رشد نقدینگی، معضلی به قدمت ۵۰ سال

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، شاید بارها شنیده‌اید که مشکل اقتصاد ایران تورم، رکود و رشد پایین اقتصادی است. رشد نقدینگی، اما به عنوان یکی از مهمترین عوامل در شاخص تورم همواره طی این سال‌ها متهم اصلی نابسامانی بوده است. در عین حال طی روزهای گذشته وزیر اسبق اقتصاد و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از تشدید روند رکودی در کشور ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: سرعت گردش نقدینگی به زیر یک رسیده که این مسئله ربطی به آمریکا و تحریم ندارد!

شمس‌الدین حسینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفته است: سرعت گردش رشد نقدینگی اکنون به زیر یک رسیده، یعنی یک واحد نقدینگی در طول یکسال، فقط یکبار چرخیده و این حالت نگران‌کننده است؛ این ربطی به آمریکا و تحریم ندارد، نشان‌دهنده تشدید رکود است! رشد نقدینگی در سال ۹۸ حدود ۳۰ درصد و رشد تولید در خوشبینانه‌ترین حالت منفی ۸ درصد بوده است!

البته این در حالی است که وزیر اسبق اقتصاد در دوره وزارت خود نیز دستاورد چندانی درباره رشد مثبت اقتصادی و کنترل نقدینگی نداشته است. در عین حال یک موسسه مطالعاتی در آخرین تحقیقات خود می‌گوید: اگر بپرسید اینکه چرا ما در اقتصاد به این وضع دچار شدیم باید بگوییم دلیل ریشه‌ای این همه نوسان و تورم و رکود و گرانی، منحنی رشد اقتصاد ایران و رشد نقدینگی از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۹۸ است. بیش از چهل سال است که نقدینگی در اقتصاد ایران سالانه بیش از ۲۵ درصد بطور میانگین رشد می‌کند، اما میانگین رشد اقتصاد و تولید در کل این چهل سال در ایران فقط ۲.۸ درصد بوده است.

موسسه مطالعات اقتصادی بامداد در ادامه می‌نویسد: این بزرگ‌ترین عدم تعادل ساختاری در اقتصاد ایران است که به این دولت یا آن دولت هم ربطی ندارد و در همه این سال‌ها در همه دولت تصور می‌شده که با بسط حجم پول در اقتصاد، می‌شود تولید و اقتصاد را راه انداخت و نتیجه این سیاست اشتباه امروز ما را به اینجا رسانده است.

"به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، شاید بارها شنیده‌اید که مشکل اقتصاد ایران تورم، رکود و رشد پایین اقتصادی است"حال سوال این است که اقتصاد ایران چرا همچنان درگیر رشد نقدینگی و تورم مزمن است در حالی که بسیاری از کشورها از حل مشکل تورم سال‌هاست عبور کرده‌اند؟

رشد نقدینگی، معضلی به قدمت ۵۰ سال

سعید مسگری تحلیلگر مسائل اقتصادی در این باره می‌گوید: مشکل رشد بالای نقدینگی حدود نیم قرن است که در اقتصاد ایران وجود دارد. از اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ با پدیده رشد بالای نقدینگی روبه‌رو شدیم. این مسئله در همه دولت‌ها از دولت‌های آخر پهلوی تا به امروز وجود داشته است.

وی می‌افزاید: میانگین رشد نقدینگی در دولت‌ها بین ۲۰ تا ۲۵ درصد در نوسان بوده است، دولت‌هایی که بهتر عمل کردند تا ۲۰ درصد و دولت‌هایی که در شرایط سخت بوده اند تا بالای ۲۵ درصد هم رفته‫اند. ‌

این اقتصاددان با بیان اینکه نرخ رشد نقدینگی عامل مشکلاتی مانند تورم شده است، می‌افزاید: مسئله‌ای که دست سیاستگذاران خودمان بوده است، اما تاکنون اقدامی برای آن نشده است. اساساً بیماری تورم در دنیا مدت‌هاست که حل شده است، اما در ایران همچنان با آن درگیر هستیم.

مسگری تصریح می‌کند: رشد بالای نقدینگی معلول ساختارهای مالی، پولی، ارزی و بودجه‌ای ما است که هرکدام مبحث جداگانه برای بررسی است.

اما توجه داشته باشیم که کسری مداوم بودجه دولت، همواره یکی از دلایل اصلی بروز رشد نقدینگی است. این کسری بودجه ناشی از سیاست‌های مالی و پولی است. در واقع رابطه دولت با نظام بانکی و بانک مرکزی باعث می‌شود کسری بوجه پولی شده و تبدیل به کسری بودجه شود.

این تحلیلگر اقتصادی خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر نظام بانکی نیز عملکردش به گونه‌ای بوده است که به رشد نقدینگی دامن زده است. در حال حاضر ضریب فزآینده ما در سال‌های اخیر حدود ۷ بوده است. به این معنا که هر واحد پایه پولی که دولت ایجاد می‌کرده است ما به ازای آن ۷ واحد نقدینگی ایجاد می‌شده است.

