اربعین «زیست همگانی» و «تمرین برای حکومت جهانی»

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «اربعین و آرمان شهر مهدوی» با مشارکت گروه مدیریت این کمیته و مجمع دانشگاهیان کربلا، در این شهر مقدس برگزار شد.

در ابتدا موسی حقانی رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر در این همایش اظهار داشت: تمام مذاهب اسلامی تاکید دارند که انبیا برای تحقق حکومت جهانی که مبتنی بر عدالت است آمده‌اند.

وی با بیان اینکه در قرآن اشاره به این شده که مستضعفین حاکم بر زمین هستند، افزود: حکومت مهدوی یک حکومت جهانی مبتنی بر دعوت است و اسلام یک دین دعوتی است.

رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر، گفت: جریان کفر با کشتار روز عاشور سعی در «قطع دعوت» داشت اما سیدالشهدا (ع) با اهدای خون خود مانع از آن شد زیرا خداوند بیان می‌دارد که زمین برای مستضعفین است. از این رو کلمه زائر یک دنیا حرف دارد که تلاش دارد دعوت را دوباره احیا کند. زائر باید بداند دنبال چه چیزی است و باید دلیل را در یابد زیرا زائر یک انسان جدید وبه دنبال پیدا کردن راه و هادی است تا او را هدایت کند.

وی با اشاره به دعای ندبه و جمله این طالب به دم المقتول به کربلا، ادامه داد: ارتباط تنگاتنگ و عمیق بین اربعین، انتظار و مناسک اربعینی وجود دارد و این باعث جهانی شدن این مراسم می‌شود. اسلام اموی درصدد بود که جریان دعوت را قطع کند اما ائمه و مخصوصاً سیدالشهدا با اهدا کردن خون خود قصد داشت توطئه قطع دعوت را خنثی کند.

رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر، بیان داشت: گریه بر سیدالشهدا از سوی همه ائمه تاکید شده که یادآور فلسفه تاریخ شیعه است و مراد بر این نیست که چرا حسین (ع) کشته شد؟ علت این بود که حسین (ع) برای خنثی کردن توطئه قطع دعوت شهید شد.

حقانی افزود: بعد از امام کاظم (ع) یک جریان واقفیه وجود داشت اما جریان دعوت را امام رضا (ع) تداوم داد که اگر اقدام ایشان نبود شاید شیعه به امام زمان (عج) نمی‌رسید. اربعین یک زیست همگانی و یک تمرین برای حکومت جهانی است و فرق ما با گروهک‌ها و مارکسیست‌ها این است که اربعین همه امت‌ها را پیشگام می‌کند تا عدالت جهانی محقق شود.

«انسان اربعینی» تربیت شده است

در ادامه، یعقوب توکلی استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر تاریخ طی سخنانی با اشاره به تحقیقاتش درباره اربعین گفت: چند سال است با علاقه موضوع اربعین را پیگیر هستم، سال ۹۴ در پیمایشی مفصل کتاب جای پای زینب (س) را نوشتم.

"در این سرزمین قتل عام و کشتارها و مظالم فراوانی بر این ملت رفت، حال چه اتفاقی افتاد که در دل این ظلم پدیده عظیم الهی ظهور کرد، به این نکته باید توجه داشت که این اتفاق فقط یک پدیده انسانی نیست"زیرا تا آن سال همه اربعین را حرکتی جابری می‌دانستند در حالی که روح حاکم بر اربعین، زینبی است.

وی ادامه داد: بیش از ۴ هزار حدیث درباره عصر ظهور روایت شده و روایت مشهور این است که جهانی که پر از ظلم شده توسط امام عصر (عج) پر از عدل می‌شود.

توکلی با بیان اینکه در طول تاریخ موضوع ظهور چند بار به طور جدی مطرح شده است، گفت: در دوره‌های گذشته و در عصر مغول این انتظار به طور جدی مطرح شد و حتی سربداران خراسان، جهازی جمع می‌کردند و به استقبال امام می‌رفتند، در جنگ‌های ایران و روس هم این انتظار جدی شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر شاهد چند اتفاق بزرگ هستیم، گفت: در سال‌های اخیر شاهد ظلم حداکثری در عراق بودیم، در عین حال ما شاهد پدیده انسان انقلاب اسلامی هستیم. جریان اخوانی و تسنن نسبت به تحول انسانی در ایران توجه داشتند و از همان ابتدا رفتند سراغ اینکه نیرویی تربیت کنند که در برابر انسان انقلاب اسلامی مقاومت کند، مدارس طالبان و تفکر داعشی در همین راستا است. آنها به جریان شهدای دفاع مقدس و مقاومت و تفکر شهادت در شیعه توجه داشتند و تلاش می‌کردند این را در هم بشکنند.

