بزرگترین اشتباه در ساخت مسکن ملی

مختص ایران هم نیست، مروری بر ساخت این نوع مسکن ها در تک تک کشورهای دنیا نشاندهنده این واقعیت است که بله در هر کشوری به خصوص مقارن ایام رای گیری این بحث، داغ و حتی بعد از انتخابات شروع و عموما با ضعف های جدی، ناقص به اتمام یا رها می شوند.
در برخی کشورها مثل انگلیس و امریکا و چین و ... به دلیل ثروت کشورها این امر کم و بیش بهتر عمل شده ولیکن باز در اثر یدک کشیدن نام ساختمان ملی یا کلماتی از این قبیل عموما تبدیل به مناطق زیاد با رونقی نشده است.
در این وادی شاید اروپایی ها بسیار بهتر از دیگران عمل کرده اند به خصوص بعد از جنگ جهانی (تصویر۱ و ۲).
شاید بشود نتیجه گرفت که این کشورها هم خانه های بهتری که حس خانه دار شدن را به افراد جامعه خود انتقال داده اند با خانه های کوتاه مرتبه  ( بلند مرتبه هم زیاد دارند) و با یک باغچه کوچک و ... م شرایط مالی آسان تری را به شهروندان خود در قالب های مختلف کمک دولتی ارایه کرده اند.

در ایران نیز قبل از انقلاب تلاش هایی هم در قالب خانه سازی، هم در قالب آپارتمان سازی صورت گرفت. برای مثال دو تصویر زیر دو دیدگاه متفاوت از نگاه مسولان حکومتی ان دوران به موضوع حل مشکل مسکن ملی را نشان می دهد.

در دوران بعد از انقلاب هم تلاش های زیادی به خصوص در حدود ٣٠ سال اخیر صورت گرفته است که آنها عموما در قالب مسکن مهر یا ملی که با تعدادی ساختمانهای بلندمرتبه در نقطه ای از زمین های پیرامونی شهر ها بنا شده اند؛ البته با آورده های متفاوت و طرح های مختلف که عموما کپی طرح های خارجی است. البته متاسفانه در کپی برداری عامل تورم و همچنین ساخت و ساز به عنوان یک عامل درآمدزا و نقش دولت و واسطه ها در ابتدا لحاظ نشده است که عملا از آنها به عنوان یکی از ضعف های بزرگ این طرح ها می شود نام برد.

آنچه به صورت خلاصه از نکات کلی در بالا عرض شد، می شود بندهای زیرا تلویحا نتیجه گرفت:
۱-  خروج و حذف  کامل بخش دولتی از فرایند ساخت و سازهای ملی

۲- بلند مرتبه سازی بسیار پرهزینه، زمانبر،  وابسته به تکنولوژی بالاتر (هم در ساخت هم در نگه داشت(تصویر ۶ )عدم رعایت ضوابط زلزله در مسکن مهر) بوده است که برای اینگونه طرح های حمایتی اشتباه فاحش قلمداد می شود.

"به دلیل ثروت کشورها این امر کم و بیش بهتر عمل شده ولیکن باز در اثر یدک کشیدن نام ساختمان ملی یا کلماتی از این قبیل عموما تبدیل به مناطق زیاد با رونقی نشده است"به خصوص وقتی زمین زیاد و امکان ساخت با هزینه حدودا یک چهارم بلند مرتبه سازی میسر است و گستردگی تاسیسات زیربنایی راحت قابل حل است.

۳- حذف کامل شرایط اجاره، فروش و سودآوری و واسطه گری در این مجموعه ها در ابتدا باید مد نظر گرفته شود، در غیر این صورت باز پس گیری ملک بدون هیچ ملاحظه ای می بایستی الزامی باشد.

۴-  حذف واسطه ها، دولت و پروژه ها بسیار بسیار گران مدیریت می شوند . برای عقد یک قرداد دولتی و یا دارای بودجه های عمومی،  شاید چندین واسطه در بین قرار می گیرد که در نهایت کننده اصلی کار، یک سوم تا یک چهارم هزینه را با کمال رضایت و سود مکفی می پذیرد! این موضوع در کارهای اجرای البته کمی کمتر است.

۵- حذف بانک ها یا به حداقل رسانیدن اثر آنها از سیستم ساخت و سازهای ملی با آورده کاملا معقول استفاده کنندگان بر اساس پیشرفت کار و هزینه های کاهش یافته فوق العاده با توجه به موارد فوق.

با توجه به ۵ اصل یاد شده و تخصیص زمین رایگان و مناسب در مجاورت شهر هایی که نیاز به مسکن بیشتر دارند و همچنین دسترسی جاده ای مناسب دارند که مشکل تردد و جاده کشی هم نباشد می توان به راحتی این داستان عقیم مانده مسکن کشور را به خوبی و راحتی مدیریت کرد.
البته عزم ملی و جدی، تفویض اختیارات با نظارت کامل، مشارکت و تسهیل فرایندهای دولتی، مشارکت محدود خود مالکین در فرایند ساخت و ساز و حذف تمامی رانت ها و سودجویی ها، لازمه این برنامه کاملا موفق در کشور است.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران