واکنش سازمان محیط‌ زیست به «محوشدن ابرها بر آسمان دریاچه ارومیه»: کمیته بررسی علمی تشکیل می‌دهیم

علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست ایران چهارشنبه ۶ دی درباره پدیده محوشدن ابرهای بارشی بر آسمان دریاچه ارومیه گفت:

ما مرجع ملی تغییر اقلیمی کشور و پژوهشکده محیط زیست کشور را مکلف کردیم تا در یک بازه زمانی دو هفته با نشستی که با همه دستگاه‌های مسئول برقرار می‌کنند، مسئله مربوط به تغییرات اقلیمی و وقایعی که در حال اتفاق افتادن است را بررسی کرده و پاسخ دهند.

سلاجقه درباره آن‌چه که در مورد دریاچه ارومیه مطرح می‌شود، افزود:

این‌که جبهه هوایی وارد شود و در بالای دریاچه ارومیه محو می‌شود، باید حتماً از لحاظ علمی بررسی شود که آیا واقعا گاز متانی که در آن‌جا تولید می‌شود یا افزایش درجه حرارتی که در ارتفاعات جو صورت می‌گیرد عامل این اتفاق است یا خیر.

در روزهای اخیر انتشار فیلمی در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «فرار ابر‌ها از ایران» بازتاب گسترده‌ای یافت. در این فیلم رسیدن ابر‌های بارشی از سمت ترکیه به مرز‌های ایران و تغییر جهت ناگهانی‌شان نشان داده می‌شد.

این موضوع موجب شد تا سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور فرار ابر‌ها از ایران و آن‌چه در این فیلم به نمایش درآمد را تکذیب کند.

با این حال با انتشار این فیلم موضوع پروژه «هارپ» بار دیگر مطرح شد. «هارپ» پروژه‌ای علمی است و از طریق آن دانشمندان با ایجاد تغییراتی در یونوسفر (هواسپهر) که دورترین و ناشناخته‌ترین بخش جو زمین است امکان مطالعه در مورد آن را پیدا کرده و آن را به‌صورت یک آزمایشگاه طبیعی درمی‌آورند.

تاکنون چندین «نظریه‌ توطئه»، از ایجاد وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد در مناطق مختلف جهان تا کنترل اقلیمی در مورد «هارپ» به‌عنوان سلاحی جدید عنوان شده است.

دو سال پیش نیز باشگاه خبرنگاران پویا در ایران با انتشار گفت‌وگویی با سه تن از اعضای هیأت‌های علمی دانشگاه‌های جمهوری اسلامی مدعی شده بود که «آمریکا متوجه شده‌ که جنگ نظامی علیه ایران هزینه‌بر است لذا تمرکز خود را روی استفاده از تکنولوژی نظامی در محیط زیست کرده‌ است که یکی از این سلاح‌ها “هارپ” است.»

مجتبی ذوالجودی؛ معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست سه‌شنبه ۵ دی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم استفاده از پروژه «هارپ» درباره کم بارشی شدن آسمان ایران را منتفی ندانسته و گفته بود:

استفاده از سیستم هارپ در حد فرضیه است و نیاز داریم در این رابطه بیشتر مطالعه کنیم که در این راستا همکاران دانشگاهی ما مطالعات را دنبال می‌کنند و سازمان‌های مسئول نیز باید دنبال‌کننده مطالعات دانشگاه‌ها باشند تا در این زمینه به جمع‌بندی خوب برسیم.

با این حال او افزوده بود که «آمریکا جزو کشورهای مدعی در این موضوعات است، اما می‌بینید که در کشور خودش در بسیاری از سال‌ها خشکسالی و خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها را داشته است. اگر موضوع هارپ و کنترل بارندگی حقیقت داشت، حتماً این کشورها برای مسائل و مشکلات محیط زیستی و خشکسالی خودشان از آن استفاده می‌کردند».

بهزاد حصاری، عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه و مدیر گروه محیط زیست پژوهشکده دریاچه ارومیه نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با اشاره به برخی مطالب مطرح‌شده در فضای مجازی نظیر پدیده هارپ، گفت «از نظر علمی پدیده هارپ هیچ سندیتی نداشته و قدرت بشری تا امروز قادر نبوده تغییرات عمده در اقلیم یک منطقه ایجاد کند».

در همین حال، گفت‌وگوی یک عضو هیأت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز درباره محو شدن ابرهای بارشی در آسمان آذربایجان غربی خبرساز شد.

