لغو یکجانبه قرارداد ۱۹۷۵ ایران و عراق توسط صدام

به گزارش خبرنگار مهر، چهل سال پیش در چنین روزهایی ملت ایران که از بند جور و ستم رژیم طاغوت رسته و طعم شیرین پیروزی انقلاب را مزه‌مزه می‌کرد، ناباورانه شاهد تجاوز ارتش بعث عراق به فرماندهی صدام به مرزهای غربی و جنوبی کشورش شد؛ تجاوزی که از سوی قدرت‌های غربی به خصوص آمریکا مورد پشتیبانی قرار گرفت و نهایتاً به‌عنوان طولانی‌ترین جنگ در سده‌های اخیر شناخته شد!

به همین مناسبت با مراجعه به جلد نهم روزشمار مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با عنوان «تصمیم صدام به جنگ علیه ایران» حوادث آن روزها را مورد بازخوانی قرار می‌دهیم.

لغو یکجانبه قرارداد ۱۹۷۵ ایران و عراق توسط صدام

بیست و ششم شهریور ماه، پس از ماه‌های متوالی تحرکات مرزی، تجاوزات زمینی و هوایی، تحریک اقوام کرد و عرب در مرزهای غربی و جنوب‌غربی کشور و پشتیبانی و حمایت تسلیحاتی، تبلیغاتی و مالی از گروه‌های سیاسی مخالف نظام در پنج استان هم‌جوار مرزی با عراق توسط رژیم بعث حاکم بر این کشور، و به‌دنبال تشدید درگیری‌ها و حملات مرزی عراق در دو هفته گذشته، به‌ویژه در مرزهای قصرشیرین و ایلام و تصرف بخش‌هایی از خاک ایران توسط ارتش عراق، سرانجام شامگاه امروز صدام حسین، رئیس‌جمهور و رهبر شورای انقلاب عراق، در یک حرکت یک‌جانبه، قرارداد ۱۹۷۵ (۱۳۵۴ شمسی) ایران و عراق را مبنی‌بر مشخص‌کردن حدود مرزی بین دو کشور ملغی اعلام کرد. [۱]

اما پیش از نطق مستقیم صدام و اظهارنظر مقامات دیگر عراق در این مورد، امروز صدام حسین، از نمایندگان فرانسه و فلسطین در این کشور خواست تا پیام‌های شفاهی وی را در مورد جنگ ایران و عراق به اطلاع رهبران کشورشان برسانند. [۲]

گزارش هنگ ژاندارمری قصرشیرین گویاست که یگان سومار با یک گروهان زبده از نیروهای ناحیه ژاندارمری مازندران تقویت شده و پاسگاه پله‌چفت عراق هدف حمله گروه ضربت ژاندارمری و جوانمردان این یگان قرار گرفته است. [۳]

عراق در اندیشه حملات سنگین به مناطق هم‌جوار مرزی استان کرمانشاه

ادامه تحرکات وسیع و نقل‌وانتقال نیرو، تجهیزات سنگین زرهی، تانک و ضدهوایی از سوی عراق در مناطق هم‌جوار مرزی استان کرمانشاه، به‌ویژه مناطق عمومی قصرشیرین و نفت‌شهر نشان می‌دهد که عراق در اندیشه حملات سنگین دیگری به این مناطق است. گزارش‌های متعدد نیروهای خودی، ازجمله گزارش لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه حاکی است ارتش عراق درحال آماده‌باش کامل است.

"گزارش‌های متعدد نیروهای خودی، ازجمله گزارش لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه حاکی است ارتش عراق درحال آماده‌باش کامل است"[۴]