"رشد نقدینگی، اما به عنوان یکی از مهمترین عوامل در شاخص تورم همواره طی این سال‌ها متهم اصلی نابسامانی بوده است"این معلول ساختار نظام بانکی و نه بانک مرکزی است بنابراین هم بانک مرکزی و هم نظام بانکی طی این سال‌ها به رشد نقدینگی دامن زده‌اند.

هدایت نقدینگی به تولید عملی و عملی نیست

مسگری همچنین در پاسخ به این سوال که راهکار هدایت نقدینگی به سمت تولید چیست؟ می‌گوید: رشد نقدینگی و بردن آن به سمت تولید کاری نیست که بتوان به راحتی انجام داد. درواقع به لحاظ علمی و تئوریک چندان قابل قبول نیستند و به لحاظ عملی نیز شدنی نیست.

وی می‌افزاید: از سوی دیگر باید درنظر داشت که امکان از بین بردن نقدینگی خلق شده وجود ندارد. راهکار این است که از این به بعد رشد نقدینگی را کنترل کرد. این کار با اصلاح سیاست‌های مالی و پولی به خصوص مشکل کسری بودجه است. درواقع بیش از آنکه به فکر نقدینگی خلق شده باشیم باید به فکر کنترل رشد نقدینگی در سال‌های آینده باشیم.

مسگری تصریح می‌کند: بخشی از مشکلات ما برمی‌گردد به اینکه بخش عمده نقدینگی به صورت شبه پول بوده که طی دو سال اخیر به پول تبدیل شده و این پول به چرخش درآمده و به سمت بازارهای مختلف رفته است.

باید با کنترل انتظارات تورمی رشد بالای پول را متوقف کرد.

وی یادآور می‌شود: راهکار کوتاه مدت این است که رشد بالای پول و تبدیل شبه پول به پول را کنترل کنیم که این باید توسط بانک مرکزی با اعمال سیاست‌های پولی صورت بگیرد.

انتظارات تورمی از سال ۹۷

مسگری همچنین می‌گوید: اتفاقی که در اقتصاد ایران از سال ۹۷ به بعد رخ داده انتظارات تورمی بوده داده است و مردم همواره منتظر تورم‌های بالا هستند. این شرایط سبب می‌شود که مردم تمایل به نگهداری پول نقد نداشته باشند و از سوی دیگر تورمی که مدنظرشان هست بالاتر از سود بانکی است؛ بنابراین سپرده‌گذاری هم برای مردم مطلوب نیست.

وی می‌افزاید: این اتفاقات باعث رشد پول می‌شود و مردم همواره در تلاش هستند با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف از جمله ملک، طلا، ارز و... ارزش پول خود را حفظ کنند.

این اقتصاددان خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر به دلیل سودآوری بازار سرمایه تمایل به آن بیشتر شده است بنابراین انواع حمایت از بازار سرمایه از جمله انتشار اوراق می‌تواند کمک‌کننده برای حفظ نقدینگی در بازار سرمایه و بدهی باشد.

سرعت گردش نقدینگی می‌تواند خطرناک باشد

مسگری همچنین در واکنش به سخنان وزیر اسبق اقتصاد درباره کاهش گردش پول می‌گوید: سرعت گردش پول یک شاخص اقتصادی از تقسیم کل تولید ناخالص داخلی بر کل نقدینگی است. اگر این دو متغیر اندازه هم باشد پول یک بار در سال می‌چرخد. سرعت گردش نقدینگی ما همواره بین یک تا دو بوده است.

"‌این اقتصاددان با بیان اینکه نرخ رشد نقدینگی عامل مشکلاتی مانند تورم شده است، می‌افزاید: مسئله‌ای که دست سیاستگذاران خودمان بوده است، اما تاکنون اقدامی برای آن نشده است"در حاضر این سرعت کاهش پیدا کرده است، اما چندان محسوس نیست.

وی تصریح می‌کند: کاهش گردش نقدینگی صرفا به دلیل رکود نیست. حجم بالای نقدینگی در اقتصاد نیاز به چرخش پول را کاهش می‌دهد در واقع با یک بار چرخش می‌تواند منابع مورد نیاز تولید ناخالص داخلی را تامین کند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در شرایط فعلی اگر سرعت گردش نقدینگی بالا برود به تورم دامن خواهد زد، تصریح می‌کند: درواقع به دلیل حجم بالای نقدینگی اگر گردش بالا برود به خرید و فروش بیشتر دامن خواهد زد و ممکن است به تورم دامن بزند هر چند این را به قطعیت نمی‌توان گفت، چون بستگی به این دارد سهم شبه پول یا پول از نقدینگی چقدر باشد، اما اثر احتمالی آن بر تورم منفی است.

مسگری یادآور می‌شود: شاید بهتر باشد به جای سرعت گردش نقدینگی از سرعت گردش پول استفاده کنیم و شبه پول را از آن جدا کنیم. در مجموع باید گفت که کاهش سرعت نقدینگی در شرایط فعلی اقتصاد ایران موضوع چندان نگران‌کننده‌ای نیست