تصویب منطقه آزاد، کلید بازگشت بوشهر به دروازه توسعه و تجارت

به گزارش ایرنا، فعالان اقتصادی استان بوشهر با توجه به بیش از ۹۲۰ کیلومتر مرز دریایی، سابقه دیرینه مبادلات تجاری با کشورهای حوزه خلیج فارس، داشتن بیش از ۱۰ بندر با ظرفیت‌ها و امکانات تخلیه و بارگیری، ناوگان شناوری سفاری و مردمان تجارت پیشه، ۲ منطقه ویژه اقتصادی، شهرک‌ها و نواحی صنعتی متعدد، تولید کالاهای صنعتی، وجود مواد معدنی، محصولات کشاورزی نخیلات و شیلات با قابلیت صادرات، انتظار داشتند در دهه ۷۰ همزمان با کیش و قشم و چابهار این بندر به منطقه آزاد تبدیل شود، اما با وجود اینکه در این مدت چندین منطقه آزاد تجاری دیگر در کشور تصویب و فعال شدند، بوشهری‌ها همچنان آرزو به دل مانده بودند و درخواست‌های مکرر آنها و مسئولان این استان نیز در این ارتباط سال‌ها و دهه‌ها کارگر نمی‌افتاد.

درحالی که بیشتر مسئولان کشوری و کارشناسان حوزه اقتصادی، بازرگانی، تجاری ، بندری و گمرکی، بنادر استان بوشهر را به سبب نزدیکی به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و ظرفیت‌های مختلف این استان سزاوارترین منطقه برای تبدیل به بندر آزاد مورد ئایید و تاکید قرار می‌دادند، اما هر بار درخواست و پیشنهاد مسئولان استان بوشهر برای تصویب منطقه آزاد مورد موافقت قرار نمی‌گرفت.

تا اینکه حجت الاسلام دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری ۲۳ دی ماه سال ۱۳۹۳ در قالب کاروان دولت تدبیر و امید و سفر استانی به بوشهر اعلام کرد" تصمیم دولت یازدهم اعلام بوشهر به عنوان منطقه آزاد تجاری است و بزودی لایحه مربوطه را تقدیم مجلس شورای اسلامی خواهد کرد و بی‌تردید منطقه آزاد تجاری بوشهر موجب رونق کل این استان خواهد شد".

روحانی در سخنرانی خود در جمع مردم بوشهر در ورزشگاه شهید بهشتی این شهر افزود: بوشهر روزگاری بزرگترین بندر تجاری ایران بوده‌است و باید به همت شما مردم به سابقه دیرینه‌اش در توسعه و تجارتش بازگردد.

تعریف، اهداف و تاریخچه مناطق آزاد در ایران

مناطق آزاد تجاری، نواحی محصور و محافظت شده در کنار سواحل، فرودگاه‌ها و دیگر مکان‌ها هستند که کالا از طریق هوا، دریا و زمین بدون پرداخت عوارض گمرکی، برای امر تولید، پردازش و یا صدور مجدد وارد آنها می‌شود.

این مناطق از مقررات عمومی کشور متبوع معاف بوده و با استفاده از مزایایی مانند بخشودگی مالیاتی و گمرکی، معافیت از مقررات ویژه صادرات و واردات یا جذب سرمایه خارجی و تکنولوژی مدرن، امکانات کسب درآمدهای ارزی را فراهم می‌سازند.

مطابق بند ۱۱ سیاست‌های کلی اقتصادی مقاومتی، مناطق آزاد و ویژه ایران دارای چهار هدف اصلی شامل انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات، تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج کشور هستند.

در ماده ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد نیز به هشت هدف اصلی از جمله تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای ، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی اشاره شده‌است.

اگرچه مناطق آزاد ایران به صورت غیررسمی در سال‌های قبل از انقلاب و در جزیره کیش آغاز به فعالیت کردند، اما مطابق برنامه پنج ساله اول توسعه کشور در سال۱۳۶۹، ایجاد سه منطقه آزاد کیش، قشم و چابهار به صورت رسمی به تصویب رسید که در نهایت با تصویب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد در سال ۷۲، این مناطق شکل جدید و یکپارچه‌ای به خود گرفتند و  پس از آن نیز مناطق آزاد ارس، انزلی، اروند و ماکو تصویب و فعال شدند.