تجاوزات و تحرکات عراق در استان کرمانشاه قبل از هجوم سراسری

تاریخ

تجاوزات مرزی

تحرکات مرزی

زمینی

هوایی

زمینی

هوایی

فروردین ۱۳۵۸

۱

۱

اردیبهشت ۱۳۵۸

خرداد ۱۳۵۸

۱

۶

۱

تیر ۱۳۵۸

۱

۱

۲

مرداد ۱۳۵۸

۱

شهریور ۱۳۵۸

۱

۴

مهر ۱۳۵۸

۳

۱۱

آبان ۱۳۵۸

۳

۱

۱۴

آذر ۱۳۵۸

۱۱

دی ۱۳۵۸

۴

۲

۹

بهمن ۱۳۵۸

۳

۲۰

اسفند ۱۳۵۸

۷

۱

۱۲

فروردین ۱۳۵۹

۲۷

۵

۲۶

۲

اردیبهشت ۱۳۵۹

۲۶

۷

۳۰

خرداد ۱۳۵۹

۴۴

۵

۴۵

تیر ۱۳۵۹

۵۲

۴

۸

۱

مرداد ۱۳۵۹

۷۶

۹

۴۷

شهریور ۱۳۵۹

۱۳۵

۳۹

۳۰۶

۳

جمع

۳۸۰

۷۸

۵۲۲

۸

در ادامه درگیری‌ها و حملات ارتش عراق به نقاط مرزی استان ایلام، از اولین دقایق روز جاری، نیروهای عراقی از طریق زمینی به سایت ایلام حمله کردند که با مقاومت نیروهای مستقر در منطقه مواجه شدند. [۵] اما اوضاع در منطقه پاسگاه‌های صالح‌آباد همچنان بحرانی و در حال وخیم‌ترشدن است.

از سوی دیگر، گزارش‌های متعدد از تقویت بیشتر مناطق هم‌جوار مرزی با ایلام خبر می‌دهند. ازجمله افزایش تقویت نیروها و تجهیزات و انتقال آنها از اربیل به استان عماره در عراق [۶]، جاده‌سازی ازسمت پاسگاه شهابی عراق به‌سمت خاک ایران در منطقه پاسگاه چنگوله. این جاده در نزدیکی میله مرزی ۱۶ اصلی و حد مرز رودخانه چنگوله قرار دارد که تا چاه نفت چنگوله هشت کیلومتر فاصله دارد.

هشدار ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی مبنی بر حملات شدید آتی عراق به خوزستان

میل آشکار تحرکات و تهاجم ارتش عراق از مناطق غرب به‌سوی مناطق مرزی خوزستان، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی را بر آن داشت تا امروز یک بار دیگر در مورد راهبرد نظامی عراق اعلام دارد: ارتش عراق در نظر دارد با ایجاد درگیری‌های مرزی در منطقه غرب کشور خصوصاً قصرشیرین، ارتش ایران را در این منطقه درگیر نموده تا بتواند با آماده‌نمودن یگان‌های خود در منطقه مقابل خوزستان، به‌آسانی نیروهای نظامی را درهم کوبیده و طرح جدایی استان خوزستان را از ایران میسر کند. [۷] این نکته به‌علاوه افزایش تحرکات عراق و انتقال نیروها و تجهیزات زرهی و توپخانه‌های بیشتر مناطق مقابل پاسگاه‌های تابع بستان و سوسنگرد در چند روز گذشته، به‌ویژه دیروز و امروز، نشان می‌دهد که عراق علاوه‌بر درگیری‌های دیروز در این مناطق، قصد حملات شدیدتری را در این نقاط دارد.

این تحرکات از نظر لشکر ۹۲ زرهی دور نمانده است و نیروهای اطلاعاتی خودی، مجدداً به معبرهای نسبتاً حتمی تجاوزات آتی عراق ظرف امروز و یا فردا، اشاره کرده‌اند.

دولت عراق همچنین به دامداران نوار مرزی دستور داده است که از نزدیک‌شدن به فاصله ۳ کیلومتری مرز ایران و عراق خودداری کنند؛ در غیر این صورت رئیس عشیره مسئول نافرمانی خواهد بود. [۸]

حملات بی‌وقفه ارتش عراق به پاسگاه‌های منطقه بستان و سوسنگرد در روز گذشته، باعث سقوط پاسگاه‌های رشیدیه، صفریه و طاوسیه ایران شد، اما یگان‌های نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران مرکب از یک گردان از لشکر ۹۲ زرهی و قسمتی از گروه رزمی تی پ۳۷ زرهی شیراز به‌اتفاق همرزمان ژاندارم در یک درگیری شبانه سه پاسگاه ایرانی یادشده را پس گرفته و در آنجا حالت پدافندی به خود بگیرند. [۹]