وی با اشاره به تربیت انسان اربعینی گفت: در دل این جریان شاهد هستیم با سقوط جریان‌های ضد شیعی از جمله صدام با پدیده انسان اربعینی مواجه شدیم، جالب اینجا است که این انسان اربعینی در جامعه‌ای ظهور کرد که پر از ظلم و جور بود. در این سرزمین قتل عام و کشتارها و مظالم فراوانی بر این ملت رفت، حال چه اتفاقی افتاد که در دل این ظلم پدیده عظیم الهی ظهور کرد، به این نکته باید توجه داشت که این اتفاق فقط یک پدیده انسانی نیست. بشر نمی‌آید یکسال کار کند و در حالی که خودش نیاز دارد، ثمره یکسال کارش را برای زائر هزینه کند.

پس این اتفاق تنها یک حرکت انسانی نیست.

تبیین مفاد زیارت اربعین ضروری است

در ادامه حاجی آبادی استاد دانشگاه قم، در این نشست اظهار داشت: مسئله مهم ایجاد پیوند بین مهدویت و اربعین است که باید راهکارهای این پیوند را پیدا کرد. وقتی بتوانیم اربعین را از یک حرکت شعاری به شعوری تبدیل کنیم و همچنین تحلیل مفاد زیارت اربعین که یک سند الهی برای جامعه امروز است را درست اجرا کنیم این پیوند رقم می‌خورد.

وی افزود: در دنیای امروز ۳ جبهه مقابل اسلام قرار گرفته است که اولین جبهه، جبهه اباحه‌گری با اسم لیبرالیسم و با شعار آزادی به جنگ آمده است. باید بدانیم که در اسلام، آزادی واقعی وجود دارد اما متأسفانه نتوانستیم بعد آزادی اسلامی را به خوبی تبیین کنیم.

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه آزادی دینی با اباحه‌گری غربی کاملاً متفاوت است، گفت: جریان دوم، جریان نفرت زاست که درصدد ایجاد تنفر است و این جریان دست به حرکت‌هایی می‌زند تا تنفر در جامعه مسلمان و غیر مسلمان از دین را ایجاد کند؛ مانند ایجاد داعش که وجود آوردن آن برای نفرت پراکنی دینی بود. جریان سوم، بی محتوا سازی دین است؛ یعنی زرق و برق را زیاد می‌کند اما خالی از محتوا است که در مراسم حج امروزی می‌توان این بی محتوا سازی را مشاهده کرد. از این رو باید از اربعین برای مهدویت و آماده سازی جامعه مهدوی بهره بگیریم.

وی ادامه داد: راهکار ایجاد پیوند، تبیین مفاد زیارت اربعین است اما مسئله مهم این است که امام حسین (ع) برای این خون خود را اهدا کرد تا مردم را هدایت کند و واژه هدایت، واژه مهمی است که این کلمه در زیارت اربعین کاملاً مشهود است.

«انتظار» یک آموزه فرانی است

در ادامه محسنی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) نیز در این نشست اظهار داشت: اربعین حسینی مفهوم برونگرایی است که فرهنگ انتظار را نهادینه می‌کند.

"بشر نمی‌آید یکسال کار کند و در حالی که خودش نیاز دارد، ثمره یکسال کارش را برای زائر هزینه کند"فرهنگ انتظار به معنای آمادگی برای پاک شدن و پاک زیستن است و همچنین آمادگی برای یک حرکت ویژه که در اربعین می‌توان انتظار سازنده را درست تبیین کرد که این انتظار به دو محور شیوه درونی سازی و شیوه برونی سازی تقسیم می‌شود که قرآن به آن مبسوط پرداخته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) گفت: شیوه‌های بیرونی مسئله آگاهی بخشی است. مثلاً اربعین یک حرکت هنجار گونه مردمی است که در آیات شریف قرآن، فرهنگ انتظار و اربعین را به ما یادآور می‌شود. به عنوان مثال اینکه خداوند حضرت موسی (ع) را با یک همراه صاحب دلی معرفی می‌کند که موسی با او همراه بشود که این همراهی و انتظار ۴۰ روز طول می‌کشد یا در گفتگوهای حضرت سلیمان با ملکه سبا این انتظار را می‌توان مشاهده کرد از مصادیق توجه به مفهوم انتظار در قرآن است.