تحقق وعده رئیس جمهوری به مردم بوشهر در کمتر از ۲ ماه

 لایحه هفت آزاد تجاری - صنعتی و ۹ منطقه ویژه اقتصادی که پس از آن با تغییراتی به هشت منطقه آزاد و ۱۳ منطقه ویژه تغییر کرد و بوشهر نیز یکی از این مناطق آزاد تجاری صنعتی بود، به پیشنهاد شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی کشور در جلسه ۱۹ بهمن ماه ۱۳۹۳ هیات وزیران به تصویب رسید و رئیس جمهوری سوم اسفندماه همان سال این لایحه را برای طی تشریفات قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد تا وعده دکتر روحانی در این زمینه به مردم بوشهر در عمل محقق شود.

 هرچند این لایحه بارها در کمیسیون اقتصادی و صحن علنی مجلس رد شد اما در سال‌های ۹۷ و ۹۸ در مجلس شورای اسلامی سه مرتبه مطرح و تصویب شد و در هر دفعه شورای نگهبان آن را رد کرد تا اینکه سرنوشت آن به مجمع تشخیص مصلحت نظام سپرده شد و بالاخره در این مجمع نیز پس از پس از کش و قوس‌‎های فراوان و طولانی مدت با رای اعضای آن ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی مهران در استان ایلام، سیستان در استان سیستان و بلوچستان، بانه ـ مریوان در استان کردستان، بوشهر در استان بوشهر، قصر شیرین در استان کرمانشاه، اردبیل در استان اردبیل و اینچه برون در استان گلستان به تصویب رسید.

منطقه آزاد بوشهر، تسهیل سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی و صادرات 

رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر گفت: منطقه آزاد منطقه‌‏ای خارج از شمول برخی از قوانین و مقررات کشور و همراه با بخشودگی سود عوارض گمرکی، عدم تشریفات زائد اداری و قوانین دست و پاگیر است که این شرایط در مجموع به سهولت سرمایه‏‌گذاری داخلی و خارجی و رونق صادرات کمک وافری می‏‌کند.

خورشید گزدرازی افزود: وجود مناطق آزاد فرصتی برای توسعه و رونق صادرات است و استان بوشهر با همسایگی با کشورهای حوزه خلیج فارس، بازارهای ایجاد شده در آفریقا و ظرفیت کشورهای اورآسیا می‌تواند از ظرفیت منطقه آزاد استفاده کند.

وی ادامه داد: در بحث جذب سرمایه‎‏‌گذاری خارجی و صادرات وجود زیرساخت‌‎ها بسیار حائز اهمیت است زیرا در صورت وجود زیرساخت بنادر استان بوشهر از لحاظ هزینه تمام ‎‏شده نسبت به سایر بنادر از درجه رقابت ‏پذیری بیشتری برخوردار می‏‌شوند.

منطقه آزاد بوشهر فرصت توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و دریایی، اشتغال و تولید 

گزدرازی عنوان کرد: با تصویب منطقه آزاد بوشهر می‌‏طلبد دسترسی بوشهر به شبکه ریلی و طرح افزایش عمق کانال ورودی بندر بوشهر با هدف تسهیل در تردد کشتی‏‌های بیش از ۵۰ هزار تن با جدیت و اهتمام بیشتری دنبال شود.

وی گفت: با توجه به نبود امکان واردات خودرو خارجی و خرده فروشی در منطقه آزاد صنعتی بوشهر این مهم می‌تواند به هدف اصلی خود برای توسعه صنعتی و افزایش فرصت‎‌های شغلی کمک کند.

زمینه رونق صنایع پایین دستی پتروشیمی و امنیت سرمایه‌گذاری 

گزدرازی تاکید کرد: با توجه به وجود شرکت‌‏های پتروشیمی متعدد در عسلویه و منطقه ویژه پارس، منطقه آزاد بوشهر بستری برای تولید در بخش صنایع پایین دستی  پتروشیمی است که باید از آن نهایت استفاده صورت گیرد.

رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر ادامه داد: تعامل با کشورهای هدف و افزایش امنیت سرمایه‌‏گذاری از دیگر مولفه‌‏های مهم در منطقه آزاد صنعتی بوشهر است که باید در راستای تحقق آن گام جدی برداشته شود.

وی تاکید کرد: انتصاب مدیری با دانش و با تسلط کافی بر فعالیت منطقه آزاد بوشهر از اهم موضوع‏‌هایی است که برای کارکرد موفق این منطقه باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

گزدرازی یادآور شد: در این شرایط اتاق بازرگانی بندر بوشهر نیز به عنوان بزرگ‏ترین پارلمان بخش خصوصی استان می‎‌تواند علاوه بر ایفای نقش مشاوره‎ای به سه قوه در معرفی فرصت‏‌های سرمایه‌‏گذاری استان و تشویق سرمایه‌‏گذاران خارجی در منطقه آزاد بوشهر با هدف رونق دوچندان منطقه کمک کند.

