تاثیرگذار است؛ البته در آموزش زمینه‌های موفقیت پیرامون تجارب گردشگری و همچنین نیازمندی‌های هر جامعه به امر گردشگری نیز لازم و ضروری است

از آنجایی که نظام آموزشی ما در حوزه گردشگری ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص در این زمینه بسیار کم است، دولت باید برنامه‌ریزی‌های کلان خود در امر آموزش صنعت گردشگری را جدی بگیرد تا اهداف عالی گردشگری تحقق پیدا کند.

خبرنگار ایسنا به منظور بررسی نقش آموزش در صنعت گردشگری با تعدادی از کارشناسان این حوزه به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه مواردی از آن‌ها را می‌خوانیم.

مهرداد فرشیدی، عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی بینالود مشهد، با بیان اینکه ما در تمام ارکان و فعالیت‌های مرتبط با گردشگری نیازمند آموزش هستیم، می‌گوید: در گردشگری ۶ رکن اصلی شامل حمل‌ونقل، اقامت، پذیرایی، مدیریت جاذبه‌ها، راهنمایان و مراکز خرید وجود دارد که نوع برخورد و تعامل افراد شاغل در هر کدام از این فعالیت‌ها با گردشگران متفاوت و پایه و اساس علمی و تجربی دارد و برای ارائه خدمات بهینه به گردشگران، نیاز به آموزش‌های مداوم و مقطعی لازم و ضروری است.

وی بیان می‌کند: آموزش مداوم و به‌روز، باعث افزایش آگاهی و علم افراد می‌شود و اهمیت این موضوع به این معناست که افراد آموزش دیده با اشراف کامل به گردشگری و قوانین مربوط به آن، خدمات مطلوب‌تری را به گردشگران ارائه دهند که در جلب رضایت آن‌ها و توسعه گردشگری بین‌المللی و داخلی تاثیرگذار خواهد بود. با توجه به اینکه در صنعت گردشگری ارائه خدمات بهینه به گردشگران در جلب رضایت آن‌ها بسیار مهم است، برای تحقق این مهم لازم است به آموزش‌های علمی در زمینه‌های مختلف گردشگری جدی‌تر از گذشته توجه شود.

فرشیدی تصریح می‌کند: ما برای توسعه گردشگری در کشور نیاز به بازاریابی، تبلیغات گسترده، مشتری‌مداری، ارائه خدمات نوین و تعامل با گردشگران داریم، تحقق تمام این موارد در گرو آموزش صحیح است اما متاسفانه بسیاری از افرادی که متولی گردشگری در ایران بوده و برای این صنعت در کشورمان تصمیم‌گیری می‌کنند، خود از علم آکادمیک و حتی تجربی در این صنعت پویا و پرطرفدار در سطح جهان، بی‌بهره هستند.

وی عنوان می‌کند: همانطور که تجربه در انجام وظایف کاری لازم و ضروری است باید به علوم دانشگاهی بیش از پیش اهمیت داد. بنابراین تلفیق علم و تجربه می‌تواند شیوه‌های آموزشی در گردشگری را متحول کرده و بازدهی فعالان در بازار گردشگری را ارتقا دهد.

عضو هیات علمی موسسه آموزش عالی بینالود مشهد خاطرنشان می‌کند: برای موفقیت و پیشرفت در گردشگری و استفاده مناسب از ظرفیت موجود در صنعت باید در وهله نخست اقدام به هماهنگ کردن مباحث آموزشی در سطوح مختلف تعلیماتی با استفاده از دانش افراد متخصص در گردشگری کرده و قبول کنیم که تربیت صحیح نیروی انسانی متخصص، باید سرلوحه اقدامات اولیه در برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری قرار گیرد و برای نیل به اهداف کلان در گردشگری باید به امر آموزش بیش از پیش توجه کنیم.

