قانون هوای پاک ظرفیتی که در شهر اراک فعلیت نیافته است

خبرگزاری مهر-گروه استان‌ها- کورش دیباج: سال‌هاست، در اقصی نقاط کشور بخصوص در کلان‌شهرهایی مثل تهران، کرج، اراک، اصفهان و تبریز موضوع آلودگی هوا به یک مسئله مزمن و لاینحل تبدیل شده است، صنایع آلاینده در اطراف شهرهای بزرگ بدون هیچ مانعی جولان می‌دهند و هر روز بر تعداد خودروها و موتورسیکلت‌های آلاینده افزوده می‌شود و میزان بیماری‌های جسمی و روانی ناشی از آلودگی هوا در کودکان، سالمندان و همه اقشار مردم در میان دود و آلاینده‌های بیماری‌زا رو به افزایش است.

علاوه بر آن امروزه شهرهای بزرگ و پرجمعیت مانند یک بیمار فشار خونی هستند که هر چند وقت یک بار حالشان به طرز خطرناکی بد می‌شود. اما چه کسی مقصر است؟ این شهرها به دلیل ساختارشان ذاتاً بد هستند، یا مدیران خوبی ندارند، یا مردم کم لطفی می‌کنند در حق شهرشان؟

برخی معتقدند با توجه به اینکه این شهرها را کوه‌ها احاطه کرده، در جای مناسبی ساخته نشده‌اند. ولی هر چه هست مسئله آلودگی هوای اراک به عنوان کلاف سردرگمی شده است که نه صنایع به این مسئله توجه می‌کنند و نه اقدامات دستگاه و نهادهای متولی کاهش آلودگی هوای اراک باعث شده که اراک روزهای آلوده کمتری داشته باشد به طوری که دو روز گذشته سید مهدی مصطفوی، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در نشست خبری با اصحاب رسانه اعلام کرد: از ابتدای امسال تاکنون ۱۴۵ روز ناسالم در اراک به ثبت رسیده است و ۱۲۷ روز برای گروه‌های حساس ناسالم بوده، ۱۶ روز برای تمام گروه‌های سنی در وضعیت خطرناک قرار داشته، یک روز بسیار ناسالم و یک روز خطرناک نیز سپری شده است.

اراک سومین شهر ناسالم کشور

وی ادامه داد: اراک پس از کرج و اهواز با فاصله اندک، سومین شهر ناسالم کشور محسوب می‌شود و تعداد روزهای ناسالم آن از ابتدای امسال تاکنون نسبت به مدت مشابه قبل حدود چهار برابر افزایش یافته است.

از طرفی کریمی، شهردار اراک علت اصلی افزایش روزهای آلوده شهر اراک در سال جاری را گسترش خشکسالی در کشور و افزایش ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا عنوان کرد.

وی با بیان اینکه صنایع یکی از منابع عمده آلودگی هوا شهر اراک هستند، گفت: در بحث صنایع آلاینده یکی از مشکلات نیروگاه شازند است با وجود اینکه هم اکنون از گاز به عنوان سوخت استفاده می‌کنند ولی دی اکسید نیتروژن را در هوا شهر اراک افزایش می‌دهد و متأسفانه در بعضی از ایام سال این نیروگاه تا ۷.۵ میلیون لیتر مصرف مازوت داشته و روزی ۴۵۰ تن گوگرد به هوای اراک تزریق کرده است.

حال این پرسش مطرح می‌شود که با وجود اینکه عوامل آلودگی هوا مشخص است، و کلانشهر اراک نسبت به سال‌های گذشته از لحاظ آلودگی هوای در وضعیت بحرانی نسبت به سایر کلانشهرهای اراک قرار دارد چرا اقدام اثرگذار در خصوص کاهش آلودگی هوا اراک صورت نگرفته است و مشکل اصلی کجاست از این روز خبرگزاری مهر به در گفتگو با سید وحید میرنظامی، رئیس شورای شهر اراک پیگیری کرده است.

