نوجوانانی که برای ایران نواختند وخواندند/کارهای «نهفت» در دهه ۸۰!

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: اگرچه در تعریف و تشریح آنچه بر موسیقی ملی ایران زمین گذشت می‌توان به گزاره‌های رسانه‌ای متعددی رجوع کرد و پی به علل کاهش مخاطب در این عرصه به دلیل سو مدیریت‌ها و اشتباهات مختلف برد، اما یکی از بارزترین ویژگی‌هایی که رجعت دوباره به آنها حداقل می‌تواند یادآوری و بازخوانی مناسبی برای خوانش دوباره آثار موسیقایی در این عرصه کند، تولید آثار ملی میهنی متعددی است که طی سال‌های گذشته توسط هنرمندان دارای احترام و ارزشمند موسیقی ایرانی چه در قالب «آلبوم»، چه در قالب «تک آهنگ» و چه در قالب «یک اثر موسیقایی در یک آلبوم» پیش روی مخاطبان این حوزه قرار گرفته‌اند. آثاری که به دلیل هوشمندی آهنگساز و نوازنده و خواننده در انتخاب آثاری که برای تولید انتخاب کردند، این کارها را نه تنها تبدیل به ماندگارترین و ممتازترین آثار ملی – میهنی کردند، بلکه از آنها می‌توان به عنوان ممتازترین آثار موسیقایی در حوزه موسیقی ایرانی یاد کرد. آثاری که بسیاری از آنها فارغ از دیدگاه سیاسی – اجتماعی که در زمان انتشار خود داشتند و مخاطب می‌توانست به صلاحدید آنچه در روزگارش اتفاق افتاده از آن برداشت‌های مختلفی داشته باشد، اما دربرگیرنده مؤلفه‌های موسیقایی ارزشمند و ممتازی بودند که نمی‌توان از نام آنها به راحتی عبور کرد.

اساساً توجه به آثار موسیقایی که در حوزه‌های وطن دوستی و وطن پرستی توسط هنرمندان موسیقی کشورمان تولید شده، به ویژه در این روزها که کشورمان در بطن اتفاقات و التهابات مختلفی قرار دارد، امری اجتناب ناپذیر است که می‌تواند فارغ از دل‌زدگی ها، دعواهای سیاسی، اختلافات درون گروهی، منازعات اجتماعی و تقابل رویکردهای مختلف اندیشه‌ای که پرداخت به آنها مجال دیگری می‌طلبد، شرایط روحی مناسبی را برای فرار از این التهابات فراهم سازد که شنیدن به آن هم دربرگیرنده ایجاد روحیه وحدت طلبی و ایران دوستی و هم شنیدن موسیقی است که روزی روزگاری نقل محافل و دستگاه‌های پخش صوتی خانه‌ها و اتومبیل‌ها و مغازه‌های بودند اما هم اینک در مهجورترین شکل ممکن میان موجی از آلودگی‌های صوتی نشأت گرفته از تولیدات نازل موسیقایی قرار گرفته‌اند.

آنچه در سلسله گزارش‌های «بازخوانی مهر از نواهایی برای میهن» مورد توجه قرار گرفته، رجعتی دوباره و اجمالی به آثار موسیقایی است که طی دهه‌های گذشته و سال‌های اخیر توسط هنرمندان ارزنده موسیقی کشورمان در سبک‌های مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفته‌اند و در این گزاره‌های رسانه‌ای بدون تقدم و تأخر زمانی به آنها می‌پردازیم. شرایطی که نقد و تحلیل و واکاوی هر یک از این آثار دربرگیرنده ابعاد مختلفی بوده و همواره مورد توجه منتقدان، مدرسان و پژوهشگران این عرصه قرار گرفته‌اند اما در این گزارش‌ها تلاش می‌شود تا معرفی مختصری از آنها صورت پذیرد.

در سومین شماره از این مجموعه گزارش‌ها به سراغ آلبوم «ایران هنگام کار است» اجرا شده توسط گروه موسیقی نهفت به سرپرستی جهانشاه صارمی رفتیم که به دلیل حضور تعدادی از هنرمندان نوجوان که امروز از معتبرترین نوازندگان شناخته شده کشورمان در حوزه موسیقی کلاسیک ایرانی محسوب می‌شوند و همچنین محتوای اجرای آثار از جمله آلبوم‌های مهجور اما معتبر در حوزه آثار ملی – میهنی است که سال ۱۳۸۵ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

در این آلبوم آثاری از علی اکبر شهنازی، غلامحسین بیگجه خانی، مرتضی نی داود، رضا محجوبی، غلامحسین درویش در قالب آثاری بی کلام و با کلام پیش روی مخاطبان قرار گرفته است. ضمن اینکه گلشن دانش نوازنده تار، پریسا همایون فر نوازنده تار، حسین اینانلو نوازنده بربط و سه تار، یاور طاهریان نوازنده سنتور، حسام اینانلو نوازنده کمانچه و قیچک، المیرا مردانه نوازنده کمانچه، مهدی نبوی نوازنده نی، امیر شکرآبی نوازنده تمبک، امیر اثنی عشری خواننده، مینا رحمان زاده هم خوان و جهانشاه صارمی نوازنده تار اعضای گروه اجرایی را تشکیل می‌دادند.

