از مستعمره‌ی فقیر بریتانیا تا میزبان ثروتمند جام جهانی / چرا قطر، قطر شد؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، چند ساعتی بیشتر تا جام جهانی نمانده و قطر، گران‌ترین تورنمنت تاریخ فیفا را برگزار خواهد کرد؛ کشوری کوچک که حالا تمام جهان به نظاره‌اش نشسته‌اند، نه فقط به تماشای استادیوم‌های پیشرفته و نه فقط هیجان تماشاگران رنگارنگ که به تماشای کشوری نوساز و بازیگری نوپدید که تلاش می‌کند همه جا باشد.

تصاویر زیادی از چند دهه‌ی گذشته‌ی قطر دست به دست می‌شود و مقایسه‌ی آنها با قطر کنونی، معمولا به حیرت بیننده می‌انجامد. از هر سو که به قطر و پایتختش دوحه نگاه کنیم، جز تغییرات سریع و برآمدن یک شهر تازه و مدرن چیزی نمی‌بینیم، گاهی فاصله این تغییرات نه چهار، پنج دهه که تنها یک دهه است و این بر شگفتی‌ها می‌افزاید.

مقایسه‌ی این تصاویر یک پرسش بزرگ را به میان می‌آورد چرا و چگونه قطر، قطر شد؟ چرا و چگونه کشوری کوچک و تهیدست که یا ذیل عثمانی بوده یا تحت حمایت بریتانیا، خود را به کشوری با سرانه‌ی درآمد بالا رسانده آنچنانکه در بالای جدول جهانی سرانه‌ی درآمد ناخالص ملی است.

در این خط زمانی، مسیری که قطر تا پیش از انتخاب به عنوان میزبان جام جهانی پیموده است را می‌بینیم، لانگ‌شاتی از تغییرات بزرگ یک شبه جزیره‌ی کوچک.

سرنوشت قطر از قصه‌ی امرا و حاکمانش جدا نبوده که البته برای شیخ‌نشین‌ها و پادشاهی‌های منطقه اتفاق نامعمولی نیست. از استقلال قطر به این سو، سلطنت هیچ یک از امرای قطر با مرگ‌شان پایان نیافته و یا با کودتاهای بدون خون‌ریزی کنار رفته‌اند و یا در مورد آخر در رویدادی مسالمت‌آمیز قدرت را وانهاده‌اند. بر خلاف انتظار این تعدد برکناری‌های غیرمنتظره، قطر را به سرزمینی آشوب‌زده بدل نکرده و ویرانی به بار نیاورده که این هم از ویژگی‌های داستان قطر است.

قطر صادرکننده‌ی بزرگ نفت نبود و در قیاس با همسایگانش، صادرکننده‌ی متوسطی به حساب می‌آمد اما آنچه داستان و سرنوشت قطر را دگرگون کرد کشف میدان گازی مشترک با ایران (به قول ما پارس جنوبی و به نقل از دیگران، گنبد شمالی) است. در تصویر زیر، ماجرای تاثیر گاز مایع یا همان LNG را در چهره‌ی قطر امروز بخوانید؛ آنچه انقلاب LNG نامیده‌ایم.

نفرین منابع، تعبیر آشنایی است؛ کشورهایی که با دارندگی منابع قابل توجه، رشد اقتصادی قابل توجهی ندارند و گرفتار وجه منفی دارندگی می‌شوند و از بالندگی جا می‌مانند.

"از استقلال قطر به این سو، سلطنت هیچ یک از امرای قطر با مرگ‌شان پایان نیافته و یا با کودتاهای بدون خون‌ریزی کنار رفته‌اند و یا در مورد آخر در رویدادی مسالمت‌آمیز قدرت را وانهاده‌اند"آیا نفرین منابع به سراغ قطر هم می‌آید؟ برای پاسخ به این پرسش بد نیست نگاهی به سازمان سرمایه‌گذاری قطر بیاندازیم.

اما همه چیز به گاز مایع و عواید حاصل از فروش آن باز نمی‌گردد، به عبارتی همه‌ی ماجرای قطر، پول گاز نیست. نقطه‌ی عطف ماجرای قطر را باید در قدرت نرم قطر دید، در فرهنگ و البته در رسانه؛ «قطر» را باید در «الجزیره» دید، شبکه‌ای خبری که بر جهان عرب تأثیراتی عمیق گذاشت از همان روزی که لوگویش مانند قطره یا حتی صدف از دریا بیرون آمد و بر قاب تلویزیون نشست و نوشت: "الرای و الرای آلاخر".

مسیری که الجزیره حدودا در ربع قرن اخیر پیمود را اینجا ببینید. در طول این مسیر چندین بار دفتر الجزیره بمباران شده است چه در کابل، چه در بغداد و چه در غزه.

و اما پاسخ به همان پرسش نخستین. اینکه چرا قطر، قطر شد را می‌توان در این هم دید که قطر میزبانی است با درهای باز ...

۲۳۲۳