کاهش کشت مواد مخدر؛ بلوف سیاسی طالبان برای به دست آوردن دلِ غرب

اوایل سال بود که ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان با صدور یک فرمان، کاشت خشخاش در سراسر کشور را ممنوع اعلام کرد و هشدار داد تخلف از این فرمان، پیگرد و مجازات خواهد داشت؛ وعده‌ای که تنها در لباس یک فرمان صادر شد و اعلام افزایش ۱۶ درصدی سطح زیرکشت مواد مخدر در افغانستان توسط سازمان ملل گواه این را دارد که این فرمان ادعایی بیش نبوده است.

به گزارش ایسنا، افغانستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده و قطب جهانی در بحث تولید مواد مخدر شناخته می‌شود؛ در سال ۱۳۹۹ ناصر اصلانی- معاون وقت مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه باموادمخدر اعلام کرد که در حال حاضر بیشترین تولید کشور افغانستان تریاک و مواد استحصالی از آن (هروئین، مورفین و کراک) است.

به اذعان او، براساس اطلاعات موجود، در سال ۲۰۰۰ مجموعه کشت موادمخدر در کشور افغانستان ۲۶۵ هکتار بوده است، اما در سال ۲۰۲۰ این رقم به ۶۸۰۰ هکتار رسیده است. در سال ۲۰۰۰ مجموعه تولید موادمخدر ۲۰۰‌ تن بوده اما در حال حاضر این رقم به ۸۵۰۰ تا ۱۰ هزارتن می‌رسد.

اصلانی بیشترین تهدید و نگرانی درخصوص مواد مخدر صنعتی را در زمینه «شیشه» دانست و درباره نقش کشور آمریکا در گسترش تولید موادمخدر در جهان نیز توضیح داد و گفت: نیروهای غربی که به سرکردگی آمریکا در افغانستان مستقر شده‌اند، با شعار ادعای ایجاد امنیت وارد افغانستان شدند، اما اکنون نه تنها امنیتی را ایجاد نکرده‌اند بلکه موجب ایجاد ناامنی روز افزون در آن کشور شده‌اند، به طوری که کشت و تولید موادمخدر و فعالیت باندهای مافیایی گسترش یافته است، لذا در حالی نیروهای غربی خود را به عنوان منادیان ایجاد امنیت تلقی می‌کنند که خود موجب ناامنی شده‌اند و به نوعی با تولید و قاچاق مواد مخدر که دشمن انسانیت است خود از عوامل اصلی ناامنی در منطقه به شمار می‌روند.

این اظهارات و آمارها در حالی مطرح شد که ۱۴ فروردین ماه سال جاری در فرمانی تازه از سوی ملا هبت‌الله آخوندزاده اعلام شد و به تمام مردم خبر داده شد که از تاریخ صدور این فرمان کاشت خشخاش در تمام کشور به گونه مطلق ممنوع است و هیچ‌کس نمی‌تواند از آن تخلف کند. اگر خدای نخواسته کسی تخلف بکند کشت او از بین برده می‌شود و با متخلف از روی شریعت اسلامی برخورد صورت می‌گیرد.» همچنین در این فرمان آمده‌ بود که در سراسر کشور استفاده و انتقال، خرید و فروش، واردات و صادرات و کارخانه‌های تولید هرگونه مواد نشه‌آور مثل شراب، هروئین، شیشه، چرس و…، به طور جدی ممنوع است.

دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در واکنش به این خبر، در خصوص ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان با اعلام اینکه از کاهش کشت استقبال می‌کنیم گفت: اما این ممنوعیت باید شامل همه انواع تولید مواد مخدر به‌ویژه مواد مخدر صنعتی در افغانستان شود. دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با تاکید بر این‌که باید راهبردهای جدیدی برای این تحول منطقه‌ای جدید اتخاذ کنیم، گفت: در آبان ۱۴۰۰ یک کارگاه تخصصی برای تحولات افغانستان و تاثیر آن بر موضوع مواد مخدر تشکیل دادیم؛ دو جلسه ستاد را به این موضوع اختصاص دادیم و مجموعه اقداماتی که ایران باید صورت دهد و راهبردهایی که اتخاذ و سناریوهای موجود، تدوین و برای رییس جمهوری ارسال شد و با دستور ایشان به همه دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد.

وی ادامه داد: ما آماده‌ایم و منتظر نماندیم تا منفعلانه عمل کنیم.

"به ویژه اینکه شرایط اقتصادی طالبان نیز به گونه‌ای است که نمی‌تواند خود را از کشورهای غربی جدا کند"بنابراین سناریوها مشخص شده، اما موضوعی که باید در داخل به آن توجه کنیم، تغییر الگوی مصرف است که از مواد مخدر سنتی به صنعتی انتقال یا افزایش پیدا نکند؛ تصمیماتی گرفته شد و وظایفی برای وزارتخانه‌های مختلف و نهادهای فرهنگ‌ساز برای پیشگیری از این موضوع و آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها برای چگونگی برخورد با این پدیده، تدوین شد.

