سهام داری به جای بنگاه داری؛ سیاست جدید در شستا

تغییر نگاه تأمین‌اجتماعی از بنگاه‌داری به سهام‌داری این روز‌ها خبرساز شده و قرار است این سازمان تا پایان برنامه ششم توسعه از بنگاه‌داری خارج شود.

به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، خروج تأمین اجتماعی از بنگاه داری، جمله‌ای که این روز‌ها از سوی مدیران سازمان تأمین اجتماعی زیاد می‌شنویم و مدیرعامل این سازمان نیز در نشست خبری خود با تأکید بر این موضوع، گفت: تا پایان برنامه ششم توسعه طبق تأکید رئیس جمهور باید از بنگاه داری خارج شویم.

شستا یا همان شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی، بنگاه اقتصادی تأمین اجتماعی است که با دارا بودن ۱۸۷ شرکت زیرمجموعه (مدیریتی) و ۹ هلدینگ بزرگ، یکی از بزرگترین مجموعه‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود و حالا مدتی است که مدیران سازمان تأمین اجتماعی تصمیم گرفتند که سهام‌های مدیریتی این بنگاه اقتصادی را واگذار کرده و از سمت بنگاه داری به سمت سهام‌داری حرکت کنند.

تأمین اجتماعی چگونه بنگاه‌دار شد؟

بر اساس ماده (۱) قانون تأمین اجتماعی مصوب ۱۳۵۴ که تمرکز وجوه و درآمد‌های موضوع قانون تأمین اجتماعی و سرمایه گذاری و بهره برداری از محل وجوه و ذخایر را در کنار امور بیمه گری و درمان، از زمره وظایف اصلی سازمان دانسته و به استناد بند (۲) ماده (۲۸) قانون مزبور که «درآمد حاصل از وجوه و ذخائر و امول سازمان» را دومین منبع درآمدی این سازمان قلمداد کرده است.

اما از سال ۱۳۶۵ که شستا تأسیس شده سرمایه اولیه آن ۲۰ میلیارد ریال بود که در سال‌های بعد به مرور ارزش سهام این مجموعه روز به روز افزایش پیدا کرد و تأمین اجتماعی دارای یک بنگاه اقتصادی بزرگ شد و حالا قصد دارد سهام‌های شرکت‌های زیر مجموعه شستا را به زیر ۵۰ درصد برساند و با درآمد حاصل از واگذاری این سهام‌ها در جای دیگر سرمایه گذاری کند، اما این بار قصد ندارد که مدیریت شرکتی را برعهده گیرد و فقط می‌خواهد سرمایه گذاری غیر مدیریتی داشته باشد.

علت حرکت تأمین اجتماعی از بنگاه داری به سمت سهام داری چیست؟

اکبر شوکت عضو هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره ضرورت خروج از بنگاه داری سازمان تأمین اجتماعی، اظهار کرد: مداخلات دولتی‌ها در هیأت مدیره بنگاه‌هایی که سازمان تأمین اجتماعی اداره آن‌ها را برعهده داشته است، همواره مشکلاتی را ایجاد کرده است.

عضو هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی ادامه داد: افرادی که شایسته نبودند با ابزار‌هایی که در دست داشتند، به سازمان تأمین اجتماعی برای اداره بنگاه‌های زیرمجموعه‌اش تحمیل شدند. برخی از این افراد شایستگی جایگاهی را که به دست می‌آوردند، نداشتند و با رانت، فساد‌هایی را در آن بنگاه‌ها ایجاد می‌کردند، اگر از این دید نگاه کنیم که خروج سازمان تأمین اجتماعی از بنگاه داری، باعث می‌شود که دیگر چنین مدیرانی برای اداره بنگاه‌ها به سازمان تحمیل نشوند، خوب است.

وی بیان کرد: اگر منابع حاصل از فروش سهام‌های شرکت‌های مدیریتی را در مسیر درست هزینه و در بنگاه‌های سود ده سرمایه گذاری کنیم، نفس کار خروج از بنگاه داری تأمین اجتماعی خوب است، چراکه علاوه بر رفع مشکلات مدیریتی بنگاه‌ها، در بنگاه‌های سود ده هم سرمایه‌گذاری کردیم.

همواره مدیران سفارشی با استفاده از رانت، بدون تجربه کافی برای اداره شرکت‌ها و هلدینگ‌های زیرمجموعه شستا منصوب می‌شدند و به نوعی شستا مجموعه‌ای که برای کارگران و بازنشستگان تأمین اجتماعی است تبدیل به حیاط خلوت آقازاده‌ها و نورچشمی‌ها شده بود که همین مسأله باعث کاهش بازدهی برخی از شرکت‌ها و هدر رفتن سرمایه قشر زحمتکش جامعه (کارگران) شده بود.