موفقیت هواپیماهای خودی و انهدام مواضع دشمن

همچنین امروز، هواپیماهای خودی برای بار دوم با موفقیت، مواضع دشمن را منهدم و یک ساعت قبل از حمله هوایی گزارش رسیده که مأمورین ژاندارم و ارتش، پاسگاه سوبله عراق را با خاک یکسان و ۵ دستگاه تانک‌های مدافع پاسگاه را منهدم و تلفات جانی سنگین به دشمن وارد آمده است. [۱۰] بار اول دو فروند هواپیمای اف ۵ مواضع و محل تجمع تانک‌های عراقی را در اطراف پاسگاه طاوسیه به‌شدت بمباران کردند که میزان خسارات واردشده به دشمن ۷۰ درصد برآورد شده است. [۱۱]

استقرار مردم خرمشهر در مساجد و مدارس شهر

مهندس گلی، فرماندار خرمشهر، در مورد بازدیدهای خود از مرزهای شلمچه و وضعیت منطقه گفت: درحال‌حاضر اکثر نقاط خالی از سکنه است و مردم در مساجد و مدارس شهر مستقر شده‌اند.

"[۵] اما اوضاع در منطقه پاسگاه‌های صالح‌آباد همچنان بحرانی و در حال وخیم‌ترشدن است.از سوی دیگر، گزارش‌های متعدد از تقویت بیشتر مناطق هم‌جوار مرزی با ایلام خبر می‌دهند"[۱۲] از سوی دیگر، در ادامه تحرکات روزافزون عراق در مناطق مرزی آبادان و خرمشهر، شب گذشته و سرتاسر شامگاه امروز، نیروهای عراقی تحرکات قابل‌توجهی در نوار مرزی بصره و نیز در مقابل منطقه خسروآباد آبادان داشته‌اند. [۱۳] نیروهای عراقی امروز همچنین در آن‌سوی اروندرود در خاک خود، مشغول قطع نخل‌ها و احداث سنگرهای متعدد در مقابل حفار بریم اسکله‌های ۳ و ۴ و ۲۶ و ۲۷ آبادان مشاهده شده‌اند. [۱۴] گزارش امروز شنود خودی از منابع ارتش عراق حاکی است: «در منطقه "کوت‌الزین" و "المطوعه" و "سیبه" عراق نیز تعداد ۱۰۰ دستگاه خودرو زیل و ایفا عراقی با تجهیزات کامل و تعدادی توپ ضدهوایی استقرار یافته و به‌حالت آماده‌باش به سر می‌برند و آماده اجرای تیراندازی روی منطقه ایران است.» [۱۵]

آماده‌باش نیروی دریایی ایران در آب‌های خلیج‌فارس

با توجه‌به احتمال قوی تشدید درگیری‌ها میان قوای دریایی ایران و عراق در آب‌های ساحلی اروندرود و دهانه خلیج‌فارس، صبح امروز فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران جهت بازدید و آگاهی از میزان آمادگی رزمی نیروی دریایی ایران در خلیج‌فارس، وارد بوشهر شد. سخنگوی فرمانده نیروی دریایی ایران امروز اعلام کرد: پرسنل و ناوگان نیروی دریایی ایران در آب‌های خلیج‌فارس درحال آماده‌باش کامل به سر می‌برند. [۱۶]

[۱] خبرگزاری پارس، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۳، تاریخ ۲۷/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ ص ۱۵، رادیو عراق، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۲] خبرگزاری پارس، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۸۳، تاریخ ۲۷/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ ص ۱، بغداد خبرگزاری رویتر، به نقل از خبرگزاری عراق، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۳] روزنامه جمهوری اسلامی، ۲۹/۶/۱۳۵۹، ص ۴، بخشی از اطلاعیه شماره ۲ ستاد مشترک ارتش.