هنوز یک سال از این وعده طالبان نگذشته است که سازمان ملل اعلام کرده سطح زیرکشت مواد مخدر در افغانستان حدود ۱۶ درصد افزایش داشته است. چندی پیش نیز مومنی- دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در این باره گفت: علی رغم اینکه طالبان اعلام کرده که کشت را کاهش می‌دهد و ممنوع کرده اما براساس اعلام رسمی سازمان ملل سطح زیرکشت مواد مخدر در افغانستان حدود ۱۶ درصد افزایش داشته و این نشان می‌دهد که باید تلاشهایمان را گسترده تر کنیم. نکته دیگر افزایش فزاینده تولید مواد مخدر صنعتی و شیشه در افغانستان است که در یک دهه گذشته افزایش قابل توجهی داشته و تولید آن به بیش از ۵ برابر رسیده و نه تنها ایران بلکه همه دنیا را در معرض خطر جدی قرار داده است.

فرید براتی‌سده، روانشناس حوزه اعتیاد در این باره به ایسنا می‌گوید: زمانی که طالبان اعلام کرد در رابطه با مواد مخدر سیاست خود را عوض می‌کند یا اجازه تولید، توزیع و کشت مواد مخدر نمی‌دهد، موضوع در سه سناریو قابل پیش‌بینی بود؛ سناریو اول این بود که طالبان به حرف خود عمل کند؛ در سال ۲۰۰۱ میلادی که طالبان مدتی حکومت افغانستان را در دست گرفت، ملاعمر حکم شرعی داد که با تولید مواد مخدر مبارزه می‌کند. ما نیز با گروهی از متخصصان درمان اعتیاد کشور و ستاد مبارزه با مواد مخدر به پاکستان رفتیم و نماینده سازمان ملل در پاکستان نیز به طور جدی گفت که با حکم طالبان با تولید مواد مخدر مبارزه می‌شود؛ در عمل نیز به این وعده عمل و دیده شد که اجرای این سیاست موجب ضرر رسیدن به ایران شد؛ به طوریکه ابتدا مواد محرک و قرص‌های اکستازی وارد کشور شد و درنهایت هم به شیشه ختم شد.

وی می‌افزاید: سناریو دوم این بود که این تصمیم طالبان یک بلوف سیاسی برای به دست آوردن دل کشورهای غربی است و در عین حال کار خودش را هم می‌کند.

به ویژه اینکه شرایط اقتصادی طالبان نیز به گونه‌ای است که نمی‌تواند خود را از کشورهای غربی جدا کند. سناریو سوم نیز اینطور پیش‌بینی شد که طالبان در حرف یک چیز بگوید و در عمل به نحو دیگری رفتار کند. یعنی حتی ممکن است باتوجه به اینکه طالبان کنترل افغانستان را در دست گرفته است، سطح زیرکشت افزایش پیدا کند.

این روانشناس حوزه اعتیاد در پاسخ به سوالی درخصوص سناریو اول مبنی بر اینکه افغانستان چه تولید مواد مخدر را متوقف کند و چه نکند در هر صورت برای ایران دارای خطر و ضرر است؟ یادآور می‌شود: شرایط اعتیاد شرایط خاصی است. ما باید برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های درستی داشته باشیم. افغانستان و سیستم‌های افغانستان هر کاری کنند ما باید آگاهانه در مقابل آن برنامه‌ریزی کنیم.

"سناریو سوم نیز اینطور پیش‌بینی شد که طالبان در حرف یک چیز بگوید و در عمل به نحو دیگری رفتار کند"چه تولید مواد مخدر در افغانستان افزایش یابد و چه متوقف شود در هر صورت برای ایران تبعاتی همراه دارد. به گونه‌ای که اگر تریاک کاهش یابد قیمت، میزان آلودگی مواد و مصرف مواد دیگر در ایران افزایش پیدا می‌کند و در صورتی که تولید افزایش یابد مصرف مواد بیشتر خواهد شد. اما باید چه کار کرد؟.

وی خاطرنشان می‌کند: آیا باید انرژی خود را در راه مبارزه با مواد پرخطر مثل شیشه صرف کنیم یا در راه مبارزه با موادی مثل گل یا هروئین؟ در سیاست‌های ابلاغی به این موضوع اشاره شده است و این درحالیست که سیاست‌های ابلاغی به طور کامل اجرا نمی‌شود.

به گفته براتی‌سده، در سیاست‌های ابلاغی گفته شده باید کاری کنیم مصرف مواد از مواد کم خطر به موادپرخطر حرکت نکند اما اکنون اینگونه نیست. زمانی که مراکز کاهش آسیب و توانمندسازی زنان در پارک شوش تعطیل می‌شود این یعنی ستاد یا دستگاه‌های دیگر برخلاف سیاست‌های ابلاغی عمل می‌کنند. وقتی خانه خورشید تعطیل می‌شود یعنی موفق نبوده‌ایم.

