سیره حکومتی و فردی پیامبر اعظم/اسوه حسنه‌ای که بر دل‌ها حکومت کرد

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: ایام رحلت نبی مکرم اسلام بهانه‌ای شد برای گفت‌وگو با سید احمد میرعمادی مؤلف کتاب «اسوه حسنه» تا بستری برای بازخوانی سیره پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم باشد.

کتاب «اسوه حسنه» پژوهشی درباره سیره پیامبر اعظم است که در آن با استفاده آیات قرآن، روایات و متون تاریخی گوشه‌ای از سیره آن حضرت در ابعاد گوناگون معرفی‌شده است.

اخلاق شخصی و فردی پیامبر اعظم (ص)، ازدواج و خانواده در سیره پیامبر (ص)، سیره عبادی پیامبر (ص) و جلوه‌های عبادت در سیره نبوی، اخلاق اجتماعی پیامبر (ص) ازجمله بخش‌های این کتاب است. همچنین در بخش‌های پنجم تا هفتم این کتاب به مباحثی چون سیره آموزشی پیامبر اعظم (ص)، تلاش‌های اقتصادی در سیره نبوی و روش حکومتی رسول خدا (ص) اشاره‌شده است.

مشروح گفتگو با مؤلف این کتاب را در ادامه می‌خوانید.

تهی شدن عرصه سیاست از اخلاق

آیت‌الله سید احمد میرعمادی در گفتگو با خبرنگار مهر به «سیره حکومتی» پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم اشاره کرد و گفت: حکومت‌های امروز دنیا متأسفانه از تعالیم انبیای الهی کمتر بهره گرفته و معمولاً سیاستمداران به سمت تأمین منافع شخصی گروهی و حزبی و نظریه‌پردازی‌های بشری سوق داده‌شده‌اند.

وی ادامه داد: پشتوانه فکری این سیاست‌ها سرمایه‌داری افسارگسیخته، لیبرالیسم، اومانیسم و سکولاریسم است که عرصه سیاست را به‌کلی از اخلاق تهی ساخته‌اند.

سه اصل حکومتی پیامبر اکرم

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم روش حکومتی خود را بر پایه سه اصل «پایبندی به اخلاق، قانون و عدالت» قرار داد.

آیت‌الله میرعمادی یادآور شد: ایشان معیارهای حکومت رانی ضابطه‌مند، شایسته‌سالار، اخلاق مدار و عدالت محور را مطرح کردند و درنتیجه اسوه و الگو برای همه حاکمان شدند.

وی به اصل «عدالت محوری» اشاره کرد و گفت: پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم حاکمی عادل بود و عدالت را در تمام ابعاد آن اعم از عدالت اجتماعی، عدالت فردی، عدالت قضایی، عدالت خانوادگی و غیره رعایت می‌کرد.

آیت‌الله میرعمادی یادآور شد: ازنظر پیامبر اکرم ملاک حکمرانی عدل است و همین محکم‌ترین بنیانی بوده که حکومت بر پایه آن استوار است.

ملاک عملی پیامبر اعظم حق و عدالت بود

وی با بیان اینکه معمولاً روش حکومت‌داری حاکمان در دنیا سه گونه است، گفت: در حکومت «مستبدانه»، دیکتاتورها برای ملت‌ها ارزشی قائل نیستند و با زور بر مردم و خردمندان حکومت می‌کنند.

حکومت‌داری با عدل و داد یکی از نقاط درخشان حیات پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم است این مؤلف و نویسنده کتاب ادامه داد: در حکومت «فریبکارانه» حاکمان مردم را از توجه به کارهای اساسی بازمی‌دارند و به یک سری چیزهای بی‌ارزش سرگرم می‌کنند و بذل و بخشش‌های فراوانی انجام می‌دهند معمولاً این نوع حکومت‌ها به دشمن باج می‌دهند تا بر دوست بتازند.

آیت‌الله میرعمادی افزود: در حکومت «عادلانه»، حاکم فردی مسئول است که می‌خواهد حق و عدالت برپا شود و حکومت‌داری با عدل و داد یکی از نقاط درخشان حیات پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم است، آن حضرت در مدت کمتر از ۱۰ سال از حکومتش در مدینه ثابت کرد که ملاک عملی او حق و عدالت است و در اجرای حق و عدالت هیچ‌گونه سستی و کوتاهی نمی‌کنند.

مداری و قانون پذیری از عوامل مهم موفقیت پیامبر

وی همچنین به اصل «قانون مداری و شایسته‌سالاری» اشاره کرد و یادآور شد: هیچ انسانی در اجتماع بدون قانون نمی‌تواند زندگی کند و تصور جامعه بی‌قانون وحشتناک است، از همین رو پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله و سلّم از همان آغاز رسالت کوشید تا اصحاب به رعایت قوانین و مقررات الهی پایبند باشند حتی خود آن حضرت در رعایت قوانین و مقررات همواره پیش‌قدم بوده است.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: اساساً یکی از عوامل مهم موفقیت پیامبر در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی قانون مداری و قانون پذیری ایشان بود. آن حضرت اجازه نمی‌داد کسی به حریم قانون تجاوز کند و با قانون‌شکنان به‌شدت برخورد می‌کرد، سیره ایشان اجرای قانون و شایسته‌سالاری در حکومت بود و آن بزرگوار اجرای قانون را از نعمت باران هم مفیدتر می‌دانست.

