تحلیلگران اوراسیا: تحولات ایران از مهمترین تهدیدات ژئوپلیتیکی جهان در سال جدید است

اوراسیا، شرکت آمریکایی مشاورۀ ریسک سیاسی که در سال ۱۹۹۸ میلادی تاسیس شد، با انتشار گزارشی تحلیلی، مهمترین تهدیدات ژئوپلیتیکی سال ۲۰۲۳ میلادی را پیش‌بینی کرده است.

در این گزارش با اشاره به جنگ اوکراین آمده است که «روسیه هیچ شانسی برای پیروزی در این جنگ ندارد» و این جنگ باعث شده که اتحادیه اروپا «قوی‌تر از همیشه» ظاهر شود و ناتو نیز دلیل وجودی خود را بار دیگر کشف کند.

گزارش همچنین با اشاره به روابط ایران و روسیه می‌نویسد: «دیکتاتوری‌ها همزمان با تثبیت‌ قدرتشان در حال زمین خوردن هستند. روسیه تحت رهبری ولادیمیر پوتین به کشوری منزوی در گروه ۲۰ تبدیل شده و با افت شدید اقتصادی و نظامی مواجه است...ایران نیز به عنوان مهمترین متحد نظامی روسیه، در کنار بزرگترین ناآرامی‌های داخلی از زمان انقلاب ۱۹۷۹ که جمهوری اسلامی را به قدرت رساند، با یک محیط ژئوپلیتیک عمیقاً خصمانه در منطقه مواجه است.»

اما درباره ایالات متحده آمریکا: به اعتقاد تحلیلگران این گروه، جنگ اوکراین که یکسال از آغاز آن گذشته، باعث تقویت موقعیت آمریکا در سراسر جهان بویژه در میان متحدان اروپایی خود شده و آمریکا اکنون به عنوان «تنها رهبر نظامی جهانی» شناخته می‌شود. قدرت اقتصادی آمریکا نیز با خروج از رکود ناشی از همه‌گیری کرونا و در پی وقوع جنگ روسیه، اکنون بسیار بهتر از دورانی است که بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ روی داده بود و زمزمه‌هایی در اروپا بلند شده که گویا آمریکا از جنگ اوکراین سود می‌برد و موقعیت جهانی خود را بهبود می‌بخشد.

درباره چین، اگرچه انتظار می‌رود اقتصاد این کشور تا سال ۲۰۳۰ میلادی از نظر تولید ناخالص داخلی از اقتصاد ایالات متحده پیشی بگیرد، اما احتمال هم بالایی وجود دارد که چنین پیش‌بینی هرگز عملی نشود.

گزارش در ادامه، به شرح فاکتورهایی می‌پردازد که می‌توانند امنیت جهانی را در سال ۲۰۲۳ میلادی بطور جدی تهدید کنند و می‌نویسد آنچه در سال جدید بر جهان می‌گذرد را باید در عملکرد این بازیگران و تاثیر فعالیت‌های آنها جستجو کرد: در یاغی‌گری‌های روسیه، تصمیمات شی جین‌پینگ، استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی و درنهایت در تحولات ایران.

در ادامه، به جمع‌بندی تحلیلگران این مرکز از تحولات داخلی و بین‌المللی ایران و سرانجام آنها در سال جدید میلادی اشاره می‌شود:

سرانجام اعتراضات ایران

پیش‌بینی تحلیلگران «اوراسیا» از سرانجام اعتراضات داخلی ایران این است: «احتمال سقوط رژیم کم، اما بیشتر از هر زمان دیگری در چهار دهه گذشته است.»

گزارش اینگونه ادامه می‌یابد که در ماههای جاری، همزمان با تشدید اعتراضات در داخل ایران، رژیم برنامه هسته‌ای خود را به شیوه‌ای چشمگیر گسترش داده و به هر شانسی برای احیای توافق هسته‌ای نیز پایان داده است. ایران همچنین آیندۀ خود را با جاه‌طلبی‌های پوتین در اوکراین پیوند زده است و به این ترتیب در سال جدید، در کنار تقلای رژیم برای برخورد با اعتراضات داخلی و تاخت و تاز در خارج از کشور، باید شاهد رویارویی‌های جدید جمهوری اسلامی با غرب نیز باشیم.

گزارش می‌افزاید اعتراضاتی که اکنون در ایران به رهبری زنان و جوانان در جریان است را باید «جدی‌ترین تهدید مردمی برای دولت» از زمان پیروزی انقلاب و روی کار آمدن جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹ میلادی دانست.

مقامات تهران نیز در مواجهه با ناآرامی‌های مردمی، هیچ برنامه‌ای برای اصلاحات معنادار معرفی نکرده‌اند و نشان دادند که هیچ ظرفیتی برای پاسخگویی به‌جز «سرکوب» ندارند و به همین دلیل نیز بنا بر گزارش گروههای حقوق بشری، رژیم آخوندی تا کنون بیش از ۵۰۰ نفر را کشته است.

اما این اعتراضات «بدون رهبر» و پراکنده هستند و تعداد نسبتاً کمی را به خود جذب کرده‌اند و به همین دلیل نیز سرنگونی رژیم ایران بعید به نظر می‌رسد.

با این وجود توجه به یک نکته مهم ضروری است: اینکه معترضان بگونه‌ای قابل توجه مقاومت کرده‌اند و به همین دلیل سرویس‌های امنیتی حکومت ایران تا کنون نتوانسته‌اند مانند دوره‌های قبلی ناآرامی‌ها، معترضان را سرکوب و خاموش کنند. 

این اعتراضات همچنین باعث می‌شود هرآنچه از مشروعیت رژیم باقی مانده،  به‌تدریج ازبین برود و به این ترتیب راهی برای رژیم جز حمله به کشورهایی که از معترضان حمایت می‌کنند، باقی نماند.

