چگونه صادرات نفت ایران در شرایط تحریم دو برابر شده است!؟

بین الملل تابناک: ایران با دور زدن تحریم ها روزانه چند بشکه نفت در بازارهای بین المللی می فروشد؟ این پرسشی است که در ماه های گذشته در قالب گمانه زنی های متعدد بدان پاسخ داده شده است. به ویژه رسانه ها و ناظران خارجی توجه زیادی روی این مسئله داشته اند.

در همین رابطه، روز پنج شنبه روزنامه آمریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» گزارش داده که ایران در ماه‌های اخیر تحریم‌های ایالات متحده را دور زده و نفت بیشتری را به چین و سایر کشورها صادر کرده است.

به نوشته این روزنامه، افزایش صادرات نفت به اقتصاد بحران‌زده ایران کمک کرده و  کارزار «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه تهران را تضعیف می‌کند. در ادامه این مطلب آمده است:

اندازه‌گیری میزان فروش نفت ایران با توجه به ماهیت بیشتر پنهان آن دشوار است. چندین شرکت که تجارت جهانی نفت را رصد می‌کنند می‌گویند میزان حمل و نقل از ایران نسبت به سطح پایین اوایل سال جاری میلادی به حدود دو برابر رسیده است، هرچند برآوردها بسیار متفاوت است.

تاتکرترکرز که از تصاویر ماهواره‌ای برای رصد محموله‌ها استفاده می‌کند، برآورد کرده که صادرات نفت خام ایران در پاییز به ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسیده است، در حالی که در ماه فوریه (دی و بهمن ۱۳۹۸) ۴۸۱ هزار بشکه در روز بود.

در همین حال شرکت اس‌وی‌بی اینترنشنال مستقر در واشنگتن گفت که ایران ۵۸۵ هزار بشکه نفت خام در روز در ماه نوامبر صادر کرده‌است، در حالی که در اوایل سال جاری میلادی ۲۳۰ هزار بشکه صادر می‌کرد. پترولجستیکز هم شاهد افزایش صادرات از ۲۲۲ هزار بشکه به ۴۴۷ هزار بشکه در روز بوده است.

ارقام محافظه‌کارانه‌تر حاکی از آن است که تحریم‌های ایالات متحده موجب محدودیت فروش نفت خام ایران شده است.

"بین الملل تابناک: ایران با دور زدن تحریم ها روزانه چند بشکه نفت در بازارهای بین المللی می فروشد؟ این پرسشی است که در ماه های گذشته در قالب گمانه زنی های متعدد بدان پاسخ داده شده است"اما افزایش چشمگیر در ارقام منتشر شده از سوی سه ردیاب بازار نشان می‌دهد که به طور کلی، تهران به‌تازگی در فروش نفت خود موفق‌تر بوده است.

اقتصادهای در حال احیای آسیا از تاجران ایرانی تخفیف‌هایی می‌گیرند و مشاور یک شرکت بزرگ نفتی چینی گفته است که ایران حدود یک دلار به ازای هر بشکه تخفیف داده است. بازرگانان همچنین محصولات جانبی را با قیمت پایین‌تر می‌فروشند و یک تاجر ایرانی به وال استریت ژورنال گفته است که ایران تخفیف ۷۰ ​​دلاری برای هر تن پروپان ارائه می‌دهد و این محموله‌ها ۱۶ درصد ارزان‌تر از عربستان سعودی ارائه می‌شود.

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا سال گذشته گفت که ایالات‌متحده هدف به صفر رساندن صادرات نفت از ایران را دارد. آمریکا تلاش کرده بود فروش نفت ایران را به زیر یک میلیون بشکه در روز برساند، این در حالی است که قبل از خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های سال ۱۳۹۷ میزان فروش نفت ایران ۲.۵ میلیون بشکه در روز بود.

