لغو فرمان «منع مسافرت» − ماجرای فرمان ترامپ و تأثیر آن بر ایرانیان

جو بایدن پس از ادای مراسم سوگند ریاست جمهوری و ورود به کاخ سفید از قدرت خود استفاده کرد و فرمان‌های اجرایی متعددی را در نخستین روز کارش به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهوری آمریکا صادر کرد.  یکی از این فرمان‌ها لغو فرمان «منع مسافرت» ترامپ موسوم به «تراول بن» بود. 

فرمان بایدن این طور آغاز می‌شود:

 «ایالات متحده آمریکا بر اساس آزادی دینی و مدارا بنا شده، اصلی که قانون اساسی آن را تکریم می‌کند. با وجود این، دولت قبلی  با صدور شماری از فرمان‌‌های اجرایی و ابلاغیه‌‌های ریاست جمهوری مانع ورود افراد مشخصی به آمریکا شد- اول از کشورهای عمدتا مسلمان، و بعد از کشورهای عمدتا آفریقایی. این اقدامات لکه ای است بر وجدان ملی ما و مغایر با تاریخ طولانی خوشامدگویی به مردم از هر دین و باوری.»

جو بایدن در کاخ سفید در حال امضای فرمان های اجرایی- ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱- عکس از خبرگزاری فرانسه

فرمان بایدن علاوه بر آن که ممنوعیت‌های قبلی را لغو می‌کند، به افرادی که فرم تقاضای مهاجرتشان به سبب فرمان ترامپ ردشده فرصتی برای بررسی مجدد درخواست‌شان می‌دهد. همچنین افرادی که به این دلیل تقاضای ویزایشان رد شده در صورت درخواست مجدد مورد تبعیض قرار نخواهند گرفت و این رد ویزا به عنوان نکته منفی در پرونده مهاجرتی آن‌ها ثبت نخواهد شد.

فرمان ترامپی «ممنوعیت مسافرت» چه بود؟

ترامپ در نخستین هفته پس از ورود به کاخ سفید  فرمان اجرایی ممنوعیت سفر اتباع خارجی از ۷ کشور عمدتا مسلمان نشین (ایران، عراق، سوریه، لیبی، سومالی، سودان و یمن) را به مدت ۹۰ روز صادر کرد، همچنین ورود تمام پناهندگان سوری را برای مدتی نامعین به حال تعلیق درآورد. ورود دیگر پناهندگان به آمریکا برای ۱۲۰ روز ممنوع شد.

"با وجود این، دولت قبلی  با صدور شماری از فرمان‌‌های اجرایی و ابلاغیه‌‌های ریاست جمهوری مانع ورود افراد مشخصی به آمریکا شد- اول از کشورهای عمدتا مسلمان، و بعد از کشورهای عمدتا آفریقایی"این حکم بارها با چالش در دادگاه‌‌های سراسر آمریکا مواجه شد، ترامپ دو نسخه دیگر از این فرمان را صادر کرد و نسخه سوم نهایتا ژوئن ۲۰۱۸ در دیوان عالی تایید شد. 

ممنوعیت چه بود و شامل چه کسانی می‌شد؟

صدور ویزای مهاجرتی و غیر مهاجرتی برای اتباع کشورهایی که ساکنان آن اغلب مسلمان بودند به طور نامحدود به حالت تعلیق در آمد. این کشورها شامل ایران، لیبی، سومالی، سوریه و یمن بودند. همچنین  اتباع کره شمالی و مقامات دولت ونزوئلا شامل این فرمان می شدند.

چه تعداد تحت تاثیر این قانون قرار می‌گرفتند؟

مجموع افرادی که شامل این ممنوعیت می‌شدند بالغ بر ۱۳۵ میلیون نفر می شد. در این میان اتباع ایران  با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت قرار داشتند.

اتباع چه کشوری بیش از سایرین از این قانون آسیب دیدند؟

اگر تنها بر اساس جمعیت بخواهیم قضاوت کنیم: ایران. به رغم چهار دهه خصومت میان دو کشورسالانه هزاران دانشجوی ایرانی برای تحصیل به آمریکا می‌آیند.

حدود یک میلیون دانشجوی بین‌المللی در دانشگاه‌‌های آمریکا تحصیل می‌کنند که حدود ۱۲ هزار نفر از این دانشجویان از ایران آمده‌اند. علاوه بر این بیش از یک میلیون آمریکایی ایرانی تبار در آمریکا هستند که بسیاری از افراد خانواده‌شان تحت تاثیر این قانون نمی‌توانستد برای ملاقات یا مهاجرت به آمریکا ویزا بگیرند. 

وضعیت دانشجویان

 فرمان ترامپ شامل استثنا برای ویزاهای دانشجویی می‌شد، اما این بدان معنا نبود که اوضاع برای دانشجویان به طور خودکار آسان‌تر باشد. دانشجویان باید از مجرای کنترل پیشینه و چک‌های متعدد می‌گذشتند. این کنترل‌ها کار آن‌ها را ماه‌ها به تاخیر می‌انداخت. اگر موفق به دریافت ویزا می‌شدند بازهم ممکن بود که در مرز ورودی متوقف شوند و مورد سوال قرار گیرند.

"همچنین افرادی که به این دلیل تقاضای ویزایشان رد شده در صورت درخواست مجدد مورد تبعیض قرار نخواهند گرفت و این رد ویزا به عنوان نکته منفی در پرونده مهاجرتی آن‌ها ثبت نخواهد شد"این بستگی به افسر کنترل مرز و گمرک داشت. اگر افسر نسبت به قصد فرد مبنی بر تحصیل شک می‌کرد می‌توانست او را متوقف کند. در روزهای نخست اجرای فرمان ده‌ها دانشجوی ایرانی در فرودگاه بازداشت شدند. تعدادی نیز با وجود در دست داشتن ویزا و پذیرش از تحصیل در آمریکا صرف نظر کردند.

با وجود این دانشجویانی که ویزا با اجازه ورود مجدد به کشور را داشتند با مشکل چندانی مواجه نشدند. یکی از مشکلات دانشجویان این بود که حتی در صورت ورود و تحصیل، چشم‌انداز اقامت و دریافت اجازه کار برایشان تقریبا محال بود.

حدود ۱۰ درصد دانشجویان  ورودی دکترای مهندسی در استنفورد در سال‌های اخیر دانشجویان ایرانی بودند. تعداد آنها در سال نخست پس از اجرای فرمان این میزان به صفر رسید.

مخالفت‌ها و مقاومت‌ها

سیستم قضایی آمریکا مستقل از دولت است و تقریبا هر فرمان و قانونی را می‌توان در دادگاه‌ها به چالش کشید و اعتراض کرد.

از روز نخست اجرایی شدن قانون منع مسافرتی ترامپ وکلای مهاجرتی، سازمان‌های حقوق مدنی و فعالان با اعتراض و شکایت‌های حقوقی متعدد در سراسر آمریکا سعی کردند ین فرمان را لغو و یا متوقف کنند، یک سال و نیم چالش حقوقی منجر به صدور دو نسخه دیگری از فرمان شد و در نهایت ژوئن ۲۰۱۸ دیوان عالی آمریکا نسخه سوم فرمان را تایید کرد.

تظاهرات علیه فرمان اجرایی مهاجرتی ترامپ در واشنگتن دی‌سی – عکس از Susan Melkisethian

۱۷ ماه مقاومت نهادهای حقوق مدنی و معترضان در برابر «تراول بن»

۲۷ ژانویه ۲۰۱۷
ترامپ در نخستین هفته پس از آغاز کارش به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا فرمان اجرایی ممنوعیت سفر اتباع خارجی از ۷ کشور عمدتا مسلمان نشین (ایران، عراق، سوریه، لیبی، سومالی، سودان و یمن) را به مدت ۹۰ روز صادر کرد، همچنین ورود تمام پناهندگان سوری را برای مدتی نامین به حال تعلیق درآورد. ورود دیگر پناهندگان به آمریکا برای ۱۲۰ روز ممنوع شد.

۲۸ژانویه ۲۰۱۷
همزمان با اجرایی شدن قانون منع مسافرت (مشهوربه ممنوعیت مسلمانان) روز شنبه ۲۸ ژانویه ، وکلای سازمان‌های حقوق بشری به فرودگاه‌ها رفتند تا به مهاجرانی که از ورود به آمریکا منع می‌شدند کمک کنند.  در فرودگاهی در سیاتل با حکم دادگاه از دیپورت دو مسافر جلوگیری شد و در نهایت با حمایت چند مقام‌های ایالتی و ۱۰۰۰ تظاهرات‌کننده این دو مسافر آزاد شدند.

۲۹ژانویه ۲۰۱۷
یک قاضی فدرال در نیویورک با درخواست اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا برای توقف موقت دیپورت تمام کسانی که در فرودگاه‌‌های آمریکا به واسطه فرمان منع مسافرت ترامپ گرفتار آمده بودند موافقت کرد. چهار دادگاه دیگر همچنین در همین راستا حکم دادند.

۳ فوریه ۲۰۱۷
جیمز روبارت، قاضی فدرال در سیاتل به توقف موقت فرمان اجرایی منع مسافرت ترامپ در سراسر کشور رای داد.

۴ فوریه ۲۰۱۷
وزارت دادگستری نسبت به حکم قاضی روبارت فرجام‌خواهی کرد.

۶ مارس ۲۰۱۷
ترامپ فرمان اجرایی جدیدی را صادر کرد. بر اساس فرمان جدید کسانی‌که پیش از صدور فرمان ویزا یا کارت سبز داشتند از قانون منع مسافرت مستثنی می‌شدند، همچنین نام عراق از میان این کشورها خارج شد.

۱۵مارس ۲۰۱۷
قاضی دادگاه ناحیه‌ای (دیستریکت) در هاوایی حکم توقف دومین فرمان منع مسافرت ترامپ را پیش از آن‌که به اجرا درآید صادر کرد. 