• واکنش دفتر مولوی عبدالحمید به روزنامه ایران: کشتار خونین زاهدان را فراموش کردید؟
• کلمات قدرت دارند: منشا شعار اعتراضی «زن، زندگی، آزادی» کجاست؟
• نتانیاهو حضور ایران و حزب‌الله در نزدیکی مرزهای اسرائیل را «خط قرمز» خواند

برنامه هسته‌ای افزایش خطر رویارویی با ایران

این گزارش تحلیلی با اشاره به اینکه تلاش‌ها برای احیای برجام «شکست خورده» است، می‌نویسد که از زمان روی کار آمدن بایدن، برنامه هسته‌ای ایران هم پیشرفته‌تر شده و هم نظارت کمتری روی آن بوده است.

ایران در ماه نوامبر اعلام کرد که تولید اورانیوم غنی شده با درجۀ نزدیک به ساخت تسلیحات را، با استفاده از برخی از پیشرفته‌ترین سانتریفیوژهای خود در تاسیساتی در اعماق کوه آغاز کرده و به این ترتیب، ایران امروز می‌تواند در عرض چند هفته مواد کافی برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای تولید کند که تهدیدی جدی برای منطقه و غرب است.

حمایت تسلیحاتی ایران از جنگ روسیه در اوکراین نیز ابعاد دیگری به روابط ناموفق این کشور با غرب داده است. تهران تاکنون صدها پهپاد به مسکو فروخته که برای حمله به غیرنظامیان در شهرهای اوکراین استفاده می‌شود و آماده است حتی در روسیه کارخانه تولید پهپاد بسازد و موشک‌های بالستیک کوتاه برد ارسال کند.

درگیر شدن ایران در یک جنگ اروپایی، به همراه سرکوب‌هایی که در داخل این کشور در جریان است (و از سوی روسیه نیز حمایت می‌شود)، باعث شده که افکار عمومی و نخبگان در قاره اروپا به شدت علیه جمهوری اسلامی موضع بگیرند.

 ایالات متحده نیز احتمالا تحریم‌های اقتصادی بیشتری را عیله ایران وضع خواهد کرد و اروپا احتمالاً اقدامات تنبیهی خود را به دلیل نگرانی‌های حقوق بشری و همکاری نظامی تهران با مسکو افزایش خواهد داد.

به این ترتیب سه عامل «سرکوب داخلی، پیشرفت‌های هسته‌ای و دخالت در جنگ اوکراین» همگی خطر رویارویی با ایران را در سال جاری میلادی افزایش می‌دهند.

رویارویی ایران با اسرائیل و همسایگان جنوبی خود

شکست در رسیدن به یک توافق هسته‌ای، احتمال رویارویی ایران و اسرائیل را نیز بار دیگر افزایش داد.

بویژه آنکه بار دیگر بنیامین نتانیاهو بر مسند نخست‌وزیری اسرائیل نشسته است؛ مردی که خود را متعهد به عقب انداختن پیشرفت‌های هسته‌ای ایران می‌داند.

اسرائیل احتمالاً در این سال نیز از طریق حملات سایبری و خرابکاری در سایت‌های هسته‌ای کلیدی و زیرساخت‌های حیاتی ایران، تلاش‌های پنهانش را افزایش می‌دهد و تهران نیز به نوبه خود احتمالاً با حملاتی از مسیر سوریه، لبنان، عراق، یمن، غزه و حتی از مسیر دریا علیه اسرائیل تلافی خواهد کرد.

در این سال، خطرات ایران برای کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز افزایش خواهد یافت. تهران مدتهاست که ریاض را به دامن زدن به تظاهرات در داخل کشور متهم کرده و ممکن است با ترتیب دادن یک حمله نظامی، هم عربستان سعودی را مجازات کند و هم توجه جمعیت داخلی را منحرف کند.

به نظر تحلیلگران اوراسیا، حتی اگر حملات ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی عربستان تکرار نشود، باز هم خطرات حملات موشکی از مسیر یمن و عراق به عربستان قابل توجه است.

امارات عربی متحده نیز اگرچه تلاش‌هایی برای حفظ روابط با تهران داشته اما استقرار سامانه‌های دفاع موشکی اسرائیل در امارات در سال ۲۰۲۲ میلادی، به وضوح نگرانی‌های ابوظبی از تحرکات همسایه شمالی خود را نشان داد.

در مجموع، امسال سوالات بیشتری در مورد ثبات و دوام جمهوری اسلامی مطرح خواهد شد و از نظر تحلیلگران اوراسیا، احتمال سقوط رژیم «کم اما بیشتر از هر زمان دیگری در چهار دهه گذشته است».

برای اکثر ایرانیان، دولت مشروعیت خود را از دست داده و ظرفیت کمی برای اصلاحات نشان می‌دهد و اگر علی خامنه‌ای ۸۳ ساله بمیرد یا ناتوان شود، بلاتکلیفی‌ها بیشتر می‌شود.

رهبر جمهوری اسلامی تا کنون هیچ جانشینی را برای خود انتخابی نکرده و پیش از این نیز تنها یکبار مسأله جانشینی در تاریخ ۴۰ ساله جمهوری اسلامی مطرح بوده است. این مشکلات می‌تواند درگیری‌های داخلی غیرمنتظره‌ای را در دوران گذار بوجود بیاورد و فرصت جدیدی در اختیار سپاه پاسداران بگذارد تا نفوذ خود را بیشتر کند و رژیم ایران را به سمت یک «دیکتاتوری نظامی» با سیاستی «تهاجمی‌تر» در قبال منطقه سوق دهد.