مدل حکمرانی فرهنگی شبکه‌ای ولایی را شکل بدهیم

به گزارش خبرنگار مهر، نشست مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان‌های تابعه و نهادهای وابسته با رویکرد تبیین منویات مقام معظم رهبری در حوزه فرهنگ با حضور محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در تالار وحدت برگزار شد.

حجت الاسلام خسروپناه در ابتدای این نشست گفت: پیروزی عظیمی که طوفان الاقصی ایجاد کرد پوشالی بودن رژیم صهیونیستی را نشان داد، شکست رژیم صهیونیستی در این عملیات بسیار ترمیم‌ناپذیر بود و نشان داد که صهیونیست‌ها از نظر امنیتی تا چه میزان ضعیف و ناتوان هستند که حتی جرأت عملیات زمینی علیه مردم غزه را ندارند.‌

وی ادامه داد: مدیران فرهنگی با وجود همه تحریم‌ها با قدرت در حوزه‌های هنری توانستند نمایشگاه‌های بسیار خوبی همچون نمایشگاه قرآن و کتاب برگزار کنند. ما در حوزه فرهنگ چند مقوله داریم که باید آن‌ها را از هم جدا و مستقل دید. اولین موضوع، بحث نظریه فرهنگ است که فعالیت‌های مختلف در حوزه‌هایی همچون موسیقی وکتاب در این حوزه قرار دارد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در دوران ما هیچ‌کسی به اندازه مقام معظم رهبری درباره فرهنگ سخن نگفته است. ایشان فرهنگ را به هوا تشبیه کرده اند که در آن تنفس می‌کنیم. فرهنگ یک نهاد اجتماعی است که ساحت دانش، بینش، نگرش و کنش را شامل می‌شود.

وی گفت: برخی نظریه‌پردازان فرهنگ را بازویی تعریف می‌کنند که فقط ساحت کنش را در برمی‌گیرد اما فرهنگ حتماً ساحت دانشی، بینشی، نگرش، منش، کنش و گرایش دارد.

"زمانی که از نظریه فرهنگ سخن می‌گوئیم زمانی آن را فیلسوفانه و زمانی دیگر جامعه‌شناسانه بیان می‌کنیم"اگر این ساحت‌ها را در سطح جامعه نهادینه کنیم، فرهنگ ایجاد خواهد شد. فرهنگ امر فردی نیست بلکه امر و نهادی اجتماعی است و لذا مقوله جامعه‌شناختی نیز دارد. باید بدانیم سطح دانشی و سطح بینشی و نگرشی گرایشی و منشی و کنشی جامعه ما چه میزان است و جامعه ما تا چه حد عقلانیت‌پذیر و حافظه‌محور است.

حجت الاسلام خسروپناه ادامه داد: باید بدانیم که جامعه ما تا چه حد از فرهنگ‌های بیگانه تأثیر می‌پذیرد. زمانی که از نظریه فرهنگ سخن می‌گوئیم زمانی آن را فیلسوفانه و زمانی دیگر جامعه‌شناسانه بیان می‌کنیم. گاهی این‌گونه عنوان می‌کنیم که فرهنگ جامعه عبارت از بینش مبتنی بر ایمان، منش مبتنی بر فضیلت و کنش مبتنی بر عقلانیت است که از این موضوع با عنوان فرهنگ بایسته یاد می‌کنیم که این مبحث نظریه فرهنگی فیلسوفانه است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: گاهی اوقات به دنبال ارائه تعریف جامعه‌شناختی از فرهنگ هستیم.

متأسفانه در برخی از نوشته‌ها بسیاری از رذیلت‌ها را به ایرانیان نسبت داده‌اند. البته این حرکت از زمان شاه عباس دوم آغاز شد و مستشرقان این نگاه منفی و سلبی را به ایرانیان نسبت دادند. این مسئله در زمان پهلوی اول مقداری گسترده‌تر شد و کتاب‌های بعد از انقلابی که از سوی برخی ارائه شد نیز به این مسئله دامن زد. البته قصد نداریم تا مجموعه فضائل را به ایرانیان نسبت دهیم و از مشکلات چیزی نگوییم اما بسیاری از تحقیقات و نوشته‌ها در این زمینه یک‌سویه است. این نوشته‌ها را به ویژه در دو قرن اخیر آن‌چنان به ما القا کرده‌اند که ایرانیان نمی‌توانند هیچ‌گونه فعالیت و توسعه‌ای داشته باشند.

"البته این حرکت از زمان شاه عباس دوم آغاز شد و مستشرقان این نگاه منفی و سلبی را به ایرانیان نسبت دادند"لذا زمانی که توسعه‌ای در ایران رخ می‌دهد، دنیا تعجب می‌کند. آنچه برخی از جامعه‌شناسان در مورد فرهنگ ایرانیان دارند، فرهنگ ذلیلانه است اما ما اعتقاد داریم که فرهنگ مردم ایران فرهنگ قدرتمندانه است. موضوعی که پس از نظریه فرهنگی ارائه می‌شود، نظریه حکمرانی فرهنگ است.