میرنظامی با اشاره به اهمیت نقش شوراها در روند سیاستگذاری ها برای کاهش آلودگی هوا، گفت: یکی از مواردی که شوراها شهر دنبال می‌کنند بهبود فضای زیست محیطی سالم و بهداشتی شهرها بر اساس استانداردهای متداول بهداشتی و زیست محیطی است، هوا هم جزئی از زیست محیط و مباحث محیط زیست شهری است نمی‌توان گفت مسئله هوا ربطی به مدیریت شهری و شورای شهر ندارد. هوا جزئی از محیط زیست است مگر شورای شهر اراک می‌تواند نسبت به این مسئله مهم محیط زیستی بی تفاوت باشد، ضمن اینکه شورای شهر اراک نماینده مردم است و مطالبه گری حقوق مردم یکی از وظایف مهم شورای شهر است، هر آنچه حقوق مردم در زیست بوم اراک از هر نوعش باشد، شورای شهر اراک به عنوان نماینده پیگیر حقوق مردم وظیفه خود می‌داند این مسئله را دنبال کند.

قانون هوای پاک ظرفیتی که در شهر اراک به فعلیت در نیامده است

وی اظهار کرد: قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ است که در این قانون هم در خصوص آلودگی هوا، حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها، منابع آلوده کننده هوا را ذکر کرده است، به نظر بنده قانون هوای پاک ظرفیتی است که در شهر اراک به فعلیت در نیامده است یکی از مواردی که شورای ششم دنبال آن است پیگیری به فعل رساندن ظرفیت قانون هوای پاک در اراک است که البته باید سایر نهادهای و دستگاه‌های متولی در این امر مشارکت داشته باشند.

رئیس شورای شهر اراک ادامه داد: یکی از کمیسیون‌های اصلی شورای شهر اراک، کمیسیون خدمات شهری و محیط زیست است به همین خاطر با توجه به اینکه اراک به عنوان سومین شهر آلوده هوا در کشور شناخته شده است وظیفه شورای شهر است که برای احقاق حقوق آنها که همان بهره مندی از هوای پارک است ورود جدی داشته باشد. در همین راستا کمیسیون خدمات شهری و محیط زیست شورای شهر اراک با همکاری مرکز پژوهش‌های شورای شهر و شهرداری اراک طرح پژوهشی و مطالعاتی برای کاهش آلودگی هوا اراک در چند شاخص علمی دنبال می‌کند که مراحل مطالعاتی این کار در حال انجام است و به محض اینکه این طرح تدوین شود، شهرداری و سایر دستگاه‌های متولی موظف هستند در این طرح مشارکت داشته باشند.

وحدت گفتمانی در داخل شهر اراک برای مطالبه هوای پاک و کاهش آلایندگی وجود ندارد

میرنظامی عنوان کرد: متأسفانه یک وحدت گفتمانی در داخل شهر اراک برای مطالبه هوای پاک و کاهش آلایندگی وجود ندارد، اگر این وحدت گفتمانی وجود داشت، در واقع یک واکنش مشترکی نسبت به هوای پاک اراک وجود داشت، شهر اراک به عنوان سومین شهر آلوده کشور شناخته نمی‌شد و تمام سهم شهروندان اراکی از طول ایام سال فقط چند روز هوای پاک نبود این امر مصداق جفا و ظلم به حقوق شهروندان شهر اراک است.

وی گفت: بدیهی‌ترین و اولین ترین حقوق هر انسانی قبل از غذا، هوای سالم و پاک است و متأسفانه این حقوق اولیه سالهاست از مردم اراک بخاطر نبود همبستگی و پیوستگی بین مراجع پیگیر هوای پاک، دریغ شده است.

هیچ پایش علمی و رصدی از وضعیت آلودگی هوای اراک وجود ندارد

رئیس شورای شهر اراک با ابراز نارضایتی از عملکرد اداره کل محیط زیست استان مرکزی در کاهش آلودگی هوا اراک، بیان کرد: متأسفانه بعد از گذشت سال‌ها و درگیری شهر اراک با آلودگی هوا هنوز اطلاعات دقیقی از تعداد صنایع آلاینده اراک در بخش خصوصی و دولتی وجود ندارد، درصد آلایندگی صنایع و نوع ماده شیمیایی که به عنوان آلودگی در هوای اراک توسط این صنایع پخش می‌شود، وجود ندارد و تأسف بارتر از این، هیچ پایش علمی و رصدی از وضعیت آلودگی هوای اراک تا کنون وجود نداشته است.

