۱۰ هزار هکتار از خلیج گرگان خشک شد

زندگی بیش از ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار حاشیه نشین خزر به‌ همراه‌مشاغل کشاورزی و دامپروری آنها با افزایش نقاط بیابانی از جمله خلیج گرگان و گردوغبارهای‌ خارجی در معرض خطر است.

وقوع ریزگرد یکی از مشکلات تکراری ۲۰ سال گذشته در جنوب کشور بوده است که با افزایش مناطق بیابانی و خشکی تالاب‌های وسیع این منطقه مانند هورالعظیم و جازموریان هر سال افزایش می‌یابد. اما ریزگردها در شمال کشور، پدیده جدیدتری هستند به‌طوری که وقوع آنها برای شهروندان کرانه‌های شمالی و حتی می توان گفت مردم کل کشور غیرقابل تصور بود. گرچه بخش زیادی از ریزگردهای شمال کشور با منشا صحرای قره‌قوم ترکمنستان، بزرگ‌ترین صحرای شنی جهان در مناطق شمالی گلستان دیده می‌شوند، اما مازندران و گیلان هم از این پدیده در امان نیستند. آنچه نگرانی از وقوع ریزگردهای شمال را تشدید می‌کند، افزایش میزان خشکی و مناطق بیابانی در این خطه به ظاهر سبز کشور است؛ بنابر اعلام سازمان حفاظت از جنگل‌ها طی ۴دهه اخیر حجم جنگل‌ها در این منطقه به کمتر از نصف گذشته کاهش پیدا کرده است.

طبق این آمار از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار اراضی جنگلی شمال، یک میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار باقی مانده است و این موضوع در کنار خشکی پهنه‌های وسیع آبی مانند ۳۰ درصد خلیج گرگان، تالاب انزلی و بخش وسیعی از تالاب میانکاله به واسطه خشکی خلیج‌گرگان و پسرفت آب خزر، مناطق مستعد بیابانی و تولیدکننده گردوغبار و ریزگرد در ۳ استان شمالی را گسترش داده است. تراکم بالای جمعیت در نوار باریک ساحلی خزر و نزدیکی شهرها و روستاها به کانون‌هایی با احتمال بالای وقوع ریزگرد، زندگی در این مجتمع‌های زیستی شمال را در آستانه خطر آلودگی هوا و ذرات گردوغبار قرار داده است.
 

خشکی خلیج‌گرگان علاوه بر آسیب‌های گسترده در حوزه‌های محیط‌زیستی و اقتصادی به گلستان و تحت‌تأثیر قرار دادن مستقیم معیشت حاشیه‌نشینان به‌ویژه صیادان و فعالان گردشگری، پاکیزگی هوای بیش از نیم میلیون نفر از ساکنان شمال شرقی کشور را در آستانه خطر قرار داده و با احتمال وقوع ریزگردهای دائمی مواجه کرده است.

همشهری نوشت؛ درصورت وقوع ریزگرد، اهالی بهشهر، نکا، گلوگاه در مازندران و بندرگز، نوکنده، گمیشان و کردکوی در گلستان مستقیما تحت‌تأثیر گردوغبار برخاسته از بستر خشک خلیج قرار می‌گیرند.مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان در این‌باره به همشهری می‌گوید: منشا ریزگردهای شمال ایران و به‌ویژه گلستان به‌طور عمده صحرای قره‌قوم در ترکمنستان است که مساحتی حدود ۳۵۰ هزار کیلومترمربع دارد.

"اما ریزگردها در شمال کشور، پدیده جدیدتری هستند به‌طوری که وقوع آنها برای شهروندان کرانه‌های شمالی و حتی می توان گفت مردم کل کشور غیرقابل تصور بود"وسعت کل گلستان ۲۰ هزار کیلومترمربع و این یعنی صحرای قره‌قوم ۱۷ برابر کل استان است.

سیدمحسن حسینی درباره سایر کانون‌های ریزگردی داخلی در این استان هم توضیح می‌دهد: حوضه اترک در گلستان با حدود ۸ هزار کیلومترمربع وسعت به‌عنوان منطقه‌ای مستعد بیابانی شدن مطرح است که ۱۳۰۰ کیلومترمربع آن می‌تواند در زمان‌های خاص و در اثر وزش بادهای شدید شمال به جنوب ریزگرد تولید کند. همچنین خلیج‌گرگان با وسعتی در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلومترمربع (در سال‌های اخیر حدود ۸ تا ۱۰ هزار هکتار آن کاملا بی‌آب شده و سطح آب آن نیز به‌طور متوسط تا ۸۵ سانتی متر کاهش یافته است) در بخش‌های خشک شده و درصورت وزش بادهای شدید غرب به شرق منشا تولید ریزگرد خواهد بود. او با بیان این که دریای خزر در ۱۰۰ سال گذشته بیش از ۴ متر نوسان‌های تراز آب و در سال‌های اخیر شاهد افت شدید تراز آب بوده است، می‌گوید: این نوسان‌ در بخش‌های عمیق دریا تأثیر چندانی باقی نمی‌گذارد، اما در نواحی ساحلی مانند خلیج گرگان که دارای عمقی کمتر از ۴ متر است موجب تغییرات زیادی از نظر هیدرودینامیکی، شکل‌شناسی و زیست‌محیطی می‌شود. حسینی با بیان اینکه در سال‌های نه چندان دور خلیج گرگان از دهانه آشوراده-بندرترکمن و کانال خزینی با دریای خزر در ارتباط بوده است، می‌افزاید: هم‌اکنون این ارتباط فقط از دهانه آشوراده-بندرترکمن به عرض تقریبی ۲ کیلومتر با دریای خزر برقرار است. کانال خزینی در سال‌های اخیر با کاهش سطح آب دریا و افزایش رژیم رسوب‌گذاری مسدود شده و دهانه آشوراده-بندرترکمن نیز از ناحیه چپاقلی واقع در شرق خلیج با دریای خزر در ارتباط است.

به‌گفته وی، هم‌اکنون عمق خلیج گرگان که در برخی نقاط به حداکثر ۴متر می‌رسید به یک و نیم متر کاهش پیدا کرده است.