امکان بررسی وضعیت تحولات شهرها در کشور با استفاده از شاخصهای ۱۹۹

به گزارش خبرگزاری مهر؛ محمد حسین بوچانی در وبینار آنلاین تبیین شاخص پیشرفت تهران که با حضور محمد فرجود، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، اسفندیار زبردست، استاد دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران، سحر ندائی طوسی، استادیار گروه برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای دانشگاه شهید بهشتی، زهیر صباغ پورآذریان، معاون امور بین الملل مرکز ارتباطات شهرداری تهران و فرهاد محبتی مدیر ترویج دانش و امور بین الملل مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران برگزار شد؛ با بیان این مطلب افزود: در شرایط کنونی سنجش و مقایسه شهرهای دنیا به عنوان موتورهای محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی و توسعه فضایی بر اساس شاخص‌های استاندارد ضروری است.

وی با بیان اینکه سنجش شهرها سال هاست که در دستور کار مؤسسات و نهادهای بین الملل قرار گرفته است، ادامه داد: همچنین شهرها در دنیا تلاش می‌کنند بر اساس شاخص‌های یکپارچه ای به بهبود فضای اقتصادی و اجتماعی و کالبدی خود اقدام کنند.

رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران بیان کرد: به رغم وجود این رویکرد جهانی اما در ایران تا قبل از تاکید و ابلاغ نظام نامه شاخص‌های پیشرفت شهری از سوی شهردار تهران، سال‌ها فاقد یک نظام هماهنگ در حوزه سنجش پیشرفت شهری چه در داخل شهرداری تهران و چه در خارج از آن و در میان دستگاه‌های متولی بودیم و باعث شده بود تا هر کدام از حوزه‌های اجرایی متناسب با شرایط خود اطلاعاتی را باهدف سنجش پیشرفت در شهرهای ایران به ویژه شهر تهران به پایگاه‌های داخلی و بین المللی بدون وجود استانداردی ارائه می‌کردند.

وی با بیان اینکه از ابتدای سال جاری شهرداری تهران نسبت به تبیین شاخص‌های شهری تهران و سایر شهرهای ایران مطالعاتی را با محوریت مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران آغاز کرد، گفت: تاکید شهردار تهران این بود تا بر اساس مطالعات جامعی که در این زمینه انجام می‌شود، بتوان شاخص‌ها وضعیت پیشرفت شهری را در مقیاس شهری، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و همچنین در مقیاس بین کلانشهرهای ایران و در نهایت در بعد بین المللی تبیین و تدوین کرد.

به گفته رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، خوشبختانه تلاش‌های اولیه با محوریت مرکز مطالعات و دانشگاه تهران و شهید بهشتی منجر به ابلاغ نظام نامه سنجش پیشرفت شهری شد. هدف بنیادی نظام نامه این بود که با تبیین شاخص‌های پیشرفت شهری در ایران گام‌های اساسی در جهت انسجام بخشی رصد شهرها برداشته شود.
وی با اشاره به سختی و پیچیدگی این کار تاکید کرد: در نهایت تلاش‌های مرکز مطالعات و پژوهشگران به ثمر نشست و شاخص‌های ۱۹۹ گانه پیشرفت شهری تهران در ۳۵ محور تهیه و در قالب یک نظام نامه ابلاغ شد.

بوچانی با بیان اینکه در گذشته در کشور دستگاه‌های اجرایی که اطلاعاتی را که در رابطه با شهرها داشتند بر اساس نگاه و دیدگاه خودشان تلاش می‌کردند این داده‌ها را با هدف توسعه منظر و پیشرفت شهری ارائه کنند، ادامه داد: قرار گرفتن تمامی این شاخص‌ها در کنار هم یک ضرورت بود که در نهایت نظام نامه شاخص‌های پیشرفت شهر شهرداری تهران به این ضرورت پاسخ داد.