هم‌سو نبودن آموزش‌های آکادمیک با نیاز صنعت گردشگری یکی از معضلات حوزه آموزش است

مهنا نیک‌بین، دبیر باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو ایران، می‌گوید: عدم هم‌سویی آموزش‌های آکادمیک و کوتاه‏‌مدت گردشگری با نیاز صنعت گردشگری و هتلداری یکی از معضلات این حوزه است که بار مالی و زمانی زیادی را نیز به همراه دارد.

وی اظهار می‌کند: متاسفانه بسیاری از مراکزی که آموزش‌های گردشگری و هتلداری را برعهده دارند از کارگاه‌ها، دروس عملی هتلداری و گردشگری مانند کارگاه‏‌های پذیرایی، آشپزی، شیرینی‌‏پزی و...

"از آنجا که گردشگری یک فعالیت خدماتی است و کارکنان، این خدمات را ارائه می‌کنند توجه به آموزش و ارتقاء دانش آن‌ها یکی از موضوعات اصلی تضمین حیات این مهم نیز محسوب می‌شود"برخوردار نیستند و آموزش‌ها را صرفا به صورت تئوری ارائه می‌دهند و کمتر به آموزش‏‌های عملی در محیط و در قالب گشت‌‏های آموزشی می‏‌پردازند.

نیک‌بین با بیان اینکه این عوامل ضعف در حوزه آموزش است، اضافه می‌کند: زمانی که دانشجویان پس از چهار سال از دوره کارشناسی فارغ‌التحصیل می‌شوند، هیچ تجربه عملی ندارند و متاسفانه زمانی که صاحبان کسب و کار می‏‌خواهند آن‌ها را جذب کنند، باید مجدد دوره‌های عملی را در محیط کار برای آن‌ها برگزار کنند تا مطابق نیاز صنعت آموزش داده شوند که این امر هزینه و زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد.

وی عنوان می‌کند: یکی از معضلات این حوزه عدم هم‌سویی آموزش‌های آکادمیک و کوتاه‌‏مدت گردشگری با نیاز صنعت گردشگری و هتلداری است که متاسفانه این معضل را در این فضا ایجاد کرده و بار مالی و زمانی زیادی را در این زمینه تحمیل می‌کند. موضوع دیگری که امروز در زمینه آموزش گردشگری و هتلداری به عنوان یک معضل با آن روبه‌رو هستیم، این است که مقاطع آکادمیک کارشناسی، کارشناسی‌‏ ارشد و دکتری در بسیاری از مواقع مورد نظر نیست زیرا همانطور که گفته شد عمده شغل‌هایی که در صنعت گردشگری و هتلداری وجود دارد، سطح آکادمیک بسیار بالایی نمی‌‏طلبند و مبتنی بر تجربه کاری هستند.

این کارشناس گردشگری تصریح می‌کند: مدرک‌گرایی برای نیروهای کار این صنعت لزومی ندارد مگر اینکه بخواهند در سطح آکادمیک این رشته فعالیت‏‌های آموزشی داشته باشند یا به سطوح بالای مدیریتی دست پیدا کنند که آن هم به تجارب عملی موفق از پایین‌‏ترین سطح به بالا نیاز دارد، به عنوان مثال یک مدیر موفق هتل باید پله به پله از پایین‌‏ترین سطح کاری هتل تجربه کرده باشد تا به مدیریت هتل برسد و باید به تمامی زیربخش‌‏ها و نحوه عملکرد سیستمی آن‌ها اشراف داشته باشد.

وی تاکید می‌کند: مورد دیگری که در صنعت گردشگری می‌تواند یک معضل باشد، عدم به‌روزآمدی سرفصل‌ها، متون و درس‌هایی است که ارائه می‌شود. متاسفانه آموزش‌‏های ارائه شده در کشور با نیازها و جهش‌های علمی که این صنعت در سطح بین‌المللی دارد، اصلا هم‌سو نیستند و بسیاری از سرفصل‌های دانشگاهی تا همین چند سال اخیر بازنگری نشده بود و این عدم تطابق معضلی برای دانش‌پژوهان در بازار کار داخل و خارج از ایران است.

