حاشیه‌نشینان را دریابیم

ساختاری دارای دو بخش متن و حاشیه، مناطقی از شهرها که به علت بی‌عدالتی، ایجاد شد و اکنون با بی‌عدالتی با آن برخورد می‌شود. نا عادلانه در مورد خود و ساکنانش قضاوت می‌گردد و تصمیم گرفته می‌شود.

محلات حاشیه‌نشین و مسایل و مشکلات آنها طی چند دهه اخیر، به عنوان یکی از جدی‌ترین چالش‌های شهری کشور به‌شمار می‌آید. طبق آمارهای موجود در خوشبینانه‌ترین حالت یک پنجم جمعیت شهری کشور در مناطق حاشیه‌نشین زندگی می‌کنند (حدود ۱۱ تا ۱۳ میلیون نفر) که تقریبا سه چهارم این جمعیت در ۱۰ شهر بزرگ کشور مستقر هستند. به طور کلی ۲۵ تا ۳۰ درصد جمعیت شهرهای بزرگ و کلان شهرهای کشور شامل تهران، مشهد، اهواز، تبریز، شیراز، کرمانشاه، زاهدان، بندرعباس، همدان، سنندج در مناطق حاشیه‌نشین سکونت دارند. پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه روند موجود در ۱۰ سال آینده این سکونتگاه‌ها یک چهارم جمعیت شهری کشور را در بر خواهند گرفت.

در گذشته نگاه به این مناطق صرفا از جنبه مسکن و کالبد محلات مورد توجه بود، اما با گذشت زمان مسائل و مشکلات این محلات به یک موضوع کلان اجتماعی، اقتصادی و کالبدی تبدیل شده است.

"ساختاری دارای دو بخش متن و حاشیه، مناطقی از شهرها که به علت بی‌عدالتی، ایجاد شد و اکنون با بی‌عدالتی با آن برخورد می‌شود"خواه و ناخواه حاشیه‌نشینان مهاجر و مهمانان دیروز، شهروندان میزبان امروز این شهرها هستند. مردمانی که خواستار حقوق، منزلت و امکانات درخور یک شهروند، مثل سایر مناطق شهری هستند.

تجربه تاریخی عدم توجه به خواسته‌های ساکنان این مناطق، عواقب ناخوشایندی را در پی داشته است. لذا با نگاهی عمیق و توجه درست به اتفاقات روی داده در چند دهه اخیر و نیز تعداد زیاد محلات حاشیه‌نشین با بیش از ۱۰ میلیون نفر از جمعیت شهری کشور، این مناطق مثل بمب ساعتی می‌مانند که هر آن آماده انفجار است. بنابراین اگر برنامه‌ریزی و فکری اساسی برای حل بحران اجتماعی ـ اقتصادی کنونی صورت نگیرد، مشکلات عمیقی برای این بخش‌ها ایجاد خواهد شد.

* کارشناس حوزه مسائل شهری

۲۲۳۲۲۵