وی با اشاره به ضرورت فرهنگ سازی در بین دستگاه‌های مدیریت شهری در ایران و شهر تهران افزود: با توجه به اینکه در یک قرن اخیر در مدیریت شهری نظام برنامه ریزی شهری پیشرفت کرده، تدوین نظام نامه شاخص‌های پیشرفت شهری در تهران امیدوار کننده است و این نوید را می‌دهد که در آینده گام‌های جدی در این رابطه برداشته می‌شود.
رئیس مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با اشاره به اهدف این نظام نامه در سه سطح بیان کرد: در گام اول ما بر اساس شاخص‌های تبیین شده می‌توانیم مانیتورینگ و اسکن تحولات داخل شهر تهران را انجام دهیم. در گام دوم می‌توانیم شهر تهران را با سایر شهرهای ایران و در گام سوم تهران را با شاخص‌های بین المللی توسط نهادهای بین المللی اسکن کنیم.

وی یادآور شد: در این دوره از ۱۹۹ شاخصی که در ۸ مؤلفه کارایی اقتصادی، رقابت پذیری، محیط زیستی، عدالت فضایی، زیست پذیری، رضایت مندی، هوشمند سازی، نوآوری، کارآفرینی تعاملات ارتباطی، حکمروایی شهری، هویت بندی ایرانی و اسلامی تهیه شد. در واقع موفق شدیم وضعیت تحولات شهر تهران را از سال ۹۳ تا ۹۹ بر اساس این شاخص‌ها بسنجیم.

لزوم توجه ویژه دستگاه‌های متولی به تولید و تحلیل داده‌ها

استاد دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران نسبت به توجه ویژه دستگاه‌های متولی به تولید آمار و اطلاعات و تحلیل آن تاکید کرد.

زبردست با بیان این مطلب افزود: در حال حاضر در اکثر رتبه بندی‌های بین المللی شهر تهران در جایگاه خوبی قرار ندارد. اینکه چرا این اتفاق افتاده، لازم به بررسی است.

"هدف بنیادی نظام نامه این بود که با تبیین شاخص‌های پیشرفت شهری در ایران گام‌های اساسی در جهت انسجام بخشی رصد شهرها برداشته شود"این در حالی است که شیوه طبقه بندی نهادهای بین المللی است انجام رتبه بندی شهرها و یا کشورهاست.

وی با اشاره به نحوی رتبه بندی شهرها و کشورها در دنیا ادامه داد: طبقه بندی سازمان‌های مسئول در رتبه بندی شهرها و کشورها در دنیا نشان می‌دهد برخی از رتبه بندی ها توسط سازمان‌های بین المللی مانند سازمان ملل، بهداشت جهانی، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، یا زیر مجموعه‌های سازمان ملل انجام می‌شود. دسته دوم نهادهای وابسته به دانشگاه‌ها، مراکز علمی معتبر است و سومین گروه نیز شرکت‌های معتبر بین المللی هستند که کار رتبه بندی را در بین شهرها و کشورها انجام می‌دهند. به عنوان مثال در آخرین رتبه بندی‌ای که مؤسسه «مرسه» در زمینه کیفیت زندگی در شهرها انجام داده است، وین در رتبه اول، زوریخ رتبه دوم قرار داشته و البته تهران در این سنجش رتبه ۱۹۹ را دارد که این مقام به هیچ وجه در شأن شهر تهران نیست. همچنین در رتبه بندی‌ای که یکی ازمجله های بین الملل در خصوص شاخص ریسک در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و ساختاری در بین ۱۷۰ کشور انجام داده، رتبه ایران ۱۵۹ بوده و جزو کشورهای پر ریسک شناخته شده است.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: رتبه‌هایی که ایران و یا شهر تهران در سنجش‌های بین المللی به دست آورده نشان می‌دهد که اطلاعات و داده‌های مورد نیاز در این سنجش‌ها به درستی در اختیار سازمان‌های بین المللی قرار نگرفته است بر همین اساس اولین گام در بهبود این وضعیت جدی گرفتن موضوع تولید و تحلیل آمار، اطلاعات و داده هاست.

به اعتقاد زبردست، نهادهایی که مسئول تولید داده هستند باید اطلاعات را به صورت مستمر جمع آوری کنند. پرداختن به این دیدگاه که این کار هزینه بر است، اشتباه است.

