مناطق سجزی و جرقویه اصفهان کانون‌های اصلی گرد وخاک هستند

رضا جعفری گفت: بیابان‌زایی می‌تواند با معیار‌های گوناگون بررسی شود، براساس همه این معیار‌ها اکنون مناطق مختلف اصفهان با این پدیده دست و پنجه نرم می‌کند، اما شرق استان و منطقه سِجزی در وضعیت شدید و بسیار شدید قرار دارد.

نقشه کاربری اراضی و میزان فرسایش بادی در استان نشان می‌دهد سطح بیابان‌ها در حال افزایش است.

او می‌گوید: این در حالی است که تعداد استان‌های بیابانی کشور نیز از ۱۷ به ۲۱ رسیده است.

جعفری پدیده‌های طبیعی زمین شناسی مانند تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی را در بیابان زایی موثر دانست و گفت: برخی فعالیت‌های انسانی مانند معدن کاوی، بوته‌کنی، چرای بی‌رویه دام در مرتع، تبدیل مراتع به دیم‌زارها، کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه از این منابع، جاده‌سازی و توسعه غیر اصولی شهر‌ها و روستا‌ها بدون توجه به آمایش سرزمینی نیز از دیگر دلایل افزایش بیابان است.

به گفته او تپه‌های ماسه‌ای ورزنه در جوار تالاب بین المللی گاوخونی تهدید جدی برای استان اصفهان است.

همچنین نتایج مطالعات انجام شده و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که مناطق سجزی و جرقویه کانون‌های اصلی گرد وخاک در منطقه هستند.

جعفری علاوه بر این ۲ منطقه، کاشان و خور و بیابانک نیز از کانون‌های درجه یک فرسایش بادی (حرکت مواد از نقطه‌ای به نقطه دیگر توسط نیروی باد) هستند، گفت: میزان تولید گردوغبار یا فرسایش بادی در اصفهان ۵۰ تا ۶۵ تُن در هکتار است.

او شکل اراضی و پستی و بلندی، سرعت و وضعیت بادها، خاک و پوشش سطح آن، پوشش گیاهی، رطوبت خاک، نوع و پراکنش پهنه‌های بادی و مدیریت شیوه استفاده از زمین را از عوامل موثر در فرسایش بادی استان برشمرد.

به گفته جعفری بخش زیادی از کانون‌های گردوغبار ایران منشا داخلی دارد، اما رطوبت زمین عامل اصلی جلوگیری از گرد و غبار است که با توجه به شرایط فعلی اصفهان و خشک بودن منابع آبی تحت شعاع قرار گرفته و نیازمند برنامه ریزی و اقدام مناسب است.

معاون آموزشی و دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: بحران کم آبی در اصفهان و از بین رفتن مراتع و جنگل‌ها در بخش‌های غیر بیابانی نیز در تشدید این مساله موثر بوده است، نبود مدیریت صحیح آب، رعایت نکردن حداقل سهم حقابه شرق اصفهان و نرسیدن آب به تالاب گاوخونی و مصرف آب در صنایع در شتاب و پیشروی پدیده بیابان زایی در استان تاثیر داشته است.

کامل‌ترین تعریفی که از بیابان ارائه شده‌است تعریف برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) در سال ۱۹۷۷ است که طبق آن بیابان به اکوسیستم زوال یافته‌ای گفته می‌شود که استعداد تولید طبیعی گیاهی در آن‌ها کاهش یافته و یا به کلی از بین رفته‌است و این امر نه تنها به عوامل اقلیمی بلکه به عوامل محیطی از جمله ساختار زمین‌شناسی، توپوگرافی، کمیت و کیفیت آب و خاک و در نهایت دخالت‌های انسان در محیط بستگی دارد.

ایران بالغ بر ۲.۴ درصد از مجموع کل بیابان‌های جهان را در خود جای داده است که در ۱۷ استان از جمله استان اصفهان پراکنده هستند، اصفهان یکی از استان‌های مرکزی و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک به شمار می‌رود. اراضی بیابانی این استان ۱۰ درصد بیابان‌های کشور و ۳۰ درصد منابع طبیعی استان را به خود اختصاص داده است.

استان اصفهان به مرکزیت شهرستان اصفهان با ۲۸ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و از این میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار جنگل (معادل چهار درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع (معادل ۶۴ درصد) و سه میلیون هکتار بیابان (معادل ۳۲ درصد) در بر گرفته است.