نباید به آموزش در حوزه گردشگری نگاهی سیاسی وجود داشته باشد

فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران نیز در این خصوص می‌گوید: از آنجایی که نظام آموزشی ما در حوزه گردشگری ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص در این زمینه کم است دولت باید برنامه‌ریزی‌های کلان خود در آموزش صنعت گردشگری را جدی گرفته و نگاهی سیاسی به این موضوع نداشته باشد.

وی اذعان می‌کند: به عقیده من مواردی که می‌تواند آموزش را در راستای توسعه گردشگری به همراه داشته باشد، چالش‌های زیادی دارد که باید وارد مسائل جزئی‌تر از این موضوع شویم و توجه کنیم زمانی که با مقوله‌ای به نام «گردشگری» مواجه هستیم، آن پیچیدگی ساختاری به واسطه میان رشته‌ای بودن گردشگری را نیز در نظر بگیریم. کشور ما در حوزه آموزش گردشگری ضعیف بوده و از این موضوع رنج می‌برد.

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران خاطرنشان می‌کند: حوزه آموزش در گردشگری شامل ۲ شاکله مهارت محور و آکادمیک می‌شود که گاهی اوقات اختلاف نظرهایی در خصوص آکادمیک و یا مهارتی بودن حوزه گردشگری دیده می‌شود. این اختلاف دیدگاه‌ها تا اندازه‌ای ادامه دارد و در پاره‌ای از موارد مشاهده می‌کنیم که بخش آکادمیک، بخش مهارتی را قبول ندارد و بخش مهارتی، بخش آکادمیک را به رسمیت نمی‌شناسد.

وی می‌گوید: بنابراین نتیجه می‌گیریم که نظام آموزشی ما در این زمینه ناکارآمد بوده و تعداد استادان متخصص این حوزه نیز اندک است و به نوعی نظام آموزش عالی گردشگری در کشور ما چندان اثربخش نیست و برنامه‌های راهبردی برای توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری وجود ندارد.

در نتیجه مهم‌ترین دلایل نبود نیروی متخصص در گردشگری همان مشکلاتی است که در نظام آموزش عالی گردشگری نیز وجود دارد.

جواهرزاده خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه متخصصان و استادان زیادی در این حوزه حضور دارند، اما نقشی در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور ایفا نمی‌کنند و به طبع سهمی در رفع مسائل و چالش‌های این حوزه نخواهند داشت، بنابراین دولت در برنامه‌ریزی‌های کلان خود آموزش صنعت گردشگری را باید جدی گرفته و به این موضوع نگاه سیاسی نداشته باشد.

وی تصریح می‌کند: نیاز امروز ما توجه به پلتفرم‌های جدید و به‌روز، استفاده از نوآوری و خلاقیت است که ضعف عمده ما در مباحث آموزشی این مسائل به خوبی دیده می‌شود. نیروهای متخصص به ویژه افراد جوان فارغ التحصیل داخل و خارج وجود دارند که به صنعت گردشگری وارد شدند و از این جهت به‌روز هستند و فضاهای خوبی نیز ایجاد می‌شود.

این کارشناس گردشگری اظهار می‌کند: حوزه آموزش در گردشگری همچنان گرفتار سرفصل‌ها و متدهای تعیین شده قدیمی است که باید به‌روزرسانی و دوره‌های مبتنی بر مسائل روز طراحی و برگزار شود، چراکه نوآوری و ابتکار در آموزش صنعت گردشگری حرف اول را می‌زند.

وی می‌گوید: متاسفانه طی سال‌های گذشته مدرک‌گرایی و صدور مجوزهای بی‌رویه برای تاسیس موسسات علمی، آموزشی و حتی دانشگاهی منجربه شکل‌گیری فارغ‌التحصیلان بی‌کیفیت زیادی شده است. بخشی از فارغ التحصیلان ما از علم لازم در این زمینه برخوردار نیستند، زیرا آموزش‌های متنوع را فرا نگرفتند و نمی‌توانند پاسخگوی نیاز بازار باشند. در نهایت اثربخشی نظام آموزشی زمانی می‌تواند خود را نشان دهد که بتواند پاسخگوی مسائل و مشکلات بازار و صنعت باشد.