با وجود وظایف متعددی که قانون برای سازمان محیط زیست در کاهش آلودگی هوا مشخص کرده است، ولی متأسفانه هنوز مشخص نیست اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در خصوص کاهش آلودگی هوای اراک چه اقدامات و سیاست گذاری‌های را دنبال می‌کند؟

میرنظامی عنوان کرد: برای ما فلسفه وجود اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در کاهش آلودگی هوای اراک محرز نشده است، یکی از سوالات اصلی شورای ششم شهر اراک از این اداره کل این است چه اتفاقی افتاد که اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی بر اساس کدام شاخص و متد علمی ۱۳۰ تا ۱۵۰ صنایع آلاینده در اراک را به ۲۲ صنایع آلاینده اراک تقلیل داد؟ آیا این اقدام ظلم به مردم اراک نیست؟ از طرفی صنایع آلاینده اراک نه تنها مسئولیت قانونی خود برای کاهش آلودگی هوای اراک که همان پرداخت عوارض و سهم آلایندگی خود است را عمل نمی‌کنند و مسئولیت اجتماعی خود که همان ایجاد کمربند سبز در شهر اراک است را سالهاست رها کرده‌اند.

وی ادامه داد: متأسفانه در کلانشهر اراک بر خلاف کلانشهرهای دیگر کشور کارخانه‌ها و صنایع آلاینده اراک هیچ اقدامی برای ایجاد کمربند سبز و پارک در شهر نکرده‌اند.

رئیس شورای شهر اراک تاکید کرد: مطالبه جدی شورای ششم شهر اراک کاهش آلودگی هوا و داشتن هوای پاک برای این شهر است به همین جهت در این دوره از شورای شهر اراک مسئله پرداخت عوارض آلایندگی صنایع بطور جد دنبال می‌شود و نکته‌ای که بنده به عنوان رئیس شورا بیشتر از سایر اعضا بر روی آن تاکید دارم قدر و سهم مردم اراک از آلایندگی هوا صنایعی همچون نیروگاه حرارتی، پالایشگاه و پتروشیمی شازند است.

نیروگاه حرارتی، پالایشگاه و پتروشیمی شازند تاکنون یک ریال بابت عوارض آلایندگی پرداخت نکرده‌اند

وی گفت: متأسفانه قدر و سهم عادلانه ای از این سه صنایع بزرگ برای شهر اراک بر اساس سرانه جمعیت صورت نگرفته است وقتی سهم آلایندگی این سه صنایع برای شهر دیگر که یک بیستم شهر اراک را دارد با سهم کلانشهر اراک مقایسه می‌کنیم، درخواهیم یافت چه جفای بزرگی در حق مردم شهر اراک شده است، اصلاً معلوم نیست بر اساس چه شاخص و اصول علمی این قدر و سهم برای شهر اراک تعیین شده است و تأسف بارتر این است که این قدر و سهم آلایندگی از صنایعی همچون نیروگاه حرارتی، پالایشگاه و پتروشیمی شازند تاکنون برای این شهر واریز نشده است، حداقل با قطعیت می‌توان گفت این سه صنایع بزرگ تاکنون یک ریال بابت عوارض آلایندگی به شهرداری واریز نکرده‌اند، ما هیچ سندی نداریم که پتروشیمی، پالایشگاه و نیروگاه شازند عوارضی را بابت آلایندگی به خاطر وزش بادی که از کریدور شرق و غرب می‌وزد و آلودگی این صنایع را به شهر اراک منتقل می‌کنند پرداخت کرده باشند.

میرنظامی ادامه داد: متأسفانه در شهر اراک اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی که باید میزان آلایندگی صنایع را احصا کند، اطلاعات آماری ارائه نمی‌دهد و یا در اختیار ندارد، اداره کل امور مالیاتی استان مرکزی که باید مشخص کند که عوارض آلایندگی را کدام صنایع آلاینده پرداخت کرده و کدام پرداخت نکرده از دادن اطلاعات امتناع می‌کنند.

ترک فعل‌های متعددی در کاهش آلودگی هوا صورت گرفته است

رئیس شورای شهر اراک اظهار کرد: دستگاه قضا حافظ حقوق عامه است و اگر حقی از مردم و شهروندان در این راستا ضایع می‌شود، صیانت از حقوق عامه مردم اراک بر عهده دادگستری استان مرکزی و دادستان اراک به عنوان مدعی العموم است، شورای ششم شهر اراک از دادگستری استان مرکزی و دادستان اراک توقع دارد نسبت به ترک فعل‌هایی که هم نهادهای دولتی و هم بخش خصوصی در قانون هوای پاک در اراک انجام می‌دهد، حضور اثر بخش و پررنگ‌تری داشته باشند.