محسنی با بیان اینکه اربعین حسینی یک انتظار بزرگ در خود نهادینه کرده است، تصریح کرد: در کتاب اربعین حدیث امام خمینی رحمت الله علیه نمونه بارز این حقیقت که ما بر اساس گفتمان قرآنی باید انتظار را داشته باشیم و این انتظار از اربعین نشأت می‌گیرد بیان شده و از این رو انشاالله بتوانیم فرهنگ انتظار اربعین را در جامعه نهادینه کنیم.

اربعین، مردمی بماند

در ادامه حجت‌الاسلام مجتبی کلباسی رئیس مرکز تخصصی مهدویت نیز با بیان شکل‌گیری انقلاب اسلامی گفت: در انقلاب اسلامی می‌بینیم که شخص یا گروهی حرکت می‌کنند و این حرکت به انقلاب اسلامی منتهی می‌شود. در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف، افراد مختلف گاهی به عنوان پیش‌قراول و پیشرو عمل می‌کنند و تغییرات مثبت یا منفی را در سطح اجتماع رقم می‌زنند.

این کارشناس مذهبی با بیان اینکه درباره اربعین و قضیه کربلا و عاشورا استثنائاتی در تاریخ رقم خورده است گفت: آن استثنائات این است که این حرکت و نهضت با رسوخی که در عمق وجدان و هویت افراد کرده به شکل کاملاً ممتاز عمل می‌کند و انسان را به جایی می‌رساند که باید بگوید کار دست انسان عادی و صرفاً افراد نیست. موضوع عاشورا و نهضت سیدالشهدا (ع) ویژگی‌های خاصی داشته که هم وجدانی است و هم در آثار و هم در روایات به آن اشاره شده است، در احادیث متعددی آمده که روز بعد از عاشورا حضرت زینب (س) حال حضرت سجاد (ع) را دید فرمود: کسانی که نزد مستکبران و فرعون‌های زمین نشناخته‌اند به این میدان می‌آیند و کار را پیش می‌برند.

این ناشناس‌ها پرچمی را اینجا برافراشته می‌کنند که راه را ادامه می‌دهد و ظهور و بروز پیدا می‌کند.

کلباسی افزود: اربعین یک جوشش مردمی و متصل به مسائلی است که آن ارتباطات را زیاد نمی‌توانیم در چارچوب قواعد اجتماعی توضیح دهیم. اربعین ویژگی‌هایی در خود دارد که به نحو شگفت‌انگیزی در مردم خصوصیاتی آفریده که این ویژگی‌ها بسیار با ویژگی‌های نهضت امام عصر (عج) شبیه است.

وی اربعین را حرکتی مردمی دانست و گفت: در اربعین همه منیت

ها و خودخواهی‌ها فراموش می‌شود و مردم در یک حرکت ممتاز گرد هم جمع می‌شوند و همین اربعین را جذاب می‌کند.

رئیس مرکز تخصصی مهدویت به ضرورت مردمی ماندن اربعین اشاره کرد و گفت: اگر قدرت‌ها بیایند پای کار می‌خواهند موضوع اربعین را به نفع خودشان مصادره کنند، مثل حج که بسیاری از نکات اجتماعی را دارد اما اجرایی نمی‌شوند زیرا توسط قدرت‌ها مصادره شده‌است. مسأله اربعین از این جهت اهمیت دارد که باید در مسئله انتظار و مهدویت اتفاق بیفتد، ماهیت اربعین با فطرت مردم در ارتباط است و بسیاری از جلوه‌های حقیقی حقیقت مردم را در خود دارد و جذب می‌کند. اما قضاوت‌های عجولانه هم وجود دارد که خسارت بار است. ضروری است که مراقبت شود تا اربعین در مسیر واقعی خودش حرکت کند و به آسیب‌ها و مشکلات دچار نشود

نهضت امام خمینی (ره) مبتنی بر عاشوراست

در ادامه این مراسم علی البدیری استاد حوزه علمیه کربلا با بیان اینکه باید مجالس اهل بیت (ع) را گرامی بداریم گفت: در سایه این مجالس می‌توانیم زندگی را دچار تحول کنیم، اهل بیت (ع) خودشان این مجالس را تأسیس کردند و در تاریخ ثبت کردند تا برای ما بماند.

