علم‌الهدی: عفت در مردان و زنان، حفاظت درونی در مقابل فساد است

باشگاه خبرنگاران جوان: آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی نماینده، ولی فقیه در خراسان رضوی، در نوزدهمین هفته برگزار نشدن نماز جمعه در کشور، مطالبی را در مورد معنای عفاف و حجاب، تفاوت عفاف باحجاب، لزوم حفظ آن برای مردان و زنان مسلمان، اهمیت آن در اسلام و نقش حفظ عفت در سلامت جامعه بیان کردند که در ادامه می‌خوانید؛

بسم‌الله الرحمن الرحیم

الحمدالله، والصلاة والسلام علی رسول‌الله و علی آله آل الله، لاسیما بقیه‌الله و اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و ان محمد عبده و رسوله و عن علی امیرالمؤمنین و اولاده المعصومین و حجج الله.

عبادالله، اوصیکم و نفسی باتقوالله

همه شما خواهران، برادران، بینندگان محترم و شنوندگان عزیز و خودم را به تقوای الهی سفارش می‌کنم.

فردا مقارن است با روز عفاف و حجاب؛ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز عفاف و حجاب نام‌گذاری شد به خاطر این‌که در ۲۱ تیرماه سال ۱۳۱۴ در مسجد گوهرشاد در کنار عتبه مقدسه امام هشتم (علیه‌السلام)، به خاطر حمایت از حجاب و عفاف، مردان مؤمن را به خاک و خون کشیدند و دژخیمان دستیار رضاخان قلدر و دست‌نشانده انگلیس به خاطر این‌که مردم غیرتمند در بی‌حجابی اجباری و در این‌که می‌خواستند به‌طور اجباری حجاب را بردارند، قیام کردند، در مقابل قیام و حق‌خواهی مردم، با گلوله‌های داغ مسلسل و شربنل، دژخیمان رضاخانی عمل کردند، مسجد گوهرشاد، قتله‌گاه صد‌ها بلکه هزاران انسان بی‌گناه شد که به خاطر حمایت از نوامیس خودشان و از حجاب زنان به عرصه آمدند.

این جریان و این خاطره‌ای که در طول این مدت همه‌ساله در روز ۲۱ تیر این خاطره تلخ تجدید می‌شود، بیانگر و نمایشگر حمیت و غیرت مردان در حفظ حجاب نوامیسشان در فرهنگ دین، فرهنگ شیعه و ارادتمندان به ساحت ولایت اهل‌البیت (علیهم‌السلام) است که در مورد این حادثه ان‌شاءالله در برنامه مخصوصی که فردا در همین مکان تشکیل می‌شود، بنده بررسی و تحلیلی عرضه خواهم داشت.
ضرورت وجود عفاف و حجاب
آنی که امروز برای ما و برای عموم بینندگان و شنوندگان عزیز قابل‌توجه است، مسئله ضرورت عفاف و حجاب است؛ این هفته را هفته عفاف و حجاب قراردادند و فردا نیز روز عفاف و حجاب است.

کلمه عفاف و کلمه حجاب ازنظر افراد به‌عنوان دو کلمه مترادف جلوه دارد، خیال می‌کنند معنای عفاف همان حجاب است و معنای حجاب نیز همان عفاف درحالی‌که معنای عفاف و حجاب متغایر است، عفاف یک معنای کلی و عام است که حجاب مصداق عفاف است، عفاف و عفت حالتی برای همه انسان‌ها و جزء فضائل اخلاقی به‌حساب می‌آید، اهل لغت و علمای علم اخلاق در معنای عفت گفته‌اند «العفة: حصول حالة للنفس تمتنع بها عن غلبة الشهوة»، عفت عبارت است از این‌که یک حالت روانی برای انسان به وجود بیاید که از طغیان غرایز و فوران شهوت جلوگیری کند، یا غریزه جنسی و شهوت جنسی یا غریزه حب مال و حب مقام، مجموعه غرایزی که در انسان وجود دارد که طغیان و فوران این غرایز سبب می‌شود اصول انسانی انسان به‌کلی نادیده گرفته شود چه در حوزه مسائل اقتصادی و مالی و چه در حوزه مسائل اخلاقی و جنسی؛ اگر برای انسان حالتی به وجود بیاید که به‌طور طبیعی انسان را در مورد فوران غریزه و طغیان گرایش‌های نفسانی جلوگیری کند، آن حالت را عفت می‌گویند.
دو جنبه عفت، عفت در مقابل مال و شهوت
ذات مقدس پروردگار در قرآن کریم در حقیقت این معنای کلی عفت را با دو مصداق عفت در مقابل طغیان غریزه مالی، غریزه مال دوستی و ثروت‌اندوزی، عفت در مقابل فوران غریزه جنسی در دو آیه بیان می‌کند؛ در سوره مبارکه بقره آیه ۲۷۳، خداوند می‌فرماید «.. یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ...»، اول آیه این است «لِلْفُقَراءِ الَّذینَ أُحْصِرُوا فی‏ سَبیلِ اللّه» افرادی که به خاطر تحریم‌های اقتصادی و محاصره اقتصادی دشمنان خدا به مرحله ناداری و فقر می‌رسند، برای حفظ عزت و صلابت ایمانی خودشان در مقابل توطئه دشمن، ژست و قیافه‌ای در زندگانی خودشان به وجود می‌آورند، آنانی که این افراد فقیر را نمی‌شناسند، از عفتی که این‌ها نشان می‌دهند، خیال می‌کنند این‌ها ثروتمند و اغنیا هستند، یعنی آن مناعت ذاتی افراد مؤمن مانع از این است که اظهار فقر کنند یا فقر و ناداری را در مظاهر زندگانی خودشان نشان بدهند، این همان حالتی برای نفس است که در مقابل طغیان غریزه و گرایش نفسانی ازنظر تأمین ثروت، پول و دارایی و اظهار نیاز و احتیاج، جلوگیری می‌کند.