جهانشاه صارمی درباره این اثر نوشته است:

چندین سال پیش هنگامی که اولین تمرینات جمعی موسیقی را با نوجوانان زیر چهارده سال شروع کردم، هیچ تصوری از آینده کار در ذهنم نبود.

"روزهای برفی زمستان و روزهای گرم تابستان و هیچ چیز دیگر نتوانست در کار جمع علاقه مند ما وقفه ایجاد کند"آنچه برایم اهمیت داشت تلاش درراه تحقق یک ایده بود: آموزش گروه نوازی به کودکان به نوجوانان – نه از نوع موسیقی کودک – بلکه بر اساس موسیقی دستگاهی کلاسیک ایران.

تجاربی که به دست آوردم به این نتیجه رسید که آموزش آکادمیک و کار جمعی نوجوانان بر پایه آثار استادان موسیقی کلاسیک می‌تواند سرمنشا درگ عمیق‌تر و در نتیجه علاقه بیشتر آنان به موسیقی باشد. همچنین نتایج ارزشمند دیگری نیز در پی داشته باشد. از قبیل ثبت ناب‌ترین جملات موسیقی در ضمیر ناخودآگاه آنان (به لحاظ تکرار فراوان در تمرینات) به وجود آمدن اولین ریشه‌های زیبایی شناسی موسیقی، درک لذت کار جمعی، دست‌یابی به قدرت تمرکز بیشتر به وجود آمدن حس مسئولیت فردی، انضباط در کار و...

نتایج درخشان پنج ماه تمرینات متوالی با نوجوانانی که همگی تار می‌نواختند، مرا بر آن داشت تا با کمک دیگر دوستان هنرمند، نوجوانان نوازنده کمانچه و تمبک را نیز به این جمع اضافه کنم. هشت ماه تمرین متوالی داشتیم. روزهای برفی زمستان و روزهای گرم تابستان و هیچ چیز دیگر نتوانست در کار جمع علاقه مند ما وقفه ایجاد کند.

جالب بود که این تمرینات حتی از دید برخی از دوستان هنرمند بیهوده و فاقد نتیجه تلقی می‌شد ولی حضور گرم استادم حسین علیزاده در تمرینات نه تنها باعث دلگرمی ما بود بلکه ارائه راهنمایی‌های مفیدشان چراغ راه آینده ام شد.

حدوداً پس از گذشت یک سال کار مستمر، نتیجه آن را قابل ارائه ارزیابی کردم. ارائه کار این نوجوانان در قالب یک کنسرت نه تنها بخشی از آموزش آنان بود (تجربه روی صحنه رفتن، به دست آوردن حس تمرکز در مقابل مخاطب و گرفتن نیرو از مخاطبان برای ادامه کار) بلکه ابعاد روحی و شخصیتی مهمی از جمله تقویت اعتماد به نفس، درک تأثیرات اجتماعی موسیقی و رشد شخصیتی را برای آنان در پی داشت. برای گروه نیز نام «نهفت» انتخاب شد، هم به لحاظ مفهوم موسیقایی آن و هم به این دلیل مهم‌تر که این نام به استعدادهای نهفته اشاره دارد.

برای اجرای کنسرت مشکلات زیادی جلوی راهمان بود، چند سال پیش نیز به این نوع کارها بها داده نمی‌شد. به زحمت برای چهار شب سالن فرهنگسرای شفق را اجاره کردم. هرچهارشب سالن پر شد.

"تا آنجایی که به یاد دارم ایشان به دلیل مشغله کاری، کمتر فرصت دیدن کنسرت‌های گروه‌های معتبر موسیقی را داشتند"اما واقعه‌ای که در تاریخ فعالیت گروه نهفت ثبت شد. حضور استاد فرامرز پایور در اولین کنسرت این گروه بود. تا آنجایی که به یاد دارم ایشان به دلیل مشغله کاری، کمتر فرصت دیدن کنسرت‌های گروه‌های معتبر موسیقی را داشتند. اما جهانشاه صارمی: یکی از نکات حائز اهمیت در ضبط گروه نوازی ها، اجرای جمعی و هم زمان آنهاست که متأسفانه امروز به بوته فراموشی سپرده شده است. برای دیدن کار این نوجوانان حضور پیدا کرده بود.