"جریان سوم، بی محتوا سازی دین است؛ یعنی زرق و برق را زیاد می‌کند اما خالی از محتوا است که در مراسم حج امروزی می‌توان این بی محتوا سازی را مشاهده کرد"در طول تاریخ، شیعیان مجالس را پنهانی برگزار می‌کردند. برگزاری مجلس عزاداری در طول تاریخ با مشکلات زیادی مواجه بود، عاشقان اهل بیت (ع) برای عزاداری سرکوب می‌شدند و اگر اشعاری می‌سرودند متحمل خسارات زیادی می‌شدند.

این استاد حوزه به حمایت حکومت آل‌بویه از عزاداری امام حسین (ع) اشاره کرد و گفت: آل‌بویه سعی کرد که روز عاشورا را تعطیل رسمی کند، آنها در این روز بازار را تعطیل کردند و گفتند در این روز فقط عزاداری و سوگواری باشد و جز سوگواری نباید چیزی در روز عاشورا شنیده شود.

وی نهضت امام خمینی (ره) را در ادامه راه عاشورا دانست و گفت: نهضت امام خمینی (ره) بر اساس عاشورا است، امام همواره تأکید داشت که بهترین رسانه برای معرفی عاشورا منبر است. امام مجالس عزا را گسترده کرد تا مردم در پرتو این مجالس راه آزادی را بیابند و از نظر فکری برای آنان نقشه راه ترسیم شود، امروز نهضت امام به درخت تنومندی تبدیل شده که آثارش احساس می‌شود.منبر را باید از حالت سنتی خارج کنیم و راه حل مشکلات را در آن جست و جو کنیم.

همچنان با آرمان شهر مهدوی فاصله داریم

در ادامه حجت‌الاسلام محمدحسن طیبی کارشناس مهدویت طی سخنانی با بیان اینکه در مسیر تاریخی بشر، همه مکاتب نقطه اوجی را معرفی کرده‌اند، گفت: سوال اینجاست آیا رابطه‌ای بین پیاده‌روی اربعین و آرمان شهر مهدوی هست یا نه؟ به طور کلی حرکت عالم به سمت الهی شدن است. امت و تمدن در تفکر شیعی توسط امام شکل می‌گیرد، ما امت ساز نیستیم و این امت را امام‌ها شکل می‌دهند، افراد معمولی توان امت سازی ندارند.

طیبی با بیان اینکه علائم ظهور با اتفاقات پیاده‌روی اربعین فاصله دارد گفت: ما باید اربعین را به زبان دنیا مطرح کنیم، تا بتوانیم به خوبی آن را معرفی کنیم. مباحثی که درباره حکومت امام زمان (عج) مطرح می‌شود، شبیهش هیچ کجا نیست حتی در پیاده‌روی اربعین، پس ما با آرمان شهر مهدوی هنوز فاصله‌ای داریم.

بزرگترین نکته در اربعین حرکت در مسیر و حول امام است، این روح امام است که در محرم و صفر در جامعه جاری می‌شود و وحدتی حول امام ایجاد می‌کند.

پیوند تمدن اسلامی و خصوصیات اربعین مشهود است

در ادامه زهره الهیان نماینده پیشین مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه اربعین نهضت بالنده‌ای است که سیر تکاملی را طی می‌کند، گفت: اربعین هویت فردی و اجتماعی مسلمانان است.

وی با بیان اینکه رهبر انقلاب فرمودند: اربعین معجزه است و دست خدا در آن دیده می‌شود، گفت: اربعین حرکتی میلیونی از رنگ‌ها و سنت‌های مختلف است که ظهور توحید در قلب‌ها و بشارت دهنده ظهور حضرت حجت است. پیوند تمدن اسلامی و خصوصیات اربعین کاملاً مشهود است، مثل صبر، مقاومت، نوع دوستی، گذشت، عدالت، معنویت و...

الهیان با بیان اینکه اینها خصوصیات جامعه آرمانی مهدوی است، گفت: به همین دلیل است که اربعین در دل دشمن رعب و وحشت ایجاد کرده و اینکه می‌گویند زیارت اربعین نشانه ایمان است به همین دلیل نزدیکی آن به ظهور است.

این نماینده پیشین مجلس، اربعین را تمرین زندگی کنار هم دانست و گفت: اربعین درک متقابل و خدمت‌رسانی برای زمینه ظهور است، جهل زدایی از دیگر کارکردهای اربعین است و اینجا در کنار تغذیه جسم، روح هم تغذیه می‌شود. بشر به اینجا رسیده که الگوهای کنونی جوابگوی نیازهایش نیست، اربعین رمز ترویج اسلام در بین جوامع مختلف جهان است.