وی تاکید کرد: انتظار داریم دادگستری استان مرکزی و دادستان محترم اراک همچون دوره‌های گذشته که آقای قاسمی دادستان وقت اراک که مانع آلودگی شرکت آلومینیوم اراک در آن زمان شد، ورود جدی تر داشته باشد.

میرنظامی بیان کرد: قطعاً دادگستری استان مرکزی و دادستانی اراک اگر بخواهند و اراده کنند با عزم قوی حقوق مردم شهر اراک را در خصوص هوای پاک اراک استیفا می‌کنند، رئیس کل دادگستری استان مرکزی و دادستان اراک باید در استیفای حقوق مردم اراک در خصوص هوای پارک و صنایعی که آلودگی هوا را برای شهر اراک به ارمغان می‌آورند، پیش تاز باشند.

اراده‌ای برای کاهش آلودگی هوا اراک از سوی متولیان امر و نهادهای مسئول شاهد نیستم

رئیس شورای شهر اراک بیان کرد: بنده اراده قوی در خصوص کاهش آلودگی هوا و مواردی که مرتبط با حقوق زیست محیطی مردم اراک است را از سوی متولیان امر و نهادهای مسئول شاهد نیستم، امیدوارم در دولت سیزدهم با یک عزم بیشتری کاهش آلودگی هوا دنبال شود.

میرنظامی بیان کرد: ترک فعل‌ها در خصوص هوای پاک اراک در وهله اول توسط صنایع صورت گرفته است که مسئله نوسازی تجهیزات، فیلتراسیون، پرداخت عوارض آلایندگی، ایجاد خط سبز در اراک را دنبال نکردند در وهله بعد اداره کل محیط زیست استان در مسئله آلودگی هوای اراک شفاف عمل نکرده است و صنایع آلاینده را تقلیل داده است و برخی صنایع آلاینده را به عنوان صنعت سبز معرفی کرده است که این امر جای سوال دارد که باید دادستان اراک به عنوان مدعی العموم و حافظ منافع عمومی در دستگاه قضائی پیگیری کند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از نهادهایی که در خصوص قانون هوای پاک در اراک ترک فعل کرده است و نیاز است دادگستری استان مرکزی و دادستانی به این مساله ورود پیدا کند، اداره کل امور مالیاتی استان مرکزی است که هیچ موقع شفافیت در خصوص پرداخت عوارض آلایندگی صنایع اراک از این اداره کل شاهد نبوده‌ایم و اعداد و ارقام متناقضی در خصوص عوارض آلایندگی که صنایع برای شهر اراک پرداخت کرده‌اند، توسط این اداره کل ارائه می‌شود.

رئیس شورای شهر اراک در پایان بیان کرد: شفافیت یعنی اینکه همه صنایع آلاینده، متناسب با وضعیت آلایندگی‌شان سهم عوارضشان را پرداخت کرده باشند و گزارش این پرداختی‌ها را اداره کل امور مالیاتی استان مرکزی اعلام کند چرا که بخشی از این عوارض باید برای توسعه و تجهیز ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه پارک و فضای سبز و غیره هزینه شود.

گفتنی است طبق پژوهش‌های جسته گریخته‌ای که انجام و منتشر شده است مسئله آلودگی هوا در اراک زوایای متعددی دارد که حل آن را در کوتاه مدت دشوار می‌کند اما می‌توان با شفافیت اولین قدم را در راستای حل این مسئله برداشت یعنی نهادهایی که مسئول پژوهش و ارائه راهکار بوده‌اند، در مورد روند و نتایج کار خود به صورت واضح اطلاع رسانی کنند و نهادهای متولی چون اداره کل محیط زیست و اداره کل مالیات و شهرداری اراک نیز گزارشی روشن از عملکردشان در مورد وظایف قانونی خود در قبال اجرای قانون هوای پاک ارائه دهند و نهادهای نظارتی نیز در راستای دفاع از حقوق عامه این روشنگری را تسهیل و تسریع کنند.