چهار راهبرد برای مقابله با پیامدهای زیست محیطی توسعه کلانشهرها

خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه: عماد مطالبی، دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری و کارشناس پایش و آزمایشگاه محیط زیست، اداره حفاظت محیط زیست شهرستان رشت در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد نوشت: تحولات اخیر در رشد و توسعه شهرنشینی و به تبع آن رشد و توسعه کالبدی شهرها مسائلی را در فضای شهر به وجود آورده که نه تنها ساکنین آن، بلکه تمام محیط زیست را در معرض عوارض ناشی از آن، مورد تهدید قرار داده است. توسعه کلانشهرها با توجه به پتانسیل‌های موجود، مانند محیط طبیعی و ساختارهای زیست محیطی سبب افزایش انتظارات شهروندان از مدیران و برنامه ریزان شهری در ارتقا کیفیت محیط زیست و رفاه و زندگی سالم شهری شده است. و این امر نیازمند اجرای پروژه‌های عمرانی و زیرساختی شهری براساس ظرفیت‌های محیط است از این‌رو باید همت نمود با کاهش مخاطرات توسعه زیر ساختی شهری و دستیابی به توسعه پایدار در فضای شهری دستاوردهایی را در ارائه راهبردهایی برای تبدیل ضعف‌ها به قوت‌ها و تهدیدها به فرصتها فراهم سازد که در احیای محیط زیست شهری و توسعه پایدارشهری و ارتقا سطح کیفی زندگی مردم و مدیریت و پایش زیست محیطی تأثیرگذار است و در ایجاد روشی هدفمند برای ارزیابی پیامدهای زیست محیطی پروژه‌های توسعه زیر ساختی ضروری و مؤثر می‌باشد.
امروزه فضای شهرها با مسائل و تهدیدهای متعددی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی مواجه اند.

پایدارسازی این شهرها در برابر مخاطرات توسعه زیر ساختی شهری با تاکید بر ارزیابی پیامدهای زیست محیطی، نگرشی نوین در شهرسازی می‌باشد مخاطره‌ی شهری عبارت است از واقعه یا عملی از طبیعت، فناوری یا انسان با چنان شدتی که شیرازه‌ی زندگی روزمره ی شهری ناگهان گسیخته شود و مردم دچار رنج و درماندگی شوند.

مهمترین ویژگی‌های ذاتی یک مخاطره شهری را می‌توان چنین برشمرد: ۱- مخاطره عموماٌ غیرقابل پیش بینی است .۲- مخاطرات ماهیت و آثار طولانی و فرسایشی دارند. ۳- محدودیت و فشردگی زمان، غافلگیری، استرس و مخدوش شدن اطلاعات در مخاطرات محیطی با رویکرد پدافند غیرعامل، اگر پدافند غیرعامل را علم به کارگیری عوامل محیطی در خدمت دفاع در نظر بگیریم، مخاطرات محیطی با رویکرد پدافند غیرعامل را می‌توان عوامل و اقداماتی، که موجب آسیب رسانی به محیط و زیرساختهای شهری، آشفتگی اجتماعات انسانی عنوان کرد و در نتیجه کاهش توان شهرها در هنگام وقو

ع بحران می‌شود. آسیب پذیری اجتماعات انسانی، محیط و زیرساخت‌های شهری در برابر مخاطرات محیطی ابعاد مختلفی را شامل می‌شود.

صدمات ناشی از این مخاطرات شامل ترکیبی از ویرانه‌های کالبدی و اختلال در عملکرد عناصر مختلف فضا است.

"راهکارهایی برای جلوگیری یا کاهش اثرات مخرب بر روی محیط زیست شهری ارائه شود و از این رهگذر تصمیم گیران و برنامه ریزان ارزیابی پیامدهای زیست محیطی شهری یک پروژه را از قبل مورد توجه قرار بدهند"یکی از اصول پدافند غیرعامل لزوم دقت در جانمایی عناصر محیط و استفاده هوشمندانه از امکانات طراحی برای کاهش صدمات ناشی از این رخداد و مخاطرات است.

در سال‌های اخیر عواقب و پیامدهای ناشی از اجرای پروژه‌های عمرانی به ویژه در کلانشهرها به طور چشمگیری افزایش یافته است.

انجام فعالیت‌های عمرانی درجهت توسعه شهر در کارگاه‌های واقع در نواحی شهری موجب آسیب رساندن به محیط زیست شده و شهروندان ساکن در نزدیکی این پروژه‌ها به گرد و غبار، گل و لای، سرو صدا و ترافیک، کاهش فضا، دپوی مصالح و نخاله در مکان عمومی معترض هستند پیوند میان ملاحظات زیست محیطی در فرآیند برنامه ریزی توسعه شهری از سیاست گذاری تا اجرای پروژه به عنوان یک ضرورت ملی، اقدامی راهبردی و رهیافتی برای توسعه پایدار شهری محسوب شده و هرگونه فعالیتی که منجر به تخریب آن شود ممنوع است.

باید هدفمند در سایه تلاش مضاعف طرح‌ریزی و برنامه ریزی کرد، که مخاطرات توسعه زیر ساختی شهری به گونه ایی مدیریت شود که در این راستا ارزیابی زیست محیطی پروژه‌ها در حقیقت، ابزاری برای مدیریت محیط زیست و متضمن توسعه پایدار کلانشهرها باشد.
راهکارهایی برای جلوگیری یا کاهش اثرات مخرب بر روی محیط زیست شهری ارائه شود و از این رهگذر تصمیم گیران و برنامه ریزان ارزیابی پیامدهای زیست محیطی شهری یک پروژه را از قبل مورد توجه قرار بدهند. به منظور ارتقا برنامه ریزی

های مرتبط شهری در راستای توسعه کمی و کیفی راهکارهای زیر ارائه می‌شود.

الف) استفاده از فناوری: امروزه رویکردهای نوین در حوزه فناوری در توسعه شهری نگاه به توسعه پایدار و سازگاری هرچه بیشتر با محیط زیست دارد و سبب پیشگیری و مدیریت کاهش پیامدهای زیست محیطی مخاطرات توسعه زیر ساختی

ب) راهکارهای مدیریتی: در روش‌های مدرن مدیریتی اجرا می‌شود و به کاهش میزان گرد و غبار، سروصدا، و تولید نخاله و کاهش آلودگی بصری کمک می‌کند.

ج) تجدید نظر در برنامه ریزی: ویرایش برنامه‌های زمان بندی عملیات اجرایی براساس کاهش و شکل گیری آلودگی می‌تواند بر روی میزان گرد و غبار و سروصدا و تولید نخاله، آلودگی بصری تأثیرگذار باشد.

د) استفاده از مصالح ساختمانی با کیفیت: استفاده از مصالح ساختمانی با کیفیت مناسب به کاهش آلودگی‌های زیست محیطی و مخاطرات توسعه زیرساختی در حین اجرای پروژه‌ها و بعد از آن کمک خواهد کرد.