هفتمین سالگرد امضای برجام در کشاکش احیا یا مرگ توافق

بیست و سوم تیرماه سالروز امضای نهایی توافق‌نامه‌ای بود موسوم به برجام، تفاهمی میان تیم مذاکره کننده ایرانی به ریاست محمدجواد ظریف و کشورهای ۵+۱ به محوریت جان کری، وزرای خارجه وقت ایران و آمریکا.

اصلاح طلبان ایران در سال ۱۳۹۴ امضای برجام را موفقیتی بزرگ دانستند و به مردم وعده گشایش‌های عظیم اقتصادی و سیاسی دادند. مردم هم به خیابان‌ها ریختند و در شادی این موفقیت پایکوبی کردند.

براساس معاهده برجام، جمهوری اسلامی ایران موافقت کرد تا فعالیت‌های هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم و توسعه سانتریفیوژها را به حداقل کاهش دهد. غرب نیز در مقابل تعهد داد تا تحریم‌های ذیل شورای امنیت و همچنین تحریم‌های آمریکا بر ضد ایران را لغو کند.

اصولگرایان مخالف دولت روحانی اما از ابتدا این توافق را خسارت محض برای کشور دانستند و در راه اثبات حرفشان و در مسیر اجرای برجام، کارشکنی‌های زیادی کردند.

در نخستین گام، درست سه ماه بعد از امضای برجام، سپاه پاسداران با انجام یک آزمایش موشکی خشم آمریکا و دیگر کشورهای امضا کننده برجام را برانگیخت.

سپاه اعلام‌کرد موشک دوربرد «عماد» که نسل جدید موشک‌های بالستیک زمین‌ به‌‌ زمین میان‌برد جمهوری اسلامی است با موفقیت شلیک شد.

همچنین ببینید:

کاخ سفید: ایران با آزمایش موشک عماد قطعنامه شورای امنیت را نقض کرده است

حسن فیروزآبادی، رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، یکسال بعد در پاسخ به انتقادهای مقامات دولتی و اصلاح‌طلبان گفت که زمانبندی شلیک موشک عماد پس از توافق برجام، مصوبه آیت الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی بوده‌ است.

۲۹ مهرماه همان سال، سرانجام رهبر جمهوری اسلامی، در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور، حسن روحانی با اجرای برنامه جامع اقدام مشترک برجام موافقت کرد، اما از او خواست که مراقب هزینه‌کرد پول‌های آزاد شده پسابرجامی باشد و به‌خصوص از وارد کردن هرگونه کالا و مواد مصرفی از آمریکا جداً پرهیز شود.

این همان نقطه و فرمانی است که تحلیل‌گران معتقدند باعث خشم دونالد ترامپ و در نهایت خروج او از برجام شد،جایی که که ترامپ معتقد بود منافع اقتصادی ایالات متحده نادیده گرفته‌شده و این معاهده منفعتی برای آمریکا ندارد.

مردم ایران اما درگیر و دار دعواهای سیاسی و لفاظی‌های حاکمانشان، نه تنها منفعتی از برجام و پول‌های آزاد شده نداشتند، بلکه تورم و گرانی کالاهای اساسی و ارز و طلا زندگیشان را متلاطم‌تر کرده‌ بود.

با خروج اوباما از کاخ سفید و ورود ترامپ به اتاق بیضی، جنگ لفظی میان ترامپ و مقامات کابینه‌اش از یک سو و مسئولان جمهوری اسلامی از سوی دیگر بالا گرفت.

ترامپ گفت از برجام خارج می‌شود و شد. علی خامنه‌ای گفت که برجام را آتش می‌زند اما نزد.