اگر اطلاعات درست وجود نداشته باشد برنامه ریزی درستی برای کشور و شهر نمی‌توان انجام داد.

زبردست همچنین یادآور شد: مساله دیگر سختی دسترسی به داده هاست. در حال حاضر باید داده‌ها را از مرکز آمار بخریم که هزینه بالایی دارد. برخی اوقات چون این داده‌ها پردازش نشده زمان زیادی می‌برد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: آخرین مشکل تعداد اندک تولید گزارش‌های علمی در سطح بین المللی است. بسیاری از مطالعات انجام شده در کشور ترجمه نشده و جامعه بین المللی نیز اطلاعی از آن ندارند.

جایگاه ویژه شهرهای هوشمند در رتبه بندی‌های بین المللی

مدیر عامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با اشاره به اینکه در سنجش شهرها مدل‌های متفاوتی وجود دارد، گفت: در سال‌های اخیر سنجش شهرها و حتی کشورها در رابطه با میزان هوشمندسازی آنها به ویژه بررسی وضعیت شهرهای هوشمند از اهمیت بالایی برخوردار است.

محمد فرجود در این وبینار با بیان این مطلب افزود: وقتی درباره شاخص‌های پیشرفت شهرها صحبت می‌کنیم، هوشمند سازی مهم است.

وی با اشاره به چالش‌های پیشرو شهرها در دهه‌های اخیر ادامه داد: شهروندان در شهرها با چالش‌های زندگی شهری روبه رو هستند. اما شهرها در مواجهه با این چالش‌ها رویکردهای متنوعی دارند و در این زمینه دسته بندی‌های زیادی وجود دارد و اینگونه نیست که شهرها در تمام این حوزه‌ها ورود داشته باشند، بلکه نیازمند اولویت بندی هستند.
مدیرعامل سازمان فاوای شهرداری تهران بیان کرد: شهرها برای رسیدن به شهر هوشمند رفتارهای متفاوتی دارند.

"دسته دوم نهادهای وابسته به دانشگاه‌ها، مراکز علمی معتبر است و سومین گروه نیز شرکت‌های معتبر بین المللی هستند که کار رتبه بندی را در بین شهرها و کشورها انجام می‌دهند"شاخص‌های هر شهر نیز با هم متفاوت است. به عنوان مثال در شاخص‌های بین المللی موضوعاتی مانند اقتصاد هوشمند، شهر هوشمند، شهروند هوشمند، زندگی هوشمند و… توجه می‌شود.

تأثیر رتبه بندی شهرها در مراودات بین المللی

معاون امور بین الملل مرکز ارتباطات و امور بین الملل شهرداری تهران گفت: تأثیر رتبه بندی شهری بر ارتقای سطح کیفی و کمی مراودات بین المللی در دنیا زیاد است و سرنوشت شهرها و جایگاه‌های آنها به این رتبه بندی ها گره خورده است.

صباغ پور با بیان این مطلب افزود: در عصر جهانی شدن تلاش تمامی شهرها برای ارتقای کیفیت زندگی و استانداردهای مربوط به آن است. از سوی دیگر این اعتقاد وجود دارد که جهانی شدن از طریق شهرها روی می‌دهد. دیپلماسی شهری نیز یکی از ابزارهای مدیران شهری در این زمینه محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه امروز رتبه بندی شهرها و اهمیت ارتقای شهرها در این سنجش بین المللی ای است که قدرت چانه زنی شهرها را در بعد بین المللی بالا می‌برد، ادامه داد: بیشتر مدیران شهری به رتبه بندی‌های جهانی اهمیت می‌دهند. کاری که اکنون مرکز مطالعات شهر تهران در حال انجام آن است و مرکز ارتباطات و امور بین الملل شهرداری نیز برای ارتقای جایگاه تهران تلاش می‌کند.

بر اساس این گزارش دکتر طوسی گزارشی از فرایند پژوهش تبیین شاخص‌های تحولات شهری ارائه کرد.