خروج از بنگاه داری و واگذاری سهام‌های مدیریتی می‌تواند این مشکل بزرگ شستا را حل کند و پرونده انتصابات سفارشی را در این مجموعه اقتصادی ببندد. شاید خروج از بنگاه داری، دیگر تأمین اجتماعی را به انتخاب مدیری نالایق که شایستگی آن جایگاه را ندارد، مجبور نکند و سرمایه کارگران و بازنشستگان این سازمان با مدیریت افراد بی تجربه هدر نرود.

هرچند که از اوایل سال جاری شستا وارد بورس شد و در اصطلاح از این به بعد این مجموعه پشت شیشه اداره می‌شود، اما بورسی شدن فقط شفافیت در عملکرد مدیران را بالا برد و همچنان همان مدیران و هیأت مدیره سابق این مجموعه بر سر کار هستند. خروج از بنگاه داری می‌تواند این مشکل اساسی را حل کند، چراکه دیگر شرکت مدیریتی در دست تأمین اجتماعی نیست و فقط در مجموعه‌های مختلف سهام دار می‌شود.

حسین محمودی اصل کارشناس حوزه اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره خروج تأمین اجتماعی از بنگاه داری، اظهار کرد: تأمین اجتماعی در مدیریت منابع خود همواره با مشکلاتی مواجه بوده است، در حالی که این سازمان با حق بیمه کارگران منابعی خوبی را در دست دارد، اما متأسفانه طی سال‌های گذشته این منابع به خوبی مدیریت نشده‌اند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه حدود ۶.۵ سال گذشته گاهی میزان بازدهی کل شرکت‌های زیرمجموعه شستا به زیر ۱۲ درصد می‌رسید، درحالی که سود بانکی ۱۵ درصد بوده است، بیان کرد: این نشان می‌دهد تأمین اجتماعی در مدیریت منابع ضعف دارد.

" تغییر نگاه تأمین‌اجتماعی از بنگاه‌داری به سهام‌داری این روز‌ها خبرساز شده و قرار است این سازمان تا پایان برنامه ششم توسعه از بنگاه‌داری خارج شود"بخشی از آن شرکت‌های دولتی و خصولتی به عنوان حیاط خلوت دولتی‌ها است و مدیران و هیأت مدیره‌ها سفارشی انتخاب می‌شوند که حضور فیزیکی ندارند و باعث کاهش بازدهی شرکت‌ها می‌شوند.

وی با بیان اینکه خروج از بنگاه داری تأمین اجتماعی باید به صورتی باشد که با واگذاری شرکت‌های مدیریتی در جای دیگر سرمایه گذاری شود که سودآوری داشته باشد، افزود: درست‌ترین حالت این است که تأمین اجتماعی با داشتن چنین منابع کلانی، شرکت‌هایی در اختیار بگیرد که مدیریت آن‌ها برعهده خود تأمین اجتماعی باشد و زنجیره‌ها را در اداره شرکت‌ها ایجاد کند.

محمودی گفت: اگر تأمین اجتماعی قصد دارد سهام‌های مدیریتی را واگذار و سهام غیرمدیریتی جایگزین کند، به دلیل آن است که نمی‌خواهد مدیریت شرکتی را در دست داشته باشد، چراکه همواره مدیران فاسد برای اداره شرکت‌ها انتخاب شدند و حالا برای رفع این مشکل تصمیم به چنین اقدامی گرفتند.

خروج از بنگاه داری نگران کننده است یا خیر؟

ممکن است خروج از بنگاه داری کمی برای کارگران و بازنشستگان که صاحبان اصلی اموال هستند نگران کننده باشد و فکر کنند سرمایه تمام این سال‌هایشان قرار است با این اتفاق به تاراج برود و واگذاری سهام‌های مدیریتی شستا خرج هزینه‌های روزمره تأمین اجتماعی شود و دیگر سرمایه‌ای برای این قشر زحمتکش نماند.

اما عضو هیأت امنای تأمین اجتماعی با اطمینان به کارگران و بازنشستگان گفت: خروج از بنگاه داری برای بازنشستگان و کارگران نگران کننده نیست، فقط نگرانی آن‌ها بابت این است که سهام از بنگاه‌های سود ده در اختیار ما باشد و به نفع سازمان تأمین اجتماعی است که از مدیریت شرکت‌ها دور شود.

مصطفی سالاری مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره خروج از بنگاه‌داری تامین اجتماعی و نگرانی‌های حاصل از این تغییرات، اظهار کرد: رئیس جمهور و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که بر موضوع خروج تامین اجتماعی از بنگاه‌داری تاکید داشتند و اعلام کردند آنچه را که ما می‌فروشیم و وجوه حاصل می‌شود حتماً سهام برتر و پربازده‌تر خریداری کنیم.

مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی اضافه کرد: همچنین سهامی که در بنگاه جدیدی میخریم ما را نباید دوباره به سمت بنگاه‌داری و مدیریت شرکت سوق دهد و جای نگرانی ندارد، ما می‌توانیم سرمایه فعلی خود را تبدیل به سهام‌های سودآور کنیم و سهامی نباشد که ما را بنگاه دار کند.

سالاری گفت: درصد سهام ما در بنگاه‌هایی که دیگران اداره می‌کنند درصد کمی باشد و سود سهامی که به صورت سالانه دریافت می‌کنیم و به ما میر‌سد سودآوری بهتری داشته باشد و این موضوع با خروج از بنگاه داری امکان پذیر است و هدف اصلی ما از این اقدام کسب سود بیشتر از سرمایه گذاری در بنگاه‌های غیر مدیریتی است.

محمد رضوانی فر مدیرعامل شستا در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: در راستای تکمیل فرآیند و پیگیری ویژه دستور رئیس‌جمهور واگذاری سهام شرکت‌های شستا، در دستور کار قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه در سال ۱۳۹۸ در راستای ساماندهی و اصلاح پرتفوی و شفافیت بیشتر گام‌های موثری برداشته‌ایم، تصریح کرد: شرکت‌های صدرتامین (هلدینگ فلزی- معدنی شستا)، ژلاتین کپسول، ره‌آورد تامین، پخش هجرت، توزیع داروپخش، کلرپارس و سیمان ساوه، در سال ۱۳۹۸ عرضه شد که ۳۶ درصد عرضه‌های اولیه بازار سرمایه را در سال ۹۸ تشکیل می‌داد.

رضوانی فر به جزییات عرضه‌های اولیه انجام شده از ابتدای سال ۱۳۹۹ تاکنون اشاره کرد و افزود: شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا)، صباتامین (هلدینگ مالی شستا)، سیمان تامین (هلدینگ سیمانی شستا)، تامین سرمایه امین و ملارد شیر تاکنون عرضه اولیه شده اند و در عرضه‌های اولیه همه شرکت‌های فوق، رکورد مشارکت مردم توسط این شرکت‌ها به دست آمد.

مدیرعامل شستا، از ادامه روند برنامه‌ریزی برای بورسی‌شدن و مردمی شدن اقتصاد در شستا اشاره کرد و افزود: رایتل (هلدینگ خدمات ارتباطی شستا)، شرکت زغال‌پروده طبس، هامون شمال، صنایع عمومی، شیمی‌بافت، چوب خزر کاسپین، محصولات کاغذی لطیف، کارگزاری صباتامین، سیمان آبیک، آنتی‌بیوتیک‌سازی ایران، نخ‌تایر صبا، افق‌تامین انرژی طوس، پخش دارویی اکسیر و سابیر (شرکت پیمانکاری شستا)، از جمله شرکت‌هایی هستند که در پاییز و زمستان ۱۳۹۹ بورسی خواهند شد.

قانون درباره خروج تأمین اجتماعی از بنگاه داری چه می‌گوید؟

اسماعیل گرجی پور کارشناس حوزه رفاه و تأمین اجتماعی گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، بیان کرد: در حوزه بنگاه‌داری، صندوق‌های بازنشستگی می‌توانند دو رویکرد را در پیش بگیرند؛ یا سهامدار کنترلی شرکت‌ها (دارای حداقل دو یا سه کرسی مدیریتی) بوده و مدیریت و کنترل آن‌ها را در دست داشته و یا اینکه با سهامداری مالی این شرکت‌ها فقط به دنبال کسب سود از عملکرد آن‌ها باشند.

وی ادامه داد: در کشور‌های برخوردار از بازار سرمایه عمیق، صندوق‌های بازنشستگی بیشتر در نقش سهامدار مالی بوده و تمایلی به درگیر شدن در مسائل مدیریتی شرکت‌ها ندارند، اما در کشور‌هایی که بازار‌های مالی توسعه‌یافته ندارند، این صندوق‌ها اقدام به شرکت‌داری نیز می‌کنند. در کشور ما، صندوق‌های بازنشستگی هر دو این رویکرد‌ها را در پیش گرفته‌اند.

گرجی پور افزود: در حال حاضر، هر چند عمق بازار سرمایه در ایران کم است و همان طور که در واگذاری املاک مازاد بانک‌ها در بازار بورس مشاهده شد، این بازار ظرفیت عرضه کل املاک مشمول واگذاری صندوق‌ها را ندارد، اما با اتخاذ الزاماتی در جهت بهبود شرایط تشکیل سرمایه و مرحله­ بندی فرآیند عرضه به طوری که در هر مرحله سهمی از املاک در بورس عرضه شود، می­‌توان از پتانسیل­‌های این بازار به ویژه در حال حاضر که تقاضا برای ورود به این بازار به شدت در حال افزایش است، در راستای ایجاد شفافیت در صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی و واگذاری شرکت‌های تحت پوشش صندوق‌های بازنشستگی بهره گرفت.