همچنین ببینید:

فرمان اجرایی پرزیدنت ترامپ؛ دارایی‌های آیت الله علی خامنه‌ای و دفتر او تحریم شدند

خروج ایالات متحده از تعهد برجام، روزگار سختی را بر مقامات جمهوری اسلامی تحمیل‌ کرد: «گسترش تحریم‌ها بر اساس سیاست فشار حداکثری ترامپ و افزایش فشارهای بین‌المللی همزمان با بالا گرفتن نارضایتی‌های اجتماعی و گسترش تظاهرات خیابانی.»

سیاست سران جمهوری اسلامی در این میان، شدت بخشیدن به خشونت در داخل و سکوت و مماشات با خارج بود تا دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ به پایان برسد.

با انتخاب جو بایدن معاون وقت باراک اوباما در زمان امضای برجام مقامات جمهوری اسلامی نفس راحتی کشیدند، چرا که بایدن همانطور که قول داده‌ بود تلاش کرد تا با احیای برجام با جمهوری اسلامی به تفاهمی تازه دست یابد.

چندین دور مذاکرات فشرده ایران و ۴+۱ با حضور نامحسوس ایالات متحده در انتهای دوران ریاست جمهوری حسن روحانی و ماههای آغازین ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی در ایران نویدبخش دستیابی به یک تفاهم تازه بود، مذاکراتی که نیمی از آن را معاونان ظریف هدایت کردند و نیم دیگر را معاونین سابق سعید جلیلی که حالا در راس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بودند. اما ناگهان در روزهای پایانی سال ۱۴۰۰ به بن‌بست رسید.

پس از چند هفته سکوت، مقامات آمریکا از خواسته‌های فرابرجامی جمهوری اسلامی در مذاکرات وین پرده برداشته و اعلام‌کردند که جمهوری اسلامی، خروج نام سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی را شرط بازگشت به برجام قرار داده‌ است.

برخی صاحبنظران نیز آغاز جنگ روسیه در اوکراین و همزمانی فشارهای غرب به این کشور و افزایش نفوذ مسکو در تصمیم‌گیریهای برجامی تهران را عامل توقف رو به شکست مذاکرات وین عنوان می‌کنند.

حالا در آخرین تحولات و پس از میانجی‌گری بی‌نتیجه‌ی دوحه برای بازگشت طرفین به گفتگوها، حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی می‌گوید: منافع اقتصادی جمهوری اسلامی باید در این توافق تامین شود.

ابراهیم رئیسی هم گفته جمهوری اسلامی از مواضع اعلامی خود کوتاه نخواهد آمد.

جو بایدن رئیس جمهور آمریکا هم که به خاورمیانه سفر کرده در اسرائیل گفت:« آمریکا تا ابد منتظر پاسخ ایران درباره مذاکرات احیای برجام نمی‌ماند، نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج نمی‌شود و اگر جمهوری اسلامی به مسیر هسته‌ای خود ادامه دهد گزینه نظامی روی میز خواهد آمد.»

همچنین ببینید:

بایدن: آمریکا تا ابد منتظر پاسخ ایران درباره مذاکرات احیای برجام نمی‌ماند

نخست‌وزیر اسرائیل نیز در سخنان خود در ملاقات با جو بایدن گفت:« اسرائیل حق اقدام آزادانه علیه برنامه‌های هسته‌ای ایران را برای خود محفوظ می‌داند.» به گفته یائیر لاپید، تنها راه جلوگیری از ایجاد یک ایران هسته‌ای این است که سران «رژیم» ایران بدانند جهان متوسل به زور خواهد شد.

این در حالی است که براساس آمار رسمی و گزارش‌های داخلی از ایران در طول هفت سال گذشته با برجام یا بی‌برجام زندگی برای مردم ایران تفاوتی نکرده، بلکه سال به سال هم بدتر و بدتر شده‌است که همین عالم مردم شادان و رقصان در خیابان‌های تهران در عصر ۲۳ تیر سال ۹۴ را به مردمی بی‌تفاوت نسبت به احیا، ادامه کما یا حتی مرگ برجام تبدیل کرده‌ است.

.