دست‌اندازی به حریم باغ عفیف‌آباد؛ دفاع متولیان میراث فرهنگی از «فیلم‌سازان رانتی»

مهدی جدی‌نیا - انتشار تصاویر دست‌اندازی به حریم و عرصه باغ تاریخی عفیف آباد شیراز در فضای مجازی در حالی این روزها به دغدغه جمع بزرگی از کاربران تبدیل شده است که بسیاری از مسئولان ذیربط، به دلایل نه‌چندان واضح، سعی در کوچک‌نمایی و توجیه این اتفاق دارند.

باغ عفیف‌ آباد یا «باغ گلشن» از باغ‌های تاریخی شیراز است که در سال ۱۳۵۱ با شماره ۹۱۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.این باغ ۱۲۷هزار متر مربعی که زمانی تفرجگاه پادشاهان بود، در دوران صفویه بنا شده است.در دوره قاجاریه اما این باغ توسط میرزا علی خان قوام‌الملک خریداری و عمارت دو طبقه‌ بزرگی در وسط باغ احداث می‌شود.عمارت ساخته شده که مشتمل بر ۳۰ اتاق و تالار است، هنوز هم در باغ عفیف آباد پابرجا است.

بنّایی در حریم باغ تاریخی عفیف‌آباد شیراز (عکس از شبکه‌های اجتماعی)

عکس‌های منتشرشده اما حاکی از آن است که این باغ تاریخی میزبان میهمانان ناخوانده‌ای است که به بهانه ساخت فیلمی تاریخی، بساط بنّایی علم کرده و با بلوک سیمانی و ملات تغییراتی در محوطه، و بنا به گزارش‌هایی حتی در داخل عمارت، ایجاد کرده‌اند.

این اقدام عجیب در کنار یک بنای تاریخی در حالی درجریان است که قوانین میراث فرهنگی آن را ممنوع دانسته است.

متولی امر و مامور اجرای این قانون اما نظر دیگری دارد.

موید محسن نژاد، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارس، در دفاع از این اقدام می‌گوید که این سازه موقت که برای ساخت یک فیلم سینمایی تاریخی ایجاد شده، آسیبی به عمارت نمی‌رساند.به گفته او «این سازه پرتابل است و فاصله لازم هم با بنا رعایت شده و در پایان پروژه نیز باید از سوی تهیه کنندگان و با نظارت به صورت ایمن جمع آوری می شود.»

بنّایی برای ساخت لوکیشن یک فیلم تاریخی در حریم باغ تاریخی عفیف‌آباد شیراز (عکس از شبکه‌های اجتماعی)

این ادعا درحالی مطرح شده است که کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند که سازه جدید به دیوار کوشک باغ چسبیده است و متحرک نیست.آنان همچنین تاکید می‌کنند که ساخت این بنا نزدیک این بنای تاریخی برای این ساختمان تنش‌زا است؛ زیرا لرزش و سنگینی قابل‌ تاملی به این بنای تاریخی وارد می‌کند.تخریب این سازه جدیدالاحداث هم که احتمالا با پیکور و بیل مکانیکی انجام می‌شود، این تنش را چند برابر می‌کند.آنها معتقدند به دلیل استفاده از مصالح و ملات در این سازه جدید، کار تخریب آن آسان و بی‌آسیب به بنای اصلی نخواهد بود.

جمشید معینی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شیراز که خود از عمارت دیدار و شاهد تغییراتی در حجره‌های عمارت بوده نیز بر این باور است که کار کردن به این شکل و با استفاده از این ابزار و مصالح غیرقانونی است.

بنّایی برای ساخت لوکیشن یک فیلم تاریخی در حریم باغ تاریخی عفیف‌آباد شیراز (عکس از شبکه‌های اجتماعی)

او در گفت‌وگویی کوتاه به تاریخ یازدهم بهمن‌ با خبرگزاری فارس تاکید می‌کند که اعمال تغییرات در بناهای تاریخی نیازمند مجوز از شورای فیلم وزارت میراث فرهنگی در تهران است و استان فارس، اختیاری در این زمینه ندارد.

معینی می‌‌گوید: «این‌ها اگر هم بنا به ساخت و ساز و ایجاد تغییرات داشتند باید از سازه‌های موقت که قابل جا‌به جایی باشد استفاده می‌کردند.»

اما «این‌ها»یی که این مقام اشاره می‌کند چه کسانی هستند و چگونه توانسته‌اند چنان نفوذی داشته باشند که نه‌ تنها از سدهای قانونی بگذرند، که مقامات را نیز با خود همراه کنند؟

• فیلم‌سازان رانتی

بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی وجود ارتباطات و رانت را عامل اصلی این نفوذ عنوان کرده‌اند.

این تغییرات و ساخت و ساز در این باغ-عمارت تاریخی، بنا به مستندات موجود برای استفاده از این مجوعه برای تولید یک سریال تاریخی با عنوان «سووشون» به سفارش شبکه خانگی و به کارگردانی نرگس آبیار، فیلمساز نزدیک به حلقه‌های قدرت در جمهوری اسلامی، انجام شده‌ است.پروژه‌ای بزرگ که گفته ‌می‌شود اقتباسی است از رمانی به همین نام به قلم سیمین دانشور.

نرگس آبیار در کنار همسرش محمدحسین قاسمی

آبیار که دانش‌آموخته رشته ادبیات فارسی است، بعد از چند تجربه نویسندگی با ساخت فیلم کوتاه وارد عرصه فیلمسازی شد و بعد از آشنایی با محمدحسین قاسمی کار فیلمسازی بلند را آغاز کرد. محمدحسین قاسمی که بعدها در سال ۹۳ با آبیار ازدواج کرد، به دلیل ارتباطاتش با نهادهای قدرت در جمهوری اسلامی و پول‌هایی که وارد سینما کرده همواره مورد شک و شبهه اهل سینما بوده است.

از او درکنار محمود رضوی، تهیه‌کننده فیلم‌های حکومتی «سیانور» و «ماجرای نیمروز» که پرونده پول‌های کثیف سینما با نام او کلید زده شد، با عنوان تهیه‌کننده‌ متصل به منابع نفوذ نام برده می‌شود.

ترقی نرگس آبیار به مدارج قدرت اما پس از ساخت فیلم «شیار۱۴۳»، در سال ۱۳۹۲تسریع می‌شود.این فیلم که بر موضوع خانواده بازماندگان جنگ ایران وعراق متمرکز است، به شدت مورد توجه دولتمردان نظام قرار گرفت و علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به شخصه از فیلم او تقدیر کرد.

نرگس آبیار و دیگر عوامل ساخت فیلم «شیار۱۴۳» در دیدار با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ (عکس از سایت رسمی خامنه‌ای)

توفیقی که باعث شد درهای بسیاری برای او باز شود و او در زمانی بسیار کوتاه از قالب کارگردانی متوسط به هیبت سینماگری شاخص تغییر جایگاه دهد.

حمایت نهادهای سینمایی دولتی از او و معرفی‌اش برای داوری جشنواره‌های سینمایی دولتی چون جشنواره مقاومت و شهر، در کنار معرفی آثارش به عنوان نماینده سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی و امکان حضور او در عرصه‌هایی خاص، پاداشی است که نصیب آبیار می‌شود.

حسین رونقی ملکی،‌ زندانی سیاسی سابق،‌ در توئیتی صریحا نام آبیار را در فهرست سینماگران وابسته‌ای ذکر می‌کند که در سال ۹۳ از اوین و زندانیان سیاسی برای بررسی فرصت‌های موجود، دیدار کردند.دیداری که با حاشیه‌های بسیاری همراه بود.

نرگس آبیار و دیگر عوامل ساخت فیلم «شیار۱۴۳» در دیدار با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۲۶ خرداد ۱۳۹۳ (عکس از سایت رسمی خامنه‌ای)

نزدیک شدن آبیار به حلقه قدرت، فرصت‌های بسیار دیگری را نیز برای او فراهم کرد.عدم پیگیری شکایت شاکیانی چون نویسندگانی که او از آثارشان اقتباس کرده بود و مختومه شدن شکایت خانواده‌هایی که او با تحریف قصه زندگی‌شان فیلم ساخت، دیگر موهبتی بود که به این فیلمساز ۴۹ ساله عطا شد.

ساخت فیلمی درباره عبدالمالک ریگی با عنوان «شبی که ماه کامل شد» اتصال او به قدرت را پررنگ‌تر کرد به گونه‌ای که برخی از اهالی سینما، به کنایه شرکت در مجالس روضه خانگی آبیار را تضمینی برای گرفتن نقش در فیلم‌ها و سریال‌های نان و آب دار عنوان کرده‌اند.

عبدالمجید ریگی، مشهور به عبدالمالک ریگی، رهبر پیشین گروه جندالله بود که علیه نظام جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کرد.او در اسفند ۱۳۸۸ توسط وزارت اطلاعات دستگیر و به ایران منتقل شد.چگونگی دستگیری و انتقال او به ایران همچنان در ابهام است.او در تابستان ۱۳۸۹ به اتهام محاربه به دار آویخته شد.

• حاشیه امن

بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی با اشاره به این که حتی بسیاری از کارشناسان رعایت پروتکل‌های خاص در مرمت بناهایی این چنین را توصیه می کنند، تنها دلیل این غفلت و بی‌توجهی عمیق مقامات را برخورداری آبیار از رانت دولتی و حمایت پررنگ نهادهای امنیتی از او و پروژه‌اش می‌دانند.

نرگس آبیار

حمایتی که او را به زعم خودش آن‌قدر دست‌نیافتنی ساخته که در مقابل این همه اعتراض و انتقاد تنها با پاسخی کوتاه در صفحه مجازی خود به یکی از مخاطبان به این جمله که «این سازه پرتابل بوده و از دیوار عمارت حدود ۵ سانتی‌متر فاصله دارد» بسنده می‌کند.

توضیحی که به دلیل غیرکارشناسی بودن، انتقادهای بیشتری را به دنبال دارد و نهایتا عوامل مجموعه در تاریخ ۱۳ بهمن مصاحبه‌ای با داریوش پیرو طراح صحنه سریال منتشر می‌کنند که این بار اظهارنظرها تصحیح و از وجود فاصله‌ای ۲۰ سانتی با بنای اصلی صحبت می‌شود.

ادعایی که مثل «حضور یک ناظر از میراث فرهنگی به صورت دائم در همه لوکیشن های این مجموعه تاریخی» قابل اثبات نخواهد بود.