مشتریان نفتی ایران

از جمله بزرگ‌ترین مشتری‌های ایران چین است که طبق آمار رسمی تجارت پکن، در ماه اکتبر ۶۲ هزار بشکه در روز نفت ایران وارد کرده، این در حالی است که میزان واردات نفت چین از ایران در ماه ژوئن صفر بوده‌است. ناظران این صنعت گفتند که رقم واقعی به احتمال زیاد بسیار بیشتر بوده و شامل نفت انتقال یافته از طریق سایر کشورهای آسیایی است.

ونزوئلا که در دوران رئیس‌جمهور سوسیالیست این کشور نیکولاس مادورو، با واشنگتن اختلاف دارد و  مورد تحریم‌های آمریکا قرار گرفته، خرید بنزین از ایران را آغاز کرده است.

بر اساس اطلاعات ردیاب‌های حمل‌ونقل و یک مقام نفتی ایران، سوریه هم واردات نفت ایران را در سال جاری ازسرگرفته است.

ایران چگونه نفت می فروشد؟

شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی برای فرار از تحریم‌های بیشتر تلاش کرده‌اند و برای جلوگیری از ردیابی، فرستنده‌های رادیویی را خاموش می‌کنند. اپراتورهای حمل‌و‌نقل نفت خام ایران نام کشتی‌ها یا بارنامه‌های خود را تغییر داده‌اند.

به گفته افراد آشنا به موضوع، شرکت‌های حمل‌ونقل ایرانی به‌تازگی انتقال نفت در مناطقی را که تصور می‌شد بیش از حد خطرناک است، از جمله آب‌های سواحل متحدان آمریکا، عراق و امارات متحده عربی، آغاز کرده‌اند.

پمپئو از کاهش ۷۰ میلیارد دلار درآمد نفتی ایران به خاطر تحریم‌ها از ماه مه ۲۰۱۸ می‌گوید و اینکه کاهش فشار بر تهران اقدامی خطرناک است.

اما انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهوری جدید امریکا و احتمال تغییر موضع او نسبت به ایران شرایط را تغییر داده است.

تیم بایدن از احتمال تغییر سیاست‌های امریکا در قبال ایران می‌گویند. از جمله اقدام برای پیوستن به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران که مشاور امنیت ملی بایدن درباره‌اش گفته است: «دولت آماده است تا به شرایط برجام احترام بگذارد.» اقدامی که احتمالاً نیاز به کاهش تحریم‌های ایالات متحده دارد.

در سال ۲۰۱۸ پس از خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای دوران اوباما با تهران، اکثر خریداران و نفتکش‌ها و بیمه‌ها تجارت با ایران را متوقف کردند.

اما حالا با آغاز شمارش معکوس برای ورود جو بایدن به کاخ سفید شرایط تغییر کرده است و وال استریت ژورنال می‌نویسد: یک مقام مسئول در ایتالیا که قبلاً مشتری اصلی نفت خام ایران بود، می‌گوید که «ایرانیان نیاز به فروش نفت دارند و ما به انرژی نیاز داریم.»

این مقام به وال استریت ژورنال گفته است که «خریدها با لغو تحریم‌ها به سرعت شروع می‌شوند.»

در همین حال، اقتصادهای در حال احیای آسیا از تاجران ایرانی تخفیف‌هایی می‌گیرند و مشاور یک شرکت بزرگ نفتی چینی گفته است که ایران حدود یک دلار به ازای هر بشکه تخفیف داده است. بازرگانان همچنین محصولات جانبی را با قیمت پایین‌تر می‌فروشند و یک تاجر ایرانی به وال استریت ژورنال گفته است که ایران تخفیف ۷۰ ​​دلاری برای هر تن پروپان ارائه می‌دهد و این محموله‌ها ۱۶ درصد ارزان‌تر از عربستان سعودی ارائه می‌شود.

به گفته یکی دیگر از بازرگانان ایرانی، خریداران در چین، هند و کره جنوبی به دنبال خرید نفت خام در ایران هستند و صحبت‌ها در مورد آن شروع شده اما هنوز فروش نهایی انجام نداده است.

در همین حال رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌ زیست اتاق تهران از دلایل افزایش استقبال خریداران نفت ایران می‌گوید و به «ایران» توضیح می‌دهد: «امیدواری به کاهش شدت تحریم‌ها در نتیجه تغییر سیاست های امریکا در دولت بایدن در شکل‌گیری این روند بی‌تأثیر نبوده است ،اما روش جدید معاملات نفتی ایران با خریداران نیز نقش مهمی داشته است. ایران به دو روش تعهدی و تهاتری فروش نفت به خریداران را شکل داده است و خریداران هم علاقه‌مند به این نوع خرید نفت هستند. این برای ایران نیز اتفاقی مثبت و رویکرد تعاملی مفیدی است.»

رویترز نیز چندی پیش از افزایش صادرات نفت ایران به حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز طی ماه سپتامبر خبر داده و به صحبت‌های وزیر نفت در مجلس استناد کرده بود که «هرچه صادر می‌شود به اسم ایران نیست و حتی سندها هم تغییر می‌کند.»

این رسانه در ادامه نوشته بود: صادرات نفت ایران بیش از آن چیزی است که امریکا تصور می‌کند و به نوعی سیاست فشار حداکثری ایالات متحده شکست خورده است.

"در ادامه این مطلب آمده است:اندازه‌گیری میزان فروش نفت ایران با توجه به ماهیت بیشتر پنهان آن دشوار است"در دوره بایدن احتمالاً سیاست‌ها تغییر می‌کند.

علی‌اصغر زرگر، استاد دانشگاه و تحلیلگر ارشد روابط بین‌الملل در گفتگو با رسانه ها مطرح کرد: عدد موجود در این گزارش به هیچ‌عنوان تعجب‌برانگیز نیست و شاید بتواند آماری نزدیک به واقعیت باشد، اما به هیچ‌عنوان نباید در شرایط تحریمی انتظار تایید یا عدم‌تایید آن از سوی مقامات دولتی را داشته باشیم.

او با اشاره به نقش احتمالی ونزوئلا در رشد صادرات نفتی ایران گفت: «از شنیده‌هایی که به‌صورت پراکنده در چند وقت اخیر به گوش رسیده، اینکه شرکت‌های ایرانی که پالایشگاه نفتی ونزوئلا را تعمیر کردند و توان فرآورش این پالایشگاه‌ها را با نفت خام تولیدی ایران مطابقت داده‌اند، موردی مهم است. به همین دلیل می‌توان بخش عمده‌ای از این افزایش فروش را ناشی از تقاضای ونزوئلا برای نفت ایران دانست.» ایران طی ماه‌‌های اخیر چندین محموله سوخت به ونزوئلا صادر کرده است که حاشیه های فراوانی به همراه داشته است.

این کارشناس درباره روش‌های متفاوت فروش نفت نیز افزود: «طبیعی است که وقتی تحریم هستیم وزارت نفت روش‌های فروش نفت خود را علنا اعلام نکند! اما ما از طریق سوآپ (SWAP)، کشتی‌هایی که از پرچم کشورهای خارجی استفاده می‌کنند، کشتی‌هایی که سیستم‌های مکان‌یابی خود را خاموش یا دستکاری می‌کنند نفت خود را صادر می‌کنیم. البته بخش بسیار بزرگی از صادرات نفت ما در روی دریا و از طریق روش کشتی به کشتی انجام می‌پذیرد و در کنار آن از روش‌های دیگری چون کشتی‌های کوچک و دستکاری بارنامه کشتی‌ها و اطلاعات آنها استفاده می‌شود.» او در ادامه با اشاره به وجود راه‌های متنوع برای فروش نفت ایران عنوان کرد: «ما با کمک همسایگان از طریق SWAP و حتی از طریق راه‌های ریلی نیز می‌توانیم نفت بفروشیم.»

با توجه به گفته ی کارشناسان ممکن است از طریق راه های ریلی نفت به فروش برسد که قابل ردیابی نیست، بنابراین در حوزه صادرات نفت اطلاعات دقیق و کاملی موجود نیست و تا حدودی عدد و رقم گمانه زنی محسوب میشود.