این هنرمند بعد از کنسرت به پشت صحنه آمد و به اندازه چند جمله با من صحبت کرد.

چند جمله‌ای که نه تنها باعث دلگرمی من شد، بلکه ایمان و اعتقاد مرا به کاری که در پیش گرفته بودم دو چندان کرد. از آن پس حضور هنرمندان و استادان دیگری چون حسین دهلوی، هوشنگ ظریف، حسین علیزاده، علی اکبر شکارچی و دیگران در کنسرت‌های گروه «نهفت» دلگرمی بزرگی برای اعضای گروه بود. همچنین نظرات آنها امید بخش راهی بود که آغاز کرده بودم.

از آن زمان (اردیبهشت سال ۱۳۷۵) سال‌ها می‌گذرد و امروز که به کارنامه گروه «نهفت» می‌نگرم، چندین سال کار فرهنگی، اجرای چندین کنسرت، حضور نوجوانان و جوان در این گروه و کسب تجربه آنان در زمینه تک نوازی و گروه نوازی و تجارب ارزنده‌ای که در زمینه آموزش موسیقی نوجوانان نصیب خودم شد. تنها بخش‌هایی از صفحات آن را به خود اختصاص داده‌اند. به این مجموعه تأثیرات اجتماعی فعالیت گروه را نیز می‌توان افزود که ارزیابی آن بر عهده اهل موسیقی و منتقدان است.

اولین اثر گروه «نهفت» با عنوان «ایران هنگام کاراست» با همت مرکز موسیقی حوزه هنری به جامعه هنری تقدیم شده که خود سرفصل جدیدی بر فعالیت‌های گروه است.

"اما جهانشاه صارمی: یکی از نکات حائز اهمیت در ضبط گروه نوازی ها، اجرای جمعی و هم زمان آنهاست که متأسفانه امروز به بوته فراموشی سپرده شده است"هدف ارائه این آثار همانند کنسرت‌های گروه نهفت ارائه موسیقی هنری و به وجود آوردن زمینه‌های رشد و فعالیت جدی نوجوانان و جوانان مستعد در زمینه موسیقی است. البته یکی از نکات حائز اهمیت در ضبط گروه نوازی ها، اجرای جمعی و هم زمان آنهاست که متأسفانه امروز به بوته فراموشی سپرده شده است. در این اثر برای دست‌یابی هرچه بیشتر به حس درونی و بیان موسیقایی، کلیه قطعات به صورت گروهی و بدون مترونوم اجرا شده‌اند. من ایمان دارم که با داشتن دید هنری و کار و تلاش عاشقانه و همچنین اعتقاد به آموزش موسیقی می‌توان با حضور نسل جوان فردایی بسیار روشن را در موسیقی ایران رقم زد.

جهانشاه صارمی از جمله نوازندگان پیشکسوت موسیقی ایرانی در حوزه نوازندگی تار و سه تار است که تحصیلات خود را در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به پایان رسانده است. وی حین تحصیل بود که نزد هنرمندانی چون رضا وهدانی، ارشد تهماسبی، محمدرضا لطفی و حسین علیزاده به فراگیری موسیقی پرداخته و پس از آن در مرکز موسیقی نهفت و همچنین دانشکده موسیقی جهاد دانشگاهی و دانشگاه سوره به تدریس مشغول شد.

این در حالی است تأسیس مرکز موسیقی نهفت ویژه تار و سه تار، انتشار کتاب ضربی‌های استاد علی اکبر شهنازی، همکاری در ویرایش فنی آثار حسین علیزاده، همکاری در ویرایش فنی کتاب دستور مقدماتی تار فرامرز پایور، همکاری در کتاب «جواب آواز» ارشد تهماسبی، انتشار مجموعه «هم ساز» با همکاری علی صمدپور، تأسیس گروه موسیقی «نهفت» و اجرای حدود پنجاه کنسرت از دیگر فعالیت‌های صارمی در عرصه موسیقی محسوب می‌شود.

برگزاری چندین اجرای زنده توسط ارکستر مضرابی به سرپرستی حسین دهلوی، همکاری در برگزاری بزرگداشت ابوالحس صبا، قمرالملوک وزیری، عارف قزوینی، روح الله خالقی و محمدرضا لطفی، اجرای آثاری از استادان موسیقی کلاسیک ایران دیگر فعالیت‌های اجرایی جهانشاه صارمی را تشکیل می‌دهند.