این کارشناس حوزه رفاه و تأمین اجتماعی اضافه کرد: خروج صندوق‌های بازنشستگی از بنگاه‌داری امری کلان و میان مدت است که با توجه به حجم و تنوع بالا در دارایی‌های صندوق‌های بازنشستگی و نیز تعدد صندوق‌ها، مستلزم ملاحظات حاکمیتی و تهیه سازوکار مشخص جهت حفظ انسجام و یکپارچگی در امر اجرا است.

وی تصریح کرد: از مهمترین ویژگی‌های این مصوبه، طراحی سازوکار‌های نظارتی لازم برای تحقق حاکمیت مدیریت حرفه‌ای و تخصصی، اداره اقتصادی امور و تناسب اختیار و مسئولیت و سرمایه‌گذاری در راستای تأمین منافع و رعایت صرفه و صلاح نسل‌های جامعه تحت پوشش و عدم تعارض منافع است.

گرجی پور ادامه داد: همچنین، در این ضابطه به ظرفیت بازار سرمایه در امر واگذاری شرکت‌های تحت پوشش توجه شده است و با تأکید بر رعایت اصول سرمایه‌گذاری بهینه (امنیت، شفافیت و سودآوری) و روزآمد کردن سرمایه‌گذاری، حوزه‌های متنوع برای سرمایه‌گذاری با انعطاف لازم و متناسب با وضعیت هر یک از صندوق‌ها از جمله سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس اوراق بهادار و سهام پربازده و یا از طریق صندوق‌های با درآمد ثابت یا صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) تعیین شده است.

بازار سرمایه ظرفیت پذیرش منابع تأمین اجتماعی برای واگذاری را دارد؟

احسان رضاپور نیک بین کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در ادامه درخصوص خروج از بنگاه داری تأمین اجتماعی، اظهار کرد: شرکت‌های سرمایه گذاری تأمین اجتماعی به جای تمرکز در بنگاه داری بر مدیریت دارایی تمرکز کرده و به مرور منابع خود را در حوزه‌هایی سرمایه گذاری کنند که بازدهی بیشتری دارند که این امر می‌تواند اتفاق خوبی باشد، اما این موضوع باید به شرطی باشد که درآمد حاصل از واگذاری شرکت‌های مدیریتی تأمین اجتماعی صرف مصارف جاری نشود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: برای بنگاه‌های بزرگی مانند شستا نکته مهم این است که وقتی می‌خواهند سهام خود را واگذار کنند، بازار سرمایه ما به دلیل اینکه بزرگ نیست ظرفیت پذیرش این منابع را ندارد و قطعا مشکلاتی به هنگام جا به جایی‌ها صورت خواهد گرفت و ممکن است با ورود شرکت‌های جدید باز هم سهام دار عمده باشد و مدیریت شرکت‌ها را در دست داشته باشد و تغییری ایجاد نشود.

وی افزود: چابک شدن پرتفوی سرمایه گذاری‌ها و امکان جابه جایی‌های منابع در صنایع پربار با خروج از بنگاه داری تأمین اجتماعی می‌تواند اتفاق خوبی باشد. اما لازم است محدودیت‌ها و اندازه بازار سرمایه را در نظر بگیریم و حال اگر تأمین اجتماعی در پروژه‌های ایجادی و زیربنایی سرمایه گذاری کند، می‌تواند خوب باشد.

طی بررسی‌های صورت گرفته خروج تأمین اجتماعی از بنگاه داری می‌تواند اتفاق مبارکی برای این سازمان باشد، چراکه علاوه بر بسته شدن پرونده مشکلات مدیریتی شرکت‌های زیرمجموعه شستا، واگذاری شرکت‌های کم بازده مدیریتی و سرمایه گذاری در شرکت‌های سود ده غیر مدیریتی می‌تواند باعث افزایش سرمایه بیمه شدگان و صاحبان اصلی این اموال شود، همچنین مدیرعامل تأمین اجتماعی نیز بر این موضوع تأکید کرد و گفت: خروج از بنگاه داری قطعا به نفع سازمان تأمین اجتماعی است و البته این کار با حفظ اموال کارگران انجام می‌شود و سازمان تأمین اجتماعی در چند حوزه درآمدزا، مشخص و به صورت غیر مدیریتی سرمایه گذاری خواهد کرد.

بیشتر بخوانید

• حق بیمه کارگران چه می‌شود؟
  
  
• ضرورت خروج سازمان تأمین اجتماعی از بنگاه داری
• اما و اگر‌های واگذاری هپکو به تأمین اجتماعی/ مدیریت هپکو به شستا واگذار می‌شود؟

انتهای پیام/