عفت، معنایی کلی است
در مقابل، آن حالت باطنی که در انسان به وجود بیاید به‌صورت یک روحیه و جلوی فوران جنسی انسان را بگیرد، می‌فرماید «وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَلَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّیٰ یُغْنِیَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ» (۳۳ نور)، در مقام دستور و توصیه خدا به جوانان بالغ شده‌ای که دسترسی به ازدواج و تشکیل خانواده ندارند، خداوند متعال می‌فرماید این‌ها در برابر طغیان و فوران جنسی که مقتضای شور و هیجان جوانی است، باید عفت داشته باشند «وَلْیَسْتَعْفِفِ»، طلب عفت داشته باشند، آن حالت باطنی و روحی را باایمان در خودشان به وجود بیاورند که این حالت باطنی، مانع بشود این‌ها در مقام غلبه شهوت و فوران غریزه جنسی آلوده بشوند و به فساد اخلاقی دست بزنند، این در حقیقت معنای عفت است، این‌یک معنای کلی است.

عفت در مردان و زنان، حفاظت درونی در مقابل فساد است
عفت چه در مرد و چه در زن، در وجود انسان یک حالت صیانت و حفاظت درونی خود انسان است؛ وجود مقدس مولا امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرمایند «ثمره العفه، الصیانه»، میوه عفت، حفظ شدن است هم در مرد و هم در زن یعنی عفت حالتی است که جلوی انحراف در انسان را می‌گیرد، مانع فساد می‌شود و سبب می‌شود هم انسان خودش به فساد آلوده نشود و هم ابزار فساد دیگران واقع نشود، این عفت یک حالت باطنی و یک نوع جریان ایمانی در درون انسان است که اگر این عفت در درون انسان حاصل شد، نتیجه‌اش صیانت است و نتیجه‌اش محفوظ ماندن از هر نوع تجاوز، فساد و انحرافی محفوظ ماندن است، این حالت را عفاف و عفت می‌گویند؛ در حقیقت عفت تنها حجاب نیست، حجاب مصداق عفت است.

در مردان نیز عفت لازم است، مولا (علیه‌السلام) می‌فرمایند «یک مرد درعین‌حالی که مرد است و حجابی برای او واجب نیست، درعین‌حال عظمت، اهمیتش و ارزش یک مرد به‌اندازه ارزش همت او هست، هرچه همت دارد در مجاهداتش، در تصمیم‌گیری‌هایش و در عزم‌ها و اراده‌های محکم، به همان مقدار این مرد ارزشمند است و دارای قیمت است و هر مقداری که این مرد غیرت دارد، چه غیرت در حفظ شئون مردانگی خودش چه در غیرت در حفظ ناموسش و چه غیرت در مقام مقابله با فساد و یا غیرت در مقابله با ذلتی که دشمن می‌خواهد بر او وارد کند، این حالتی که انسان غیرت می‌ورزد، این غیرت ورزیدن او عفت او هست»، پس عفت هم به‌اندازه‌ای در مرد وجود دارد تنها مخصوص زن‌ها نیست، مرد‌ها نیز باید عفت داشته باشند یعنی حالتی که جلوی طغیان غریزه آنان را بگیرد، جلوی غلبه شهوت آنان را بگیرد، غیرت مردانگی را در آنان ایجاد کند، این‌ها همه عفتی است که در مرد وجود دارد.

حجاب، مانع تبدیل‌شدن زن به ابزار بی‌عفتی دیگران
عفتی که در زنان موجود است، مظهر کامل و مصداق کامل این عفت، حجاب است یعنی زن در مقام عفت خودش باید برنامه‌ای اجرا بکند و جریان در زندگانی زن اجرا بشود که نه‌تن‌ها این زن غلبه غریزه باطنی نداشته باشد و جلوی غریزه باطنی او را بگیرد بلکه حتی ابزار بی‌عفتی انسان‌های دیگر و مردان دیگر نیز قرار نگیرد.

ازجمله غرایز نفسانی که در زن وجود دارد، غریزه خودنمایی و خود نشان دادن است، چون زن تمام امتیاز خودش را در ساختار جسمانی خودش می‌بیند و فکر می‌کند برحسب یک گرایش ذاتی که برتری‌های جسمانی او اگر افراد را جذب کند، برای او یک امتیاز است، یک برتری و شخصیت اجتماعی هست لذا مولا (علیه‌السلام) می‌فرماید «ذکاة الجماله العفاف»، زکات زیبایی برای زن عفت زن است؛ خدا سرمایه‌ای به این خانم داده، آن سرمایه زیبایی است، همان‌طوری که داده‌های خدا به هر انسانی زکاتی دارد، زکات این زیبایی و خودنمایی، این است که عفت داشته باشد و جریان این حالت باطنی او جلوی طغیان و فوران این گرایش نفسانی‌اش که خودنمایی است، بگیرد؛ این مسئله اول عفت در زن است که زن باید عفت داشته باشد و خودش را به دیگران نشان ندهد و مصداق کامل عفت این است که زن در برابر دیگران جلوه گری نداشته باشد، از همین‌جا عفاف و حجاب، رابطه‌شان مشخص می‌شود که حجاب، مصداق قطعی و عملی عفت یک زن است.