حکومت پیامبر اکرم حکومت بر دل‌ها بود

آیت‌الله میرعمادی در ادامه سخنان خود به اصل «اخلاق محوری» اشاره کرد و گفت: حکومت پیامبر اکرم حکومت بر دل‌ها بود، آن حضرت در تمام مراحل زندگی اخلاق را محور حرکت خود قرار می‌داد.

شعار «المسلمون عند شروطهم، لادین لمن لا عهد له» اساس حکومت پیامبر اکرم را تشکیل می‌داد وی با بیان اینکه ایشان در امر حکومتی پایبند به عهد و پیمان بود، افزود: شعار «المسلمون عند شروطهم، لادین لمن لا عهد له» اساس حکومت پیامبر اکرم را تشکیل می‌داد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی عنوان کرد: ایشان داشتن سعه‌صدر را برای مدیریت اجتماع و کنترل موج‌های سنگین مشکلات و سختی‌ها و عبور از موانع و چالش‌ها ضروری می‌دانست و سعه‌صدر روش دائمی آن حضرت بود.

آیت‌الله میرعمادی افزود: حفظ کرامت و عزت انسانی، دور کردن انسان‌ها از ذلت و خواری و رعایت حقوق افراد یکی از آموزه‌های برجسته در سیره نبوی است. از دیدگاه پیامبر اکرم انسان مجاز نیست ذلت بپذیرد و گوهر کرامتش را منکوب کند و اگر از روی میل و رغبت ذلت و خواری را بپذیرد از حوزه پیروی پیامبر آل پیامبر خارج خواهد شد.

تشریح «سیره فردی» پیامبر اسلام

وی در ادامه سخنان خود با تشریح «سیره فردی» پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم، گفت: انسان‌ها برای رفع نیازهای شخصی و غریزی خود رفتارهایی انجام می‌دهند ازجمله خوردن و آشامیدن، لباس پوشیدن، سخن گفتن، نظافت و آراستگی و کارهای دیگر از این قبیل که چگونگی این رفتارها نمایانگر شخصیت آن‌ها و بازتاب عقاید و اندیشه‌های ایشان است.

وی ادامه داد: خداوند متعال که پیامبران خود را برای تربیت و تزکیه مردم برانگیخت الگوی برتر را پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم قرار داد تا همگان در همه رفتارهای خود از ایشان تبعیت کنند.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: رفتارهای فردی که تاریخ از پیامبر اسلام ثبت کرده و در منابع و متون دینی نیز موجود است نمونه‌هایی زیبا و شگفت‌انگیز بوده که برای همه انسان‌ها در همیشه تاریخ اسوه حسنه و راهنمای نجات‌بخش است.

آیت‌الله میرعمادی بیان کرد: آن بزرگوار لباس ساده‌ای داشت هرچه مباح و پاک بود به تن می‌کرد و به نوع پوشاک توجهی نداشت فقط سادگی و نظافت آن مهم بود.

وی گفت: در زمانی که بزرگان بر مرکب خاصی سوار می‌شدند تا با آن به دیگران فخرفروشی کنند رسول خدا بر هر چه ممکن بود سوار می‌شد و اگر پیاده‌ای را در مسیرش می‌دید بر مرکب خویش سوار می‌کرد.

رسول اکرم در عین ساده زیستی، جلال و هیبت خاصی داشت

آیت‌الله میرعمادی با بیان اینکه ایشان به نظافت و پاکیزگی و آراسته بودن ظاهر بسیار اهمیت می‌داد، عنوان کرد: ایشان زندگی ساده و بی‌آلایشی داشت و زرق‌وبرق و تجملات را از خود دور می‌کرد و قناعت را سرلوحه خویش ساخته بود.

این محقق حوزوی ادامه داد: او با تواضع بسیار بر زمین می‌نشست، زیراندازش حصیر بود و بالش چرمی که با لیف خرما پر شده بود زیر سر می‌گذاشت.

وی افزود: هرگز سه روز متوالی از نان گندم سیر نخورد و هرگز متکلف و سربار کسی نبوده است و زحمت برای کسی درست نمی‌کرد.

آیت‌الله میرعمادی بیان کرد: ایشان به بوی خوش بسیار علاقه داشت به‌طوری‌که گفته شد که یک‌سوم درآمدش را صرف خرید عطر و مواد خوشبو می‌کرد تا آنجا که از بوی عطر آن حضرت معلوم می‌شد که از چه محلی عبور کرده است.

وی با بیان اینکه حضرت رسول اکرم با فقرا و نیازمندان هم‌نشینی داشت و بر سر سفره آنان می‌نشست و هرگز فقیری را تحقیر نکرد، ادامه داد: ایشان از هیچ سلطانی هراس نداشت مستمندان و پادشاهان را با یک روش به توحید دعوت می‌کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: رسول اکرم در عین ساده زیستی در خوراک و پوشاک و مرکب، جلال و هیبت خاصی داشتند و در میان اصحاب بسیار عزیز و گرامی بودند.

مؤلف کتاب «اسوه حسنه» گفت: در این کتاب سیره فردی پیامبر را در هشت بخش و سیره حکومتی پیامبر را در ۱۲ بخش موردبحث قرار داریم که علاقه‌مندان می‌توانند به این کتاب مراجعه کنند.