پیشرفت رتبه زیست‌محیطی ایران/ کهرم: بارندگی‌ها موثر بودند

نیو صدر: دانشگاه ییل آمریکا در این رابطه چند روز پیش گزارشی منتشر کرده است که خبر از پیشرفت اوضاع زیست‌محیطی ایران می‌دهد، اما برخی کارشناسان می‌گوید به دلایلی نباید به وضعیت کشور در این آمارها توجه کرد.

در گزارش «شاخص عملکرد زیست‌محیطی» یا EPI سال ۲۰۲۰ کشورهای مختلف که توسط دانشگاه ییل، ایالات متحده آمریکا منتشر شده است ایران از بین ۱۸۰ کشور، رتبه ۶۸ و نمره ۴۷(از ۱۰۰ نمره) را کسب کرده است. وضعیت کشورهایی مثل ترکیه، عربستان، مصر، چین، قطر و ... در این رتبه‌بندی از ایران بدتر است.

همچنین بر این اساس کشورهایی مثل دانمارک، لوکزامبورگ، سوییس، بریتانیا، فرانسه و اتریش بهترین عملکرد زیست‌محیطی را داشته‌اند.

اما مقایسه وضعیت ایران با دورهای قبلی خبر از بهبود عملکرد زیست‌محیطی کشور می‌دهد، همچنین شاخص ایران هم در یک دهه اخیر ۹.۱ نمره، افزایش پیدا کرده است. اما با توجه به آنچه در سال‌های گذشته از وضعیت محیط‌زیست در ایران مشاهده شده است، این موضوع بسیاری را متعجب کرد.

ردیف

سال

رتبه

۱

۲۰۱۰

۷۸

۲

۲۰۱۲

۱۳۲(رتبه آخر)

۳

۲۰۱۴

۸۳

۴

۲۰۱۶

۱۰۵

۵

۲۰۱۸

۸۰

۶

۲۰۲۰

۶۷

البته با وجود پیشرفت ایران از نظر رتبه‌ای نسبت به سال قبل، نمره شاخص عملکرد زیست‌محیطی کشور روندی کاهشی داشته است و از ۵۸.۱۶ به ۴۸ رسیده است.

اسماعیل کهرم بوم‌شناس و فعال محیط زیست، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «در این شاخص دانشگاه ییل، آمار و ارقام از خود کشورها گرفته می‌شود، حالا شما خودتان قضاوت کنید در کشوری که بسیاری از آمارهای آن مشخص نیست، چگونه می‌توانیم روی این اعداد اعتماد کنیم؟ آنچه که ما می‌دانیم این است که ایران تمام استانداردهایی که بررسی می‌کنیم نزول کرده است.»

از سوی دیگر به نظر می‌رسد عوامل اقلیمی هم در بهبود رتبه ایران تاثیرگذار بودند، برای مثال بارندگی‌های ایران در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت ۳۲ درصد افزایش داشته است.

کهرم در این رابطه می‌گوید: «بارندگی‌ها در یک سال گذشته به شکلی بودند که برخی تالاب‌ها و پوشش‌های گیاهی احیا و سدها سرریز شدند. از شرق و سیستان‌وبلوچستان که به سمت کویر می‌روید می‌بینید آهوها چندقلو به دنیا آوردند.

"از شرق و سیستان‌وبلوچستان که به سمت کویر می‌روید می‌بینید آهوها چندقلو به دنیا آوردند"این موضوع باعث شده ۱۳ رتبه افزایش پیدا کنیم که البته جای امیدواری دارد. البته خودمان کاری نکردیم تا این اوضاع بهتر شود، آقای کلانتری واقعا باید خجالت بکشد، کاری کرد که ما دیگر طرفدار خانم ابتکار باشیم.»

در واقع در شاخص عملکرد زیست‌محیطی دانشگاه ییل، معیارهای مختلفی اندازه‌گیری می‌شوند که مجموع آن‌ها در کنار هم نمره هر کشور و در نتیجه رتبه‌بندی را مشخص می‌کند، وضعیت ایران هم با وجود کسب رتبه ۶۷ و بهبود اوضاع در بخشی حوزه‌های زیست‌محیطی در بخشی از شاخص‌ها ضعیف‌تر است.

آلودگی‌هوا؛ رتبه ترسناک در بخش آلودگی ازن

در بخش آلودگی این شاخص ایران رتبه ۵۹ و نمره ۴۸.۳ دارد، اما در دو بخش آلودگی‌هوای ذرات پی‌ام ۲.۵ و آلودگی ناشی از ازن، شرایط اصلا خوب نیست و نمره‌ها به عدد ۳۰ هم نمی‌رسد و تنها در بخش سوخت‌های جامد خانگی اوضاع ایران خوب است.