این روانشناس حوزه اعتیاد با تاکید به لزوم برنامه‌ریزی برای هرکدام از این سناریوها در دورانی که طالبان اعلام کرد سطح کشت را کاهش می‌دهد، تصریح می‌کند: باید به دور از شعار و تبلیغات پوچ برای هر کدام از این سناریوها برنامه‌ریزی می‌شد، به‌گونه‌ای که اگر واقعا تولید مواد مخدر کاهش پیدا می‌کرد، با تبلیغات درست و تقویت مراکز درمانی و سیستم کاهش آسیب می‌توانستیم معتادان بیشتری جذب درمان کنیم.

متاسفانه این فرصت از دست رفت؛ قیمت مواد مخدر افزایش پیدا کرد، مواد کمتری وارد کشور شد و زمانی که مواد مخدر مثل تریاک و هروئین افزایش پیدا می‌کند قاعدتا دو راهکار وجود دارد؛ تزریق و استفاده از مواد غیرافیونی مثل مواد محرک.

براتی سده با بیان اینکه در حال حاضر هم تزریق و هم مصرف مواد محرک افزایش و از سویی دیگر نیز طالبان هم به وعده‌اش عمل نکرده است، یادآور می‌شود: به نظر ستاد مبارزه با مواد مخدر بازی را باخت، زیرا ستاد همچون چند سال گذشته تمام تلاش و تمرکز خود را بر موضوع معتادان متجاهر متمرکز کرد، تلاشی که تاکنون هم نتیجه‌ای نداده است. این درحالیست که ستاد مبارزه با مواد مخدر باید در ابتدا کاهش آسیب و مراکز درمانی را تقویت می‌کرد.

وی با اشاره به نقاط ضعف عملکردی ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: طی یک سال گذشته بسیاری از مراکز درمانی به دلیل اینکه از پس هزینه‌ها برنیامدند تعطیل شدند زیرا بیمه‌ها آنطور که باید پای کار نیامدند. از سویی دیگر نیز اگرچه در ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوبه‌های بسیاری درخصوص خدمات بعد از درمان و خدمات حمایتی از خانواده‌های معتادان وجود دارد اما عملا سیستم‌های توانمندسازی نتوانستند در این زمینه کار به خصوصی انجام دهند. بنابراین مسئولان دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر در چنین شرایطی قافیه را باختند و اگر هم اکنون می‌گویند موادمخدر زیاد شده است، به نظر این یک توجیه و فرار به جلو  است.

این روانشناس حوزه اعتیاد ادامه می‌دهد: طالبان باتوجه به شرایطی که در افغانستان روبرو شد مجبور به افزایش کشت مواد مخدر شد زیرا کشاورز افغانستانی نیاز به منبع درآمد دارد، اما اینکه طالبان گفت کشت مواد مخدر را کاهش می‌دهد یک سیاسی‌بازی بود اما ایران نیز باید از این سیاسی‌بازی استفاده می‌کرد که نکرد. خاطرم هست سردار مومنی گفته بود ما برای هر سه سناریو برنامه داریم اما متاسفانه نشان دادند برنامه‌ای ندارند.

"افغانستان و سیستم‌های افغانستان هر کاری کنند ما باید آگاهانه در مقابل آن برنامه‌ریزی کنیم"مشاهده می‌کنید اکنون سیستم کاهش آسیب نابود و مرکز کاهش آسیب ویژه زنان که در پارک شوش فعالیت می‌کرد تعطیل شده است، مرکزی که به ۲۰۰ زن پرخطر خدمت می‌داد.

وی با اشاره به تعطیلی تعداد زیادی از مراکز کاهش آسیب، تصریح می‌کند: زمانی که از این مراکز حمایت نمی‌شود و وقتی دخل و خرج به هم نمی‌خورد چرا این مراکز به فعالیت‌شان ادامه دهند؟ بالطبع تعطیل می‌کنند که ضرر کمتری ببینند.

براتی سده علت تعطیلی این مراکز را نه تنها عدم حمایت مالی، بلکه عدم حمایت‌های دیگر و همان حرف‌های قدیمی که صاحبان مراکز متادون وارد بازار می‌کنند می‌داند و می‌گوید: درحالیکه باید از این فرصت استفاده و از مراکز کاهش آسیب و سیستم درمان حمایت می‌شد و از خانواده‌ها می‌خواستیم تعداد بیشتری از معتادان را وارد سیستم درمان کنند، اما هیچ کدام از این کارها انجام نشده و عملا همه تمرکز مسئولان بر موضوع معتادان متجاهر که هنوز هم مسئله‌شان حل نشده، است.

این روانشناس حوزه اعتیاد با تاکید بر اینکه مسئولان نه فقط ستاد بلکه مسئولان بالادستی باید فکری برای مسئله مواد مخدر در کشور کنند، می‌افزاید: معمولا تبعات شرایط اقتصادی و اجتماعی در مصرف مواد خود را نشان می‌دهد. برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از افزایش تولید مواد مخدر در افغانستان باید مراکز کاهش آسیب تقویت شوند.

انتهای پیام