فرصت مناسب برای جبران عقب افتادگی بوشهر 

مدیرکل جذب سرمایه گذاری استانداری بوشهر گفت: اکنون که استان بوشهر پس از گذشت بیش از سه دهه از عمر تاسیس مناطق آزاد در کشور، دیرموقع از این امتیاز برخوردار شده و به نوعی می‎‌توان گفت بوشهر ۳۰ سال از این فرصت عقب مانده‌است زیرا در بررسی موردی در مجمع تشخیص مصلحت نظام، بوشهر در مقایسه با مناطق آزاد کشور بیشترین مزیت را داشته است.

رسول رستمی افزود: مرز طولانی با خلیج فارس و همجواری با چند کشور عربی حوزه خلیج فارس همگی باعث شده تا بوشهر بیشتریت مزیت را برای منطقه آزاد داشته باشد.

وی ادامه داد: اگرچه بندر بوشهر تا امروز کارکرد محلی داشت اما شروع به کار منطقه آزاد و افزایش ظرفیت پروازی، اتصال به خط ریلی توسعه این بندر را شتابان می‏‌کند.

رستمی افزود: با توجه به اینکه نسبت به مناطق آزاد تجاری، بوشهر دیر صنعتی شده تحقق این موضوع همچنین فرصتی برای سرعت ‏بخشی در دسترسی بوشهر به شبکه ریلی و فرودگاه جدید است.

منطقه آزاد بوشهر تاثیری در افزایش قیمت مسکن و زمین ندارد

وی اظهار کرد: براساس نقشه مصوب حتی یک متر زمین مربوط به اشخاص در منطقه آزاد بوشهر وجود نداشته که این موضوع ایجاد رانت را منتفی می‎‌کند.

رستمی ادامه داد: محدوده منطقه آزاد بوشهر شامل بخش‌های پرورش میگو در سمت جاده ساحلی گناوه، جزیره عباسک، جزیره نگین، محدوده منطقه ویژه اقتصادی بوشهر به سمت شهرک صنعتی و حوالی دلوار است که این مهم انگیزه سرمایه‎‌گذاری در این مناطق را افزایش می‌‍‏دهد.

وی در ارتباط با نگرانی‌‏ها پیرامون افزایش قیمت زمین و مسکن نیز اظهار کرد: با توجه به اینکه محدوده منطقه آزاد خارج از شهر بوشهر قرار دارد توقف خرید و فروش مسکن و انتظار برای جهش چند برابری قیمت ملک تقاضایی کاذب است.

رستمی اظهار داشت: بدون شک حباب ایجاد شده برای افزایش قیمت زمین و مسکن در بوشهر بزودی فروکش می‏‌کند و جای نگرانی برای این موضوع وجود ندارد.

وی در ارتباط با ادامه روند منطقه آزاد بوشهر گفت: با ابلاغ مصوبه مجمع تشخیص مصلحت به  دولت هیات عامل و مدیرعامل منطقه آزاد تعیین و سپس فرایند حصارکشی محدوده منطقه آزاد انجام خواهد شد.

 مدیر انجمن مدیران صنایع استان بوشهر گفت: از لحاظ روان شناسی اجتماعی موضوع جو روانی اعمال شده بر قیمت زمین و مسکن متاثر از خبر منطقه آزاد موضوع قابل کار است زیرا وقتی پهنه‌ای چند صدهکتاری به زمین‌های مرغوب استان اضافه می‌‎شود این موضوع حتی باید در بخش مسکن و زمین منجر به سقوط قیمت‌‏ها شود.

خضر خلیلی اظهار داشت: چه چشم انداز افزایش تقاضایی در بخش مسکن برای سال‌های آینده وجود دارد و چرا باید این موضوع بخواهد منجر به افزایش قیمت زمین و مسکن در بوشهر باشد.

منطقه آزاد سرمایه‏‌گذاری در بوشهر را تقویت می‏‌کند

مدیر انجمن مدیران صنایع استان بوشهر گفت: تصور عمومی از منطقه آزاد اعم از دیدگاه‌‏های موافقان و مخالفان تصور دقیق و درستی نیست و بزودی تغییراتی در فضای سرمایه‌گذاری استان بوشهر بر اثر ایجاد منطقه آزاد شاهد خواهیم بود زیرا مشوق خوبی برای سرمایه‌گذاری  و حذف برخی قوانین دست و پاگیر است.