آلودگی از نظر ذرات pm ۲.۵

آلودگی سوخت‌های جامد خانگی

آلودگی ازن

رتبه

۱۳۹

۳۶

۱۴۵

نمره(از ۱۰۰)

۲۶.۵

۸۲.۸

۲۹.۴

آلودگی ذرات زیر ۲.۵ میکرون در ایران چیز جدیدی نیست، اما آلودگی هوای ازن که بیشتر در فصل‌های تابستان مشاهده می‌شود، بحران جدیدی است که ایران را جزو ۵۰کشور آخر در این رابطه قرار داده است. آلودگی‌هوا ناشی از ازن زمانی اتفاق می‌افتد که آلاینده خاص ناشی از خودرو، نیروگاها، صنعت کارخانه‌های شیمیایی در هنگام تابش‌های خورشیدی واکنش‌هایی بدهند، بعد گاز ازن ایجاد بشود و ...

به گفته مسوولان در چند سال گذشته شیوه اندازه‌گیری ازن در هوای شهر تغییر کرده است و به این دلیل امکان دارد که با دقیق شدن اندازه‌گیری‌ها تعداد روزهای آلوده بیشتری مشاهده شوند.

بحران در تنوع زیستی؛ رتبه ۱۳۷

یکی از بدترین رتبه‌های ایران در این شخص مربوط به تنوع زیستی است، موضوعی که هر از گاهی خبر از شرایط آن در ایران هم شنیده می‌شود. دانشگاه ییل عبارت تنوع زیستی را اینگونه توصیف می‌کند: طبقه‌بندی کشورها در بخش تنوع‌زیستی و زیستگاه‌ها به اقداماتشان در جهت حفظ اکوسیستم طبیعی و محافظت از طیف گسترده‌ای از تنوع زیستی مربوط می‌شود.

در این بخش رتبه‌ ایران از کشورهایی مثل عربستان سعودی، قطر، عراق، نیجریه، کنیا، مصر هم ضعیف‌تر است و کشور با امتیاز ۳۸.۴ در رتبه ۱۳۷ قرار دارد.

کهرم در این رابطه می‌گوید: «با وجود بارندگی‌ها به این شرایط رسیدیم که البته کمی زمان می‌برد تاثیر بارندگی‌ها در تنوع زیستی دیده شود. وقتی جنگل‌هایمان را از دست دادیم، باید انتظار داشته باشیم گونه‌هایمان هم از دست بروند.

ایران کشوری است که زمانی تنوع زیستی‌اش مخلوطی از اروپا و آسیا بود. ما ۵۳۶ گونه پرنده در ایران داریم که از تمام اروپا بیشتر است.»

او افزود: «۲۵۲ تالاب در ایران داریم که شرایط همه آن‌ها زیر خط قرمز است، پریشان، بختگان، مهارلو و ... کدام را بگویم؟ پرنده وقتی می‌بینند این‌ها خشک شده‌اند دیگر کجا بیایند؟ از سویی سازمان محیط‌زیست هم به فکر این اوضاع نیست.»

تغییر اقلیم؛ به گرمایش جهانی کمک می‌کنیم

بیش از یک سال پیش در زمان انتشار شاخص عملکرد تغییراقلیم در جهان ایران به همراه کشورهای عربستان و آمریکا در رتبه‌های آخر آن فهرست قرار داشت، حالا هم در این شاخص جدید اوضاع ایران خوب نیست. در بخش تغییراقلیم که عواملی مثل رشد انتشار گازهای گلخانه‌ای بررسی شده ایران رتبه ۷۴ را دارد.

محمدصادق احدی، معاون سابق دفتر  تغییراقلیم و آب و هوا سازمان محیط زیست، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران ۷.۵ تا ۸ تن است و میزان انتشارات ما در این مدت روندی صعونی را طی کرده و سالانه ۶.۵ درصد افزایش پیدا کرده است.»

آمار منتشر شده در رتبه‌بندی EPI هم این موضوع را تایید می‌کند؛

تغییراقلیم

نرخ رشد گاز دی‌اکسید کربن

سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای

رتبه

۷۴

۸۷

۱۴۹

نمره(از ۱۰۰)

۵۵

۴۲.۳

۲۱.۸

تصفیه فاضلاب؛ نمره ۳.۷ از ۱۰۰

اولویت قرار دادن بحث‌های مربوط به منابع آب یکی از شعارهای سازمان محیط‌زیست در چند سال اخیر است که در این مدت با انتقاداتی هم روبرو شده است. هنوز گزارش‌های زیادی درباره آخرین وضعیت منابع آبی ایران وجود در شاخص عملکرد زیست‌محیطی کشورها گزارشی، معیاری در رابطه با وضعیت منابع آب کشورها وجود ندارد.

اما معیاری به اسم تصفیه فاضلاب در آن قرار دارد که ایران در آن رتبه ۸۷ قرار دارد و پایین‌ترین نمره شاخص‌های زیست‌محیطی کشور هم با نمره ۳.۷ مربوط به این بخش است.

۲۳۵۲۳۷