۱۶ مارس ۲۰۱۷
دادگاهی فدرال در ایالت مریلند حکم توقف فرمان جدید منع مسافرت ترامپ از شش کشور عمدتا مسلمان نشین را صادر کرد.

۱۷ مارس ۲۰۱۷
دولت ترامپ نسبت به حکم دادگاه فدرال در مریلند فرجام خواست.

۲۵ مه ۲۰۱۷
دادگاه تجدید نظر با رای ۱۰ به سه حکم دادگاه مریلند را معتبر دانست.

۲۷ژوئن ۲۰۱۷
دیوان عالی آمریکا رسیدگی به پرونده ای که در آن فرمان ممنوعیت مسافرتی به چالش کشیده می شد را پذیرفت.

۱۹ژوئیه ۲۰۱۷
دیوان‌عالی، حکم دادگاه بدوی در مورد مستثنی کردن پدربزرگ و مادربزرگ‌، نوه‌، داماد، عروس، خاله، عمه، عمو، دایی، خواهرزاده و برادرزاده و عموزادگان افرادی که در آمریکا هستند را تایید کرد اما دستور داد که ورود پناهندگانی که تضمین  سازمان‌های اسکان مجدد را دارند ممنوع شود مگر وابستگی (فردی یا نهادی) در آمریکا داشته باشند.

۲۴سپتامبر۲۰۱۷
پرزیدنت ترامپ سومین نسخه از فرمان ممنوعیت مسافرتی را صادر کرد. مانند نسخه‌های قبلی سفر از شش کشور عمدتا مسلمان به آمریکا ممنوع  شد و اتباع کره شمالی و تعدادی از مقام‌های دولت ونزوئلا نیز شامل این ممنوعیت شدند.

۱۷اکتبر۲۰۱۷
یک دادگاه فدرال دستور توقف موقت فرمان جدید ترامپ را بر اساس شکایت ایالت هاوایی صادر کرد.

۴دسامبر۲۰۱۷
دیوانعالی به دولت ترامپ اجازه داد تا زمانی‌که پرونده در جریان است، به طور موقت فرمان منع مسافرتی را به طور کامل اجرا کند. 

۲۲دسامبر۲۰۱۷
دادگاه ناحیه نهم حکم دادگاه بدوی در مورد قانون منع مسافرتی را معتبر دانست، اما دیوان عالی اجازه داد تا زمان بررسی پرونده قانون اجرا شود.

۲۳دسامبر۲۰۱۷
یک دادگاه فدرال دستور توقف فرمان هرجا که پناهندگان را از خانواده‌هایشان جدا کند، صادر کرد.

۱۹ژانویه۲۰۱۸
دیوان عالی آمریکا اعلام کرد که بهار ۲۰۱۸ برای شنیدن دفاعیات درباره شکایت علیه فرمان ترامپ تعیین شده است.

۲۵آوریل۲۰۱۸
جلسه استماع دفاعیات پرونده «هاوایی علیه ترامپ» تشکیل شد.

۲۶ژوئن ۲۰۱۸
دیوان عالی (با رای پنج بر چهار) به نفع نسخه سوم فرمان ترامپ رای داد. 

تظاهرات در آمریکایی‌ها علیه فرمان مسافرتی و مهاجرتی ترامپ

ایرانیان و فرمان «تراول بن»  ترامپ

پس از تایید نسخه سوم فرمان منع مسافرتی ترامپ توسط دیوان‌عالی تا زمانی‌که بایدن دستور لغو آن را صادر کرد بیش از دو سال و نیم این فرمان اجرایی بود، این فرمان برای دانشجویان و خانواده‌‌های آمریکاییان ایرانی تبار مشکلات تحصیلی و عاطفی به همراه آورد. 

تعداد قابل توجهی از دانشجویان ایرانی در آمریکا تحصیل می‌کنند.

"چه تعداد تحت تاثیر این قانون قرار می‌گرفتند؟ مجموع افرادی که شامل این ممنوعیت می‌شدند بالغ بر ۱۳۵ میلیون نفر می شد"از سال‌های دهه ۱۹۶۰ میلادی به این سو بسیاری از دانشجویان خارجی در دانشگاه های آمریکا از ایران و با ویزای تحصیلی به این کشور می‌آیند. 

در سال ۲۰۱۷ ، ۱۷ هزار دانشجو از کشورهایی که در فهرست ممنوعیت سفر ترامپ قرار داشتند در آمریکا تحصیل می‌کردند. در این میان بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی بودند: بیش از ۱۲ هزار دانشجوی ایرانی.

سال ۲۰۱۵ یعنی یکسال پیش از فرمان ترامپ ۳۵ هزار ایرانی با ویزای غیر مهاجرتی به آمریکا سفر کرده بودند.

بر اساس فرمان جدید بایدن، وزارت خارجه آمریکا موظف شده که روند بررسی تقاضای ویزای مجدد  افرادی که در این مدت ویزایشان رد شده را تسریع کند.

در همین زمینه:

داستان غم‌انگیز ایرانیانِ متقاضی ویزا