وی گفت: در حکمرانی فرهنگی یعنی در سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری، هر چقدر مشارکت ذی نفعان و نخبگان وجود داشته باشد، حکمرانی موفق‌تر خواهد بود. امروز تعاریف فراوانی به ویژه از سوی غربیان در رابطه با حکمرانی وجود دارد. سبک‌های حکمرانی که در غرب مطرح است، هرمی، بنگاهی و شبکه‌ای است.

حکمرانی هرمی حکمرانی است که از مسئولان از بالا به پایین ارائه می‌شود. حکمرانی بنگاهی این است که قدرتمندانی که قدرت هنری در بخش‌های مختلف دست آن‌ها است، مسائل را پیش ببرند. حکمرانی شبکه‌ای نیز به معنای مشارکت همگانی در حوزه‌های مختلف فرهنگی است که این حکمرانی بهترین نوع حکمرانی است. نظریه اسلام در این زمینه حکمرانی ولایی است که در آن کلی محور قطب جامعه است‌. محوریت یعنی ذی نفعان، مردم و نخبگان دور ولی هستند که این حکمرانی به حکمرانی شبکه‌ای نزدیک‌تر است.

"این مسئله در زمان پهلوی اول مقداری گسترده‌تر شد و کتاب‌های بعد از انقلابی که از سوی برخی ارائه شد نیز به این مسئله دامن زد"ما در حکمرانی فرهنگی باید مشارکت حداکثری ذی نفعان و نخبگان را داشته باشیم‌. البته ممکن است اختلافاتی در این زمینه میان نخبگان وجود داشته باشد که طبیعی است.

حجت الاسلام خسروپناه ادامه داد: ما در حوزه اقتصاد نیز مردم‌سالاری داریم. باید کاری کنیم که مدل حکمرانی فرهنگی شبکه‌ای ولایی شکل گیرد که این بهترین نوع حکمرانی است. اینکه تصمیمات ما در حوزه تصدی‌گری مبتنی بر مدل حکمرانی فرهنگی نباشد، نقص است‌. پس از تبیین نظریه فلسفی و جامعه‌شناختی و حکمرانی حوزه فرهنگ باید بدانیم که در حوزه فرهنگ باید مراقب باشیم تا گرفتار سیاست‌زدگی نشویم.

حکمرانی فرهنگی سیاست‌گذاری لازم دارد اما زمانی که گرفتار سیاست‌بازی شد، فرهنگ آسیب خواهد دید.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: مقام معظم رهبری مباحث کاملاً علمی و آکادمیک در حوزه فرهنگ دارند. در حوزه فرهنگ گفت‌وگو بسیار مهم است و اصحاب هنر باید با یکدیگر در تمامی رشته‌های هنری گفت‌وگو کنند. برای مثال در عرصه سریال‌های خانگی امروز ترویج مصرف دخانیات و مشروبات الکلی و قماربازی خانواده‌ها را تضعیف می‌کند که یکی‌از خط قرمزهای ما در فیلم‌ها و سریال‌ها خانواده است. متأسفانه در اغلب سریال‌ها به قتل و جنایت می‌پردازند.امروز می‌توان سریالی جذاب ساخت و در عین حال ارزش‌های اسلامی و اخلاقی را حفظ کرد. لذا به برپایی گعده‌های گفت‌وگو در این زمینه نیازمندیم.

وی گفت: در حوزه موسیقی نیز بسیاری از ابهامات وجود دارد که هنوز حل نشده است.

"البته قصد نداریم تا مجموعه فضائل را به ایرانیان نسبت دهیم و از مشکلات چیزی نگوییم اما بسیاری از تحقیقات و نوشته‌ها در این زمینه یک‌سویه است"به نظر بنده بسیاری از مباحات موسیقی را حرام کرده‌ایم. هیچ یک از دستگاه‌ها و سازهای موسیقی ما غنای لهوی ندارد. متأسفانه ما در حق برخی از مباحث سینما، موسیقی و صنایع دستی اجحاف کرده‌ایم. ایران اولین کشور در دنیا در تنوع صنایع دستی است. متأسفانه این ظرفیت هنری تجسمی و صنایع دستی دارای پشتوانه حکمت را به دنیا نشان نداده‌ایم.

حجت الاسلام خسرو پناه افزود: امروز باید نسبت حکمت و هنر را به دنیا نشان دهیم.

شورای عالی انقلاب فرهنگی به صورت کامل در خدمت فرهنگ کشور است. ما شورا را جدا از وزارت ارشاد نمی‌دانیم و ما باید امور فرهنگی را تسهیل کنیم. امیدواریم با برنامه‌های پیش روی وزارت ارشاد بتواند نوعی تسهیل‌گری در امور فرهنگی ایجاد کند.