خضر خلیلی افزود: وی اظهار داشت: فعالان در مناطق آزاد به مدت ۲۰ سال از پرداخت مالیات معاف هستند و سرمایه‌‎گذاری خارجی نیز با سهولت بیشتری قابل انجام است.

خلیلی افزود: منطقه آزاد گرید بالایی برای جذب سرمایه‌گذار در بخش صنعتی دارد که نمی‏‌توان براحتی از این امتیازها گذشت.

مزیت مناطق آزاد جدید  

براساس دیدگاه کارشناسان در تصویب مناطق آزاد جدید همه ملاحظه‌های مربوطه رعایت و ضعف‌های مناطق آزاد قبلی اصلاح شده‌است.

یکی از ایراداتی که به مناطق آزاد فعال ایران وارد می‌شود پایین بودن میزان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در آنها است که حدود ۳ درصد کل سرمایه‌گذاری ثبت شده در کشور است، همچنین سهم صادرات مناطق آزاد ایران یک درصد از صادرات کشور و سهم واردات آنها حدود ۱۰ درصد است این نسبت به اهداف تعیین شده، مغایرت دارد.
مشکل عمده دیگر در مناطق آزاد کشور نبود منابع کافی برای ایجاد زیرساخت‌ها و متکی بودن زیرساخت‌ها به درآمد مناطق است و پس اینکه از منطقه به عنوان آزاد معرفی شد، آن وقت به فکر ساخت زیربناها می‌افتند که همین عامل باعث شده که رویکرد مناطق به سمت ورود کالاهای خارجی باشد تا بتوانند کسب درآمد کنند.
مشکل دیگری که در مناطق آزاد وجود دارد، بی ثباتی مدیریت است. در برخی مناطق آزاد کشور در مدت ۲۵ سال ۱۴ مدیرعامل و یا در مدت ۱۳ سال ۹ مدیر عوض کردند درحالی که باید ثبات مدیریتی وجود داشته باشد.
اما در هفت منطقه آزاد جدید و تعدادی منطقه ویژه که اخیرا در مجمع تشخص مصلحت نظام به تصویب رسید با توجه به تجربه حدود سه دهه وجود مناطق آزاد در کشور، تلاش شده تا از مزیت‌های منطقه آزاد استفاده اما از تبعات و آثار منفی آن کاسته شد.
در این ارتباط، انتخاب مکان مناسب، تامین زیرساخت‌های مورد نیاز و مدیریت قوی و شایسته برای جذب سرمایه‌های خارجی، رونق تولید، ایجاد اشتغال وکمک به توسعه منطقه مورد توجه قرار گرفته و مسئولیت اجتماعی مناطق آزاد نسبت به مردم دیده شده‌است.
هرچند استان بوشهر در مطالعات قبلی مربوط به دهه ۶۰، واجد بیشترین امتیاز برای ایجاد منطقه آزاد بود، اما در گذشته مورد توجه تصمیم‌گیران کشور قرار نگرفت و استان بوشهر دیرتر از مقطعی که استحقاق استفاده از مزیت‌های منطقه آزاد را داشته از آن بهره‌مند می‌شود اما مزیت‌های منطقه آزاد بوشهر نسبت به مناطق سابق این امید را ایجاد کرده‌است که در رقابتی سنگین و گسترده بتواند کمک موثری به توسعه این استان و مردم باشد.
با توجه به اینکه اثر فوری مناطق آزاد افزایش قیمت مسکن و املاک تجاری و گرانی اقلام مصرفی باشد باید برای اقشار ضعیف و متوسط جامعه چاره‌اندیشی شود.
نخستین بار در اسفندماه سال ۹۳ منطقه آزاد بوشهر در قالب لایحه تاسیس هفت منطقه جدید در کشور از سوی دولت پیشنهاد شد، اما چندین بار بین مجلس و شورای نگهبان پاسکاری شد و دو دوره مجلس را پشت سر گذاشت تا اینکه در نهایت با رفع اختلاف پیرامون آن به مجمع تشخیص مصلحت نظام سپرده شد و در جلسه روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه جاری این مجمع به طور رسمی ایجاد هفت منطقه آزاد از جمله بوشهر و ۱۳ منطقه ویژه تایید شد.

منطقه آزاد بوشهر شامل اراضی منطقه ویژه اقتصادی و اراضی مقابل آن به سمت جزایر نگین، عباسک و صدرا است از این رو ارتباطی به محدوده شهر بوشهر ندارد.