وب‌سایت محلی «آذرانجمن» که خبرهای آذربایجان را پوشش می‌دهد، دوشنبه ۴ دی گفت‌وگویی با بهروز ساری‌صراف، عضو هیأت علمی گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز داشت. او با ارائه‌ مدارک و تصاویر ماهواره‌ای وجود «هاله‌ حرارتی» بر اتمسفر دریاچه ارومیه را مطرح کرد و گفت:

این هاله حرارتی در نتیجه تغییر کاربری و خشک‌شدن دریاچه ارومیه حاصل شده است، چراکه محدوده پنج هزار و ۲۰۰ کیلومترمربعی دریاچه ارومیه طی سالیان سال دارای آب بوده و از ۲۰ سال پیش شروع به خشک شدن کرده است و سطوح نمکی با ایجاد گاز متان و گرما باعث تشکیل هاله حرارتی و جابه‌جایی ابرها در منطقه شمال غرب کشور می‌شود.

به‌گفته ساری‌صراف، این توده هوا در آن سطح از ارتفاع حدود فاصله پنج هزار متری باید دمای ۲۰- الی ۳۰- را تجربه کند، اما این دما از زمان ورود توده به شمال غرب کشور به ۱- و ۲+ کاهش می‌یابد و پراکنده شده و به مسیر شمالی‌تر می‌رود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز افزود مجریان هواشناسی با شور و اشتیاق خبر از ورود سامانه بارشی به شمال غرب کشور می‌دهند و چند روز بعد این خبرها را تکذیب می‌کنند و خبر از تغییر مسیر این توده‌های هوا می‌دهند.

درباره خشک‌شدن دریاچه اورمیه که عامل ایجاد «هاله حرارتی» بر آسمان این دریاچه عنوان شد نیز ساری‌صراف معتقد است که «مداخلات انسانی» در این موضوع دخیل بوده است:

مداخلات انسانی باعث شد دریاچه پنج هزار و ۲۰۰ کیلومتر مربعی که هفت الی شش متر آب داشت به‌طور ناگهانی خشک شود و پهنه‌های خشکی نمکی در سطح دریاچه نمایان شوند و این پهنای خشکی با بازتابش انرژی خورشیدی باعث شد تا گرمای زیادی به اتمسفر انتقال یابد و ابرها را پراکنده کند و این وضعیت موجب تشکیل هاله حرارتی در آذربایجان است.

او در مورد شایعات ناشی از مداخلات کشورهای مجاور در حوزه دریاچه ارومیه گفت: «سهم بیشتر مداخلات را باید به خودمان اختصاص دهیم.

با احداث نزدیک به ۹۰ سد در شمال غرب کشور در حوزه دریاچه ارومیه، خودمان کاری کرده‌ایم که نیازی به مداخله برون‌مرزی نیست.»

دلایل متعددی در به‌وجود آمدن خشک‌شدن دریاچه ارومیه دخیل بوده‌اند که از آن بین می‌توان به ساخت سازه‌های انسانی در مجاورت دریاچه و احداث سدها در این حوزه اشاره کرد که کارشناسان معتقدند روند این خشکسالی را تسریع بخشیده است.

افزایش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، تغییر ساختار الگوی مصرف آب و آب‌های زیرزمینی از دیگر موارد تأثیرگذار در این زمینه بوده است.

از سوی دیگر کاهش بارندگی در استان آذربایجان غربی، گرمایش کلی کره زمین، عدم وجود زمستان‌های طولانی و پربارش و نه چندان سرد هم از جمله عوامل به‌وجود آمدن این خشکسالی بوده‌اند.

مسئله کاهش ابرهای بارشی بر آسمان دریاچه ارومیه و «نظریه توطئه»ی دزدیدن ابرها در روزهای اخیر چنان برجسته شد که حتی کارزاری نیز در این زمینه به‌راه افتاد که در آن از استاندارهای آذربایجان غربی و شرقی خواسته شده بود تا «دست دست» نکنند و «با تشکیل یک تیم تحقیقاتی متخصص و ایجاد تصمیمات مقتضی قبل از این‌که این منطقه به بیابان تبدیل شود وظیفه دینی و ملی» خود را انجام دهند.

این‌همه در حالی است که امیرشاهرخ حسن علیزاده، مدیرکل هواشناسی آذربایجان شرقی در اردیبهشت‌ماه سال جاری از اجرای سه عملیات باروری ابرها در شمال غرب کشور خبر داده بود که روسیه نیز در آن نقش دارد.