[۴] سند شماره ۲۷۷۳۷۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کرمانشاه به هنگ قصرشیرین (فرمانده هنگ رکن ۳) ۲۶/۶/۱۳۵۹، برابر امریه واصله از مرکز به استناد نامه واصله از سماجا مستند به گزارش لشکر ۸۱ زرهی؛ و سند شماره ۱۴۱۶۱۱ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه (مرکز فرماندهی) به سپاه غرب، ۲۷/۶/۱۳۵۹، برابر اعلام نزاجا به گزارش لشکر ۸۱ زرهی، ۲۶/۶/۱۳۵۹؛ و سند شماره ۵۷۳۱۹ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۳ (مرکز فرماندهی) به نهاجا، ۲۶/۶/۱۳۵۹، برابر اعلام نزاجا مستند به گزارش لشکر ۸۱ زرهی.

[۵] سند شماره ۵۷۲۸۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۳ (مرکز فرماندهی) به نزاجا، ۲۶/۶/۱۳۵۹، برابر اعلام نهاجا؛ و سند شماره ۱۴۱۶۰۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه (مرکز فرماندهی) به مرکز فرماندهی سپاه غرب کشور، ۲۶/۶/۱۳۵۹، برابر اعلام نهاجا؛ و سند شماره ۲۱۴۲۴ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن خبری مرکز فرماندهی عملیات سپاه، ۲۶/۶/۱۳۵۹، ص ۱.

[۶] سند شماره ۲۷۷۳۲۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه کرمانشاه به قصرشیرین ایلام فرماندهی هنگ، ۲۸/۶/۱۳۵۹، برابر امریه واصله از رکن ۳ ژاجا به استناد سماجا، ۲۶/۶/۱۳۵۹؛ و سند شماره ۱۸۶۴۳۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سماجا ۲ (م ۱۳۲) به نزاجا، ۲۷/۶/۱۳۵۹، بنا به شنود نیروهای خودی از مخابرات رزمی نیروهای عراقی، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۷] سند شماره ۲۷۶۸۹۲ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از تهران ژاجا (رکن ۳) به ناحیه ژاندارمری اهواز، ۲۹/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ برابر اظهارنظر اداره دوم سماجا، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۸] سند شماره ۴۰۹۳۲۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۲۷/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ ص ۷، از ناحیه ژاندارمری خوزستان (رکن ۲)، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۹] سند شماره ۴۲۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۲۶/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ شماره سریال ۱۱، ص ۸، از لشکر ۹۲ زرهی (رکن ۳) سوم، ۲۶/۶/۱۳۵۹؛ و سند شماره ۴۰۹۳۳۰ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۲۶/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ ص ۸، از لشکر ۹۲ زرهی (رکن ۳)، ۲۶/۶/۱۳۵۹؛ و همان برابر گزارش شماره ۶ سیار ۲۶/۶/۱۳۵۹، سرگرد افضلیان فرمانده هنگ سوسنگرد از محل مخاصمه.

[۱۰] سند شماره ۴۰۹۳۲۸ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش استانداری خوزستان، ۲۷/‏۰۶/‏۱۳۵۹‬ ص ۶، از هنگ سوسنگرد، ۲۶/۶/۱۳۵۹؛ و نیز همان، گزارش ستاد لشکر ۹۲ زرهی (رکن ۲)، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۱۱] سند شماره ۳۴۶۰۶۵ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از پایگاه چهارم شکاری (پست فرماندهی) به نهاجا (پست فرماندهی)، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۱۲] روزنامه کیهان، ۲۶/۶/۱۳۵۹، ص ۱، خبرنگار کیهان از خرمشهر.

[۱۳] سند شماره ۵۰۶۶۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.

[۱۴] سند شماره ۴۳۷ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری خوزستان به فرماندهی هنگ ژاندارمری آبادان، ۲۶/۶/۱۳۵۹.

[۱۵] سند شماره ۵۷۳۰۹ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.

[۱۶] روزنامه کیهان، ۲۷/۶/۱۳۵۹، ص ۲، به نقل از خبرگزاری پارس از بوشهر.

.