نبود الگوی مشخص، گردشگری کشور را با افول همراه کرده است

محمد رحیمی‌خوش، استاد گردشگری و هتل‌داری در گفت‌وگو با ایسنا بیان می‌کند: ما نتوانسته‌ایم در این سال‌ها الگوی مشخصی در حوزه گردشگری به جهانیان معرفی کنیم و تنها به واسطه سنت دینی‌مان ادعا می‌کنیم که مردمان میهمان‌نوازی هستیم اما متاسفانه عدم ارائه الگویی درست باعث شده گردشگری ما رو به افول باشد.

وی خاطرنشان می‌کند: ما در مشهد بیشتر در زمینه میهمان‌نوازی، آداب و معاشرت و الگوهای رفتاری نیاز به آموزش داریم. افرادی که در خط مقدم صنعت گردشگری و میهمان‌نوازی به عنوان مدیران ارشد، میانی یا کارمندان فعالیت می‌کنند، باید با استانداردهای روز بین‌المللی در حوزه خود آشنا باشند اما متاسفانه متناسب با پیشرفت و توسعه استانداردهای بین‌المللی آموزش داده نمی‌شوند.

این کارشناس گردشگری اذعان می‌کند: اتفاقی که آموزش در حوزه گردشگری به وجود می‌آورد، این است که قطعا رضایت را برای گردشگر به دنبال دارد و زمانی که این رضایتمندی از سوی گردشگران اتفاق می‌افتد، می‌تواند میهمان وفادار آن مقصد باشد و بارها به آن شهر سفر و حتی آن شهر را به دیگران هم معرفی کند.

وی عنوان می‌کند: اولین موضوع آداب معاشرت و الگوهای رفتاری است که عمومیت دارد و از سطح کلی اجتماع بیرون می‌آید.

"بخشی از فارغ التحصیلان ما از علم لازم در این زمینه برخوردار نیستند، زیرا آموزش‌های متنوع را فرا نگرفتند و نمی‌توانند پاسخگوی نیاز بازار باشند"دومین مسئله به سطح حرفه‌ای باز می‌گردد که موضوع آموزش افراد در خط مقدم صنعت میهمان‌نوازی را در بر می‌گیرد و در این زمینه فعالیت می‌کنند. این موارد باید با استانداردهای روز بین‌المللی در صنعت گردشگری و میهمان‌نوازی آموزش داده شود. کشورهای بزرگی که در این زمینه صاحب نام هستند، به موضوعاتی مانند هتل‌داری، اقامت و حمل و نقل می‌پردازند و استانداردهای خود را به طور منظم و در سطح بین‌المللی ارتقاء می‌دهند.

رحیمی‌خوش می‌گوید: ما نیازمند ارائه یک الگوی آموزشی و میهمان‌نوازی در شهر مشهد هستیم. ما در زمینه میهمان‌نوازی، آموزش گردشگری و خدمات حرفه‌ای ظرفیت‌هایی در اختیار داریم که به صورت منظم و در سطح بین‌المللی در حال ارتقاء و توسعه است و از طریق فناوری، اطلاعات و ارتباطات می‌توان آن‌ را دریافت کرد و این اقدام باید توسط وزارت میراث فرهنگی در سطح حرفه‌ای آموزش داده شود.

در نتیجه به نظر می‌رسد یکی از راهکارهای برون‌رفت از شرایط فعلی در حوزه آموزش صنعت گردشگری در کشور این است که بخش آکادمیک و مهارت را بیشتر به هم نزدیک کنیم و هم‌افزایی خوبی را برای توسعه فعالیت‌های گردشگری داشته باشیم تا در زمینه گردشگری که صنعت مهمی به شمار می‌رود موفق عمل کنیم.

انتهای پیام