بغداد و سیاست استقرائی اش ؛از نقش ترکیه در آب و امنیت تا قطع رحم سعودی با تروریسم و نقش ایران

به گزارش ایرنا، همانطور که «احمد الصحاف» سخنگوی وزارت امور خارجه عراق گفته بود «فواد حسین» و هیات همراه در تهران با «سید ابراهیم رئیسی» رییس جمهوری و همچنین وزیر امور خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی  دیدار کردند.

فواد حسین در این دیدارها درباره مناسبات دو جانبه دو کشور و اوضاع امنیتی در منطقه نیز بحث و گفت وگو کرد و دعوتنامه رسمی «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق را برای حضور در اجلاس بغداد تقدیم رییس جمهوری اسلامی ایران کرد.

«قاسم الاعرجی» مشاور امنیت ملی، «رائد جوحی» مسوول دفتر نخست وزیری و «احسان العوادی» رییس بخش کشورهای همجوار در وزارت امور خارجه، فواد حسین را در سفر تهران همراهی کردند.

اعلام اعضای هیات همراه وزیر امور خارجه عراق نشان می دهد که این سفر تنها به دعوتنامه حضور رییس جمهوری کشورمان در اجلاس بغداد محدود نبود، بلکه مناسبات دوجانبه و همانطور که در بیانیه احمد الصحاف آمده، بحث درباره مسائل امنیتی را نیز در بر گرفت.

فواد حسین در طول روزهای گذشته با سفر به آنکارا و ریاض از مقامات ارشد این کشورها نیز برای حضور در اجلاس بغداد، دعوت به عمل آورده و قرار است امروز چهارشنبه راهی اسلام آباد شود.

اما از دیدگاه کارشناسان سه کشور ایران، ترکیه و عربستان از دیدگاه رسمی عراق مهمترین کشورهای همجوار اثرگذار در اوضاع عراق هستند.

ترکیه؛ آب، امنیت و تجارت

ترکیه در طول ماه های گذشته با عملیات «پنچه ببر» و «چنگال عقاب» شمال عراق را آوردگاه اقدام نظامی علیه عناصر «پ.ک.ک» کرده و بیانیه های رسمی عراق در این باره نیز تاکنون نتوانسته است، جلوی آن را بگیرد.

اظهارات برخی از مقامات آنکارا از جمله سخنان اخیر «سلیمان سویلو» وزیر کشور ترکیه  در ۲۱ ژولای گذشته (۳۰ تیرماه ۱۴۰۰) که گفته بود «به زودی با پای پیاده به بغداد و دمشق سفر می کنیم»، عراق را از طرح های توسعه طلبانه آنکارا نگران کرده است.

در عین حال عراق مدعی است که در زمینه تقسیم حق آبه با ایران و ترکیه به عنوان کشورهای بالادست، مشکلاتی دارد که باید حل و فصل شود.

بنابراین ترکیه در حوزه امنیت منطقه ای، و امنیت آبی و مناسبات تجاری و سرمایه گذاری پرونده های مختلفی را با عراق دارد که بغداد امیدوار است بتواند آنها را در اجلاس بغداد حل و فصل کند.

عربستان سعودی؛ قطع صله رحم با تروریسم

عربستان سعودی، اما  از نگاه عراقی ها همچنان مهمترین حامی گروه های تروریستی است و هنوز شیوخ وهابیت، فتاوای خود را که در سال های گذشته درباره قتل عام شیعیان صادر کرده اند، از اعتبار ساقط نکرده اند.

عراق امیدوار است بتواند ریاض را متقاعد کند تا صله رحم خود را با تروریسم وهابی در عراق قطع کند و این کشور بتواند بعد از سالها روی آرامش ببیند.

جدا از همه اینها، سعودی ها به تلاش برای نفوذ در میان شیعیان و ایجاد مرجعیت های دینی وابسته به خود برای بسترسازی جهت «جنگ شیعی – شیعی» متهم شده اند.

