رازِ ترور نافرجام پوتین/ آیا باید نظریه «قوی سیاه» را جدی گرفت؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل؛ بیش از یک سال از جنگ و درگیری‌ها در اوکراین می‌گذرد؛ صرف‌نظر از تحولات میدانی روزانه و تلفات دو طرف، در این یک‌سال خبرهای غافلگیرکننده کم نبوده است. روز چهارشنبه دفتر ریاست‌جمهوری روسیه در خبری فوری اعلام کرد که شامگاه سه‌شنبه محل اقامت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور در کاخ کرملین هدف حمله پهادی قرار گرفته، اما نیروهای امنیتی روسیه موفق شدند با «اقدامات جنگ الکترونیکی» این پهپادهای انتحاریِ کامیکازه را منهدم کنند. طبق گزارش مقامات روسیه این حمله خسارت و تلفاتی در پی نداشته و پوتین هم به علت اینکه در زمان حمله در خارج از پایتخت بوده، آسیبی ندیده است.

دولت روسیه مسئولیت این حمله متهورانه را مستقیم متوجه «تروریست‌های رژیم کی‌یف» کرده و «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کاخ کرملین هم تأکید کرد این «اقدام تروریستی برنامه‌ریزی‌شده و تلاشی برای ترور رئیس‌جمهور بود و مسکو این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که در زمان و مکان مناسب به این اقدام پاسخ دهد.»

با این حال میخائیلو

پودولیاک، مشاور ولودمیر

زلنسکی، ریاست جمهوری اوکراین بلافاصله با ارسال پیامی به خبرنگاران هر گونه ارتباط دولت و ارتش اوکراین با این حمله را رد کرد و گفت: «البته که اوکراین هیچ ارتباطی با حملات پهپادی به کرملین ندارد» و مدعی شد که «روسیه در جبهه‌های نبرد از ما هراس دارد و این صحنه‌سازی‌ها را خود روسیه انجام می‌دهد و به نظر می‌رسد در جهت زمینه‌سازی برای انجام اقداماتی صورت گرفته است.»

واکنش روسیه؛ حذف فیزیکی زلنسکی؟

هر چند دولت اوکراین ظاهراً مشارکت در حمله پهپادی علیه رئیس‌جمهور روسیه را رد کرده، مقامات مسکو اما رسماً سرویس امنیتی اوکراین را مسئول این حمله دانسته و تأکید دارند که حتماً به این «اقدام تروریستی» پاسخ خواهند داد.

هنوز مشخص نیست که پاسخ روسیه به تلاش برای ترور شخص اول این مملکت چه خواهد بود، اما در اولین واکنش در سطح مقامات ارشد، «ویاچسلاو ولودین (Vyacheslav Volodin)»، رئیس دومای دولتی روسیه تأکید کرد« اقدام تروریستی علیه رئیس جمهور ما، حمله به روسیه به شمار می‌رود.»

وی دراین‌باره گفت: رژیم نازیِ کی‌یف باید به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شود. سیاستمداران غربی که برای رژیم کی‌یف تسلیحات ارسال می‌کنند باید بدانند که نه تنها حامیان مالی، بلکه شریک مستقیم تروریسم شده‌اند. ما خواستار استفاده از سلاح‌هایی هستیم که قادر به توقف و نابودی رژیم تروریستی کی یف باشند.

«استفاده از سلاح‌هایی که قادر به توقف و نابودی اوکراین» به حد و اندازه کافی روشن است که بگوییم اشاره این مقام روس استفاده از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی علیه اوکراین است.

"خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل؛ بیش از یک سال از جنگ و درگیری‌ها در اوکراین می‌گذرد؛ صرف‌نظر از تحولات میدانی روزانه و تلفات دو طرف، در این یک‌سال خبرهای غافلگیرکننده کم نبوده است"و از طرفی دیگر «دیمیتری مدودف»، معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه و رئیس‌جمهور سابق این کشور در واکنش به حملات پهپادی به کاخ کرملین گفت: هیچ گزینه‌ای جز حذف فیزیکی زلنسکی (رئیس‌جمهور اوکراین) وجود ندارد.

