ماجرای درخواست اعدام برای علامه امینی و حکم جالب قاضی‌القضات بغداد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، وبینار معرفی کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام نجف اشرف شب گذشته با حضور مجازی حجت‌الاسلام حیدر السهلانی مدیر این کتابخانه، مهدی رمضانی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، منصور کوهی رستمی استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز و جمعی از محققان، مدیران کتابخانه‌ها و کتابداران به منظور بررسی ایده‌ها و الگو‌های مدیریت کتابخانه‌های عمومی برگزار شد.

در ابتدای این وبینار حجت‌الاسلام حیدرالسهلانی مدیر کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام نجف اشرف با تبیین تاریخ کتابخانه‌های این شهر مقدس گفت: تاریخ کتابخانه و کتابداری در این شهر به قدمت تاریخ سکونت بشر است، اما به طور رسمی از قرن دوم هجری کتابخانه داران و دانشمندان و علما در این شهر فعالیت داشته‌اند و حرکت علمی در این شهر از اواسط قرن پنجم با مهاجرت شیخ ابوجعفر طوسی معروف به «شیخ الطائفه» از علمای بزرگ در سال ۴۴۳ هجری قمری به دلیل خطرات جانی و کتابسوزان تلخ عوامل طغرل بیگ سلجوقی از بغداد به نجف آغاز و این مهاجرت مبداء و سرآغاز شکوه علمی نجف اشرف شد.

وی ادامه داد: پس از تهدید‌های خلیفه و سوزاندن کتابخانه شیخ ابوجعفر در بغداد توسط طغرل بیگ سلجوقی که بیش از ۱۰ هزار جلد کتاب، ۱۰۰ جلد قرآن کریم و نسخه‌های خطی و نفیس و نادر زیادی را در بر می‌گرفت، شیخ در سال ۴۴۳ هجری قمری از از بغداد به نجف اشرف هجرت کردند و با این اندیشه وارد این شهر شدند تا این ضایعه را جبران و خلاء‌ها را پرکنند.

این مدرس حوزه در ادامه با تبیین وضعیت امروزی کتابخانه‌های نجف گفت: در نجف اشرف ما سه نوع کتابخانه داریم که یکی شامل کتابخانه‌های شخصی است که محل مراجعه اهل علم و دانشمندان است، غالب این کتابخانه‌ها مربوط به علما و مراجع دینی است.

السهلانی ادامه داد: نوع دوم کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های عمومی و خصوصی هست که در هرمدرسه علمیه و حوزه‌ای یکی از این کتابخانه‌ها فعالیت دارند و مخصوص آن مدرسه است و در عین حال عمومی هم هست.

وی با اشاره به اینکه نوع سوم کتابخانه‌های فعال در نجف اشرف کتابخانه‌های عمومی هستند افزود: کتابخانه‌های عمومی برای همه علاقه‌مندان به کتاب اعم از دانشجویان، استادان، طلاب و دانش‌پژوهان قابل استفاده و مراجعه است و همه علاقه‌مندان می‌توانند از منابع این کتابخانه‌ها بهره‌مند شوند.

مدیر کتابخانه امیرالمؤمنین مهمترین و غنی‌ترین کتابخانه‌ها را متعلق به مراجع، علما و مجتهدان نجف دانست و افزود: متأسفانه برخی از این کتابخانه‌ها را ازدست داده‌ایم که می‌توان به کتابخانه آل شیخ راضی اشاره کرد که در واقع منابع این کتابخانه میان خاندانشان تقسیم و متفرق شده است و افراد خاندان از این کتاب‌ها نگهداری می‌کنند و علاقه‌مندان هم برای بهره‌گیری از این منابع به منازل ایشان مراجعه می‌کنند. همچنین از جمله این کتابخانه‌ها، کتابخانه شیخ مرتضی انصاری صاحب المکاسب است که در قرن ۱۳ می‌زیسته و بعد از رحلت ایشان منابع این کتابخانه به فروش رفت و خیلی از آثار آن کتابخانه هم اکنون موجود نیست و متفرق شده است.

السهلانی ادامه داد: همچنین کتابخانه آخوند خراسانی هم درقرن ۱۴ هجری در میان فرزندانشان توزیع و آثار گرانسنگ این کتابخانه متفرق و منابع کمی از آن کتابخانه هم‌اکنون در اختیار فرزندانشان هست، یا کتابخانه سیدمحمد الحبوبی را هم در قرن ۱۴ از دست دادیم و تعداد کمی از این کتاب‌ها نزد اعضای خانواده ایشان باقی و بقیه از بین رفته است.

وی ادامه داد: کتابخانه آل حرث که در زمینه حدیث بوده است هم به فرزندانشان منتقل شد از این جمله می‌توان به کتابخانه‌های آل مظفر، الجزایری، آل جواهر، هبه‌الدین شهرستانی، آل صافی، سید شبر و بحرالعلوم اشاره کرد که متأسفانه از بین رفته‌اند.

حیدر السهلانی با اشاره به نوشته‌های جرجی زیدان درباره کتابخانه‌های نجف اشرف گفت: او بغداد را ام‌الکتابخانه‌ها می‌داند، اما کتابخانه‌های نجف اشرف را کهن‌تر، متنوع‌تر و غنی‌تر و نسبت به کتابخانه‌های بغداد گسترده‌تر دانسته است. پروفسور هالتر هم در این باره گفته نجف منبع گسترش علمی و ادبی است و کتابخانه‌هایش دارای منابع نفیس است که این امر موجب شده در صدر کتابخانه‌های دنیا قرار بگیرد.

السهلانی از نمونه‌های موفق کتابخانه‌های عمومی به کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام اشاره کرد و گفت: این کتابخانه که زیر نظر بارگاه حضرت علی علیه‌السلام و روضه حیدری است از همه جا علاقه‌مند به کتاب و کتابخوان را جذب می‌کند و اقشار فرهنگی و آحاد ملت عراق و طلاب و دانشجویان بهره‌گیری می‌کنند.

وی ادامه داد: البته کتابخانه‌های عمومی دیگری نیز مثل کتابخانه بحرالعلوم، آل حکیم، کاشف الغطاء، امام حسن مجتبی، آل حنوش، جامعه النجف الدینی و توسی و... وجود دارند که در کنار سایر کتابخانه در دسترس عموم مردم هستند.

مدیر کتابخانه امام امیرالمومنین در ادامه این نشست مجازی به معرفی این کتابخانه و شرح حال مؤسس آن پرداخت و افزود: این کتابخانه توسط علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی در سال ۱۳۷۰ هجری قمری (۱۹۵۰ میلادی) یعنی حدود ۷۰ سال پیش تأسیس شد. آن عالم بزرگ که در خانواده‌ای مؤمن و دانشمند در تبریز به دنیا آمد در نزد بزرگان علم و دین همچون محمدباقر فیروزآبادی، خوانساری و مشکینی به تحصیل و تعلیم پرداخت و سال‌های عمر را تماماً به کسب علم و دانش و پژوهش پرداخت.

* تلاش ۵۰ ساله علامه امینی برای اثبات حدیث غدیر از طریق منابع اهل سنت

السهلانی با بیان اینکه علامه امینی خود با تحمل رنج و مشقت فراوان به تحقیق و پژوهش درباره روایت حدیث غدیر از طریق منابع اهل سنت پرداخت افزود: وی شاهد بود که دانشجویان و طلاب علوم دینی سایر کشور‌ها اعم از ایرانی، افغانی، پاکستانی و...

برای تحصیل علم در نجف با مشکلات عدیده‌ای درخصوص تهیه کتاب و تحقیق در منابع علمی و فقهی و دینی روبرو هستند، لذا این کتابخانه را تأسیس کرد تا این طلاب از این موهبت بهره‌مند شوند.

مدیر کتابخانه امام امیرالمؤمنین با اشاره به زحمات ۵۰ ساله علامه امینی در تألیف اثر نفیس الغدیر گفت: تألیف این اثر عظیم بیش از ۵۰ سال طول کشید و آن بزرگمرد فقط و فقط فضایل و مناقب امیرالمؤمنین را از منابع اهل سنت استخراج و رفتار‌های سوء خلفا را با آن حضرت تماماً با اتکا به منابع غیر شیعی با دقت و ظرافت ذکر کردند.

* ماجرای درخواست اعدام برای علامه امینی و حکم جالب قاضی‌القضات بغداد

وی با بیان اینکه این اثر بزرگ تأثیرات بسیاری در روشنگری اذهان نسبت به مظلومیت امیرالمؤمنین داشت به مخالفت علمای اهل تسنن و شکایت آن‌ها نزد قاضی القضات وقت بغداد اشاره کرد و افزود: ایشان شکایت علامه را نزد قاضی القضات بردند و گفتند یک عالم ایرانی باعث فتنه میان اهل تسنن و تشییع شده و از بد رفتاری‌های خلفا با حضرت علی علیه‌السلام ذکر می‌کند و از قاضی درخواست کردند که علامه را محاکمه و اعدام کند. این در حالی بود که منابع مورد استفاده علامه امینی از خود اهل سنت بود.

* وجود قرآن خطی به خط حضرت علی و مهر امام حسن (ع)

وی با اشاره به اینکه علامه امینی برای تألیف این اثر وزین مرارت‌های فراوانی متحمل شدند افزود: قاضی القضات بغداد پس از دریافت مجموعه الغدیر و مطالعه طولانی این اثر به شاکیان اعلام کردند من با یک شرط می‌توانم علامه امینی را محاکمه کنم که شما همه مصادر، منابع بزرگ و کتاب‌های‌تان را بسوزانید، چون علامه از کتاب‌های شما بهره‌برداری کرده است و از هیچ منبع شیعی استفاده نکرده است.

السهلانی دقت و کار علمی موشکافانه و ریزبینانه را از ویژگی‌های آن عالم بزرگ برشمرد و افزود: ایشان برای تألیف الغدیر همه این منابع مهم و روایت‌ها درباب فضایل امیرالمومنین را با سفر به شهر‌ها و کشور‌های مختلف گردآوری کرد و هزاران صفحه کتاب استنساخ و رونویسی کرده و از قبل این گردآوری‌ها تالیفات متعددی هم تدوین و منتشر کردند.

مدیر کتابخانه عمومی امام علی علیه‌السلام سفر به هند، سوریه و ترکیه را ازجمله این سفر‌ها برشمرد و افزود: سفر اول ایشان به هند، سفر دوم به سوریه بوده که بیش از ۴ ماه در اتاقی کوچک اقامت داشتند و در این مدت ایشان ۲۵۰ کتاب را از منابع اهل سنت استنساخ کردند و برخی از این کتاب‌ها بعضا اشارات کوچکی به فضایل امام علی علیه‌السلام داشت و ایشان این منابع را گردآوری کردند و یکی از دلایل غنی بودن این کتابخانه همین منابع است.

وی ادامه داد: این کتابخانه هم‌اکنون دارای بیش از ۵ هزار جلد نسخه خطی است که با ضمیمه‌های آن بیش از ۹۷۵۰ جلد می‌شود که موضوعات مختلف قرآنی، فقهی، علمی، دینی، نجوم، ریاضیات و... را دربر می‌گیرد. همچنین وجود قرآن (جزء ۳۰ و بخشی از جزء ۲۹) با خط مبارک امیرالمومنین و با مهر فرزندشان امام حسن مجتبی علیه‌السلام و کتاب اشارات ابوعلی سینا قدیمی‌ترین نسخه خطی مربوط به قرن چهارم از جمله آثار نفیس است که در این کتابخانه موجود است.

* حمایت آیت الله سیستانی از کتابخانه امیرالمؤمنین (ع)

السهلانی فهرست نویسی نسخه‌های خطی را یکی از اقدامات مهم این کتابخانه برشمرد و افزود: با حمایت سید علاء موسوی رئیس دیوان وقف شیعی عراق آثار خطی فهرست نگاری شده است همچنین ۲ هزار کتاب چاپ سنگی داریم که قدیمی‌ترین آن‌ها برای ۱۵۰ سال پیش است.

وی وجود ۶۵۰ هزار جلد کتاب را درکتابخانه امام امیرالمومنین علیهالسلام از امتیازات این مجموعه علمی برشمرد و افزود: یکی دیگر از امتیازات این کتابخانه در جامعه علمی و حوزوی وجود چاپ اول کتاب‌های کمیاب و نایاب است که در جا‌های دیگر پیدا نمی‌شود یا مؤلفان آن دیگر در قید حیات نیستند.

همچنیین تجهیز و راه‌اندازی بخش نشریات و کتاب‌های صوتی و الکترونیکی و حمایت کامل آیت‌الله سیستانی از این کتابخانه از جمله مزایای این مجموعه علمی است.

وی با اشاره به وجود زمینه‌های فراوان همکاری‌های مشترک میان کتابخانه‌های دو کشور ایران و عراق گفت: آمادگی برای همکاری‌های متقابل در عرصه‌های مختلف وجود دارد و من به دنبال تدارک و فراهم ساختن زمینه‌های دیدار شما و کتابداران ایرانی از این کتابخانه هستم.

السهلانی در پایان گفت: بیش از ۳ هزار جلد کتاب به زبان فارسی، اردو و انگلیسی و غیرعربی در این کتابخانه وجود دارد و زمینه‌ساز ارتباطات غیر عربی زبانان با این کتابخانه را فراهم کرده است.

* گسترش همکاری‌های علمی و میان کتابخانه‌ای ایران و عراق

در ادامه این وبینار مهدی رمضانی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هم در سخنانی با بیان اینکه تعلق خاطر ایرانیان به نجف اشرف فراتر از یک تعلق سازمانی و اداری و بسیار فراتر از تعلق به سایر کشور‌ها و سرزمین‌ها است گفت: نهاد کتابخانه‌های عمومی ۳۵۰۰ کتابخانه را زیر نظر دارد که ۲۵۰۰ کتابخانه به طور مستقیم زیر نظر نهاد اداره می‌شود.

وی با شاره به زمینه‌های تعامل و همکاری‌های مشترک گفت:در کتابخانه‌های زیر مجموعه نهاد دارای کتاب‌های مختلف چاپ سنگی و نسخ ذی قیمت خطی هستیم که امکان مبادله هست.

وی تاکید کرد: هم‌اکنون کتابخانه‌های ما بیش از ۴۰ گونه خدمات فرهنگی و اجتماعی آموزشی را ارایه می‌کنند.

رمضانی خواستار بررسی راه‌های گسترش همکاری‌ها و ارتباطات علمی و مطالعاتی پایدار شد و گفت: آمادگی تعاملات مشترک و فهم دقیق از داشته‌های دو طرف و زمینه‌سازی برای تعاملات فرهنگی و تبادل تجربیات وجود دارد.