همایش موسوم به «مراجع دین عراق» که در چهارم اوت گذشته (۱۳ مردادماه ۱۴۰۰) در مکه مکرمه برگزار شد، یکی از این طرح های نگران کننده برای عراقی ها است.

متولی این همایش «محمد بن عبدالکریم العیسی» وزیر سابق دادگستری سعودی و عضو برجسته هیات علمای وهابیت و دبیرکل فعلی تشکل موسوم به «پیوند جهان اسلام» بوده است.

از این رو برخی صاحب نظران برجسته عراقی مانند «ماجد الشویلی» برپایی اینگونه همایش ها را از طرف ریاض دارای پیام معکوس دانسته اند.

الشویلی با یادآوری «همایش مراجع دین عراق در مکه مکرمه» (اکتبر ۲۰۰۶) معروف به «سند مکه» که متعاقب آن، جنگ مذهبی در عراق رخ داد می نویسد: مردم عراق از سند مکه چه بهره ای بردند جزء اینکه با فتاوای شیوخ دربار آل سعود، قتل بیشتر بیگناهان را شاهد بودیم و امکان ندارد که این همایش بهتر از همایش مکه باشد که آیت الله «سید علی سیستانی» مرجع عالیقدر عراق در آن زمان، از آن حمایت کرد.

جدا از نقش برجسته عربستان سعودی در حمایت از تروریسم و صدور فتاوای قتل و فتنه مذهبی، دولت عراق گوشه چشمی هم به پول های کلان سعودی ها برای جذب سرمایه گذاری در کشور دارد.

از نگاه صاحب نظران عراق، کشورشان به دلیل وجود پیروان دو مذهب شیعه و اهل سنت، در طول سال های گذشته در نتیجه فتوای تکفیری شیوخ سعودی و حمایت ریاض از تروریسم وهابی  در عراق، درصدد تسویه حساب خود با جمهوری اسلامی ایران در خاک عراق نیز بوده است.

از این رو سازمان های «القاعده»، «توحید و جهاد»، «شورای المجاهدین» و «داعش» همگی تجلی های افراط گرایانه مذهب وهابیت مورد حمایت سعودی ها بوده که اوضاع عراق را بهم ریخته و قتل و کشتار و فتنه داخلی را به دنبال داشته است.

وقوع پنچ هزار حمله انتحاری از اتباع سعودی و انفجار بیش از ۱۳ هزار خودرو بمبگذاری شده در عراق از ۲۰۰۳ تا اعلام پیروزی بر داعش (۲۰۱۷) به اعتقاد ناظران عراقی، بخشی از حمایت نسنجیده سعودی ها از گروه های افراط گرا در عراق بوده است.

دولت و رهبران سیاسی عراق در طول سال های گذشته تلاش زیادی برای متقاعد کردن سعودی ها به رویگردانی از این سیاست خصمانه نسبت به  کشورشان داشته اند که در نهایت، ریاض وقتی پیروزی عراق را بر داعش در ۲۰۱۷ مشاهده کرد، به توسعه مناسبات دیپلماتیک خود با بغداد تن داد.

از نگاه عراق، همچنین توافق ریاض و تهران در بغداد می تواند، بخش زیادی از این آتش فتنه را بخواباند و ریاض را از بازگشت به سیاست تکفیر و فتاوای تروریسم بازدارد.

عراق از دوره دولت اول و دوم «نوری المالکی» (۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴) همواره کوشیده است تا سعودی ها را به دست کشیدن از این رویکرد فتنه انگیزی و حمایت از تروریسم وادارد اما توفیق چندانی نداشته است.

دولت «حیدر العبادی» (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸) توانست در این خصوص پیشرفت هایی به دست آورد و سرانجام ریاض در سال ۲۰۱۵ به گشایش سفارتخانه اش و مناسبات دوجانبه متقاعد شد.

تشدید اختلافات اخیر بین سعودی ها و ترکیه به عنوان دو خط مشی وهابی و اخوانی، بر نگرانی های عراق از احتمال انعکاس این اختلافات به داخل کشور افزوده و می کوشد پیش از خارج شدن اوضاع از کنترل، دو کشور را باهم در بغداد به تفاهم برساند.

بی شک هرگونه اصلاح سیاست های منطقه ای در ریاض، برای بغداد عنیمت محسوب می شود و تلاش های اخیر را می توان در همین چارچوب ارزیابی کرد.

جمهوری اسلامی ایران؛ همسایه مطمئن

جمهوری اسلامی ایران برای اثبات مواضع مثبت خود در قبال عراق نیازمند، دلیل و مدرک نیست بلکه این امر در واقعیت و عینا اتفاق افتاده است.

ایران نخستین کشوری بود که بعد از سقوط رژیم صدام در ۲۰۰۳، نظام جدید حاکم بر عراق را به رسمیت شناخت و سطح دیپلماتیک خود را از کاردار به سفیر ارتقا داد و با تمامی دولت های متعاقب سقوط رژیم صدام از جمله دولت موقت «ابراهیم الجعفری» و انتقالی (ایاد علاوی) (۲۰۰۵) روابط حسنه داشته و آنها را به رسمیت شناخت.

بزرگترین تجلی حمایت ایران از عراق از نگاه بغداد، جنگ داعش (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷) بود که نخستین کشور در کمک به عراق محسوب می شود و به گفته بسیاری، اگر ایران نبود، عراق در نتیجه یورش داعش شرایط دیگری داشت.

ایران، برق و گاز را به عراق صادر می کند و نقش اساسی در تامین روشنایی این کشور دارد.

تهران با جدیت از تمامی تلاش های دولت عراق در طول سال های گذشته برای کاهش تنش در منطقه و طرح های آشتی حمایت کرده  زیرا معتقد است که نه تنها عراق و ایران بلکه کل منطقه از آن سود خواهد برد.

در عین حال جمهوری اسلامی ایران، مطالباتی دارد که فقط خود از آن ذینفع نیست بلکه منطقه از آن منتفع می شود و مهمترین آنها اخراج نیروهای بیگانه از منطقه است.

تعامل منطقه ای یکی از طرح های مهم ایران است که در سال های گذشته تحت عنوان «صلح هرمز» مطرح شده است. عراق نیز در این راستا، می کوشد، تلاش هایی برای کاهش تنش انجام دهد و ایران به طور کامل از آن حمایت کرده است.

از این رو اجلاس همسایگان عراق که قرار است اواخر ماه جاری میلادی در بغداد برگزار شود، مورد حمایت جدی ایران نیز قرار گرفته است.

از نگاه ایران حل اشکالات با کشورهای منطقه، بستر را برای حل مشکلات بزرگتر فراهم خواهد کرد از این رو مواضع ایران نسبت به تلاش های بغداد برای حل اختلافات بین تهران و ریاض، آنکارا و ریاض و حتی امان و ریاض مثبت بوده است.

عراق نیز معتقد است که حل مشکلات منطقه ای، انعکاس مثبتی بر حل تعدادی از پرونده های مهم بین المللی خواهد داشت که مهمترین آنها از نگاه بغداد، حل اختلافات بین تهران و واشنگتن در پرونده هسته ای است.

از این رو بغداد، سیاست استقرائی جز به کل را در پیش گرفته و امیدوار است اجلاس بغداد که با حضور همسایگان عراق و برخی کشورهای اروپایی و نهادهای بین المللی است، بتواند، گامی درست در مسیر صحیح گره گشایی های بزرگتر باشد و علاوه بر این بغداد از اینکه به تلاقی تعاملات منطقه ای و مرکز  دیپلماسی این حوزه جغرافیایی تبدیل شود، بدش نمی آید.

۳۱۰ ۳۱۰