اسناد محرمانه پنتاگون درباره ترور پوتین چه می‌گویند؟

اخیراً مجموعه جدیدی از اسناد طبقه‌بندی‌شده و محرمانه وزارت دفاع آمریکا در فضای مجازی فاش شده است؛ اسنادی که شامل اسرار امنیت ملی آمریکا درباره جاسوسی از دبیر کل سازمان ملل متحد، مقامات کره جنوبی، نقشه‌های عملیاتی جنگ اوکراین، کمک‌های تسلیحاتی کشورهای چین و مصر به روسیه است. رسانه‌های آمریکایی مانند واشنگتن‌پست و نیویورک‌تایمز بخش‌هایی از این اسناد فاش‌شده را منتشر کردند.

نیویورک‌تایمز در تازه‌ترین گزارش خود با استناد به این اسناد لو رفته مدعی شده که پنتاگون درباره آینده جنگ اوکراین «چهار سناریو غیرمنتظره» را مدنظر قرار داده که از جمله آن می‌توان به مرگ ناگهانی رؤسای جمهور دو کشور اشاره کرد! به نوشته نیویورک‌تایمز، آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) در ماه فوریه این اسناد را جمع‌آوری کرده؛ اطلاعاتی که به همراه مجموعه‌ای از دیگر اسناد طبقه‌بندی‌شده که عمدتاً به مداخله آمریکا در جنگ اوکراین مربوط می‌شود، به تازگی در فضای مجازی منتشر شده است.

به نوشته نیویورک‌تایمز، آن‌گونه که در این اسناد آمده آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا درباره آینده جنگ اوکراین چهار سناریوی در نظر گرفته که شامل «مرگ ولودیمیر زلنسکی یا ولادیمیر پوتین، عزل فرمانده نیروهای مسلح روسیه یا حمله اوکراین به کاخ کرملین» است.

این نهاد دفاعی آمریکا بر این باور است که حمله اوکراین به کرملین می‌تواند به «بسیج نظامی همه‌جانبه و تمام و کمال در روسیه یا تهدید پوتین مبنی بر استفاده از سلاح هسته‌ای تاکتیکی منجر شود.» همچنین، طراحان نظامی آمریکا تصور می‌کنند که کی‌یف با چنین اقدام متهورانه‌ای می‌تواند پوتین را برای «مذاکره به منظور حل و فصل جنگ» مجبور کند!

نیویورک‌تایمز درباره اینکه پنتاگون کدام سناریو را واقع‌بینانه یا محتمل‌تر می‌داند، توضیحی نداده و همچنین درباره عواقب ناشی از مرگ پوتین یا زلنسکی نیز شفاف‌سازی نکرده است.

نظریه «قوی سیاه» و تلاش برای ترور پوتین

گرایش نه‌چندان ضعیفی در میان دولت‌مردان اوکراینی، غرب و آمریکا وجود دارد که تلاش دارد پیش‌برنده جنگ روسیه در اوکراین را به شخص پوتین نسبت دهد و نه دولت و هیئت حاکمه روسیه. به همین دلیل آشکارا امید دارد که حذف فیزیکی یا سیاسی پوتین از عرصه سیاست روسیه، می‌تواند مطلوب‌ترین سناریو برای دولت اوکراین باشد.

پیش از اینکه اسناد لو رفته پنتاگون فاش کنند که حذف فیزیکی پوتین از سناریوها و راهبردهای اصلی دولت آمریکا در جنگ اوکراین است، آبان ماه پارسال مقام ارشد اوکراینی رسماً از تلاش برای حذف فیزیکی رئیس‌جمهور روسیه و توسل به نظریه «قوی سیاه» پرده‌برداری کرد؛ نظریه قوی سیاه به وقوع اتفاقی غیرمنتظره و برهم‌زننده محاسبات قبلی دلالت دارد.

ولودیمیر

هاوریلوف، معاون وزیر دفاع اوکراین ۲۸ آبان ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با نشریه نیوزویک با اشاره به نظریه قوی سیاه مدعی شد که ممکن است روسیه با چنین اتفاقی روبه‌رو و این اتفاق در نهایت به موفقیت اوکراین در کریمه منجر شود؛ شبه‌جزیره کریمه سال ۲۰۱۴ با برگزاری همه‌پرسی به خاک روسیه الحاق شد، اما دولت مرکزی کی‌یف، آمریکا و غرب این الحاق را به رسمیت نشناختند و هم‌اکنون مدام ادعا می‌کنند که شبه‌جزیره کریمه بخشی از خاک اوکراین است و ارتش اوکراین این توانایی را دارد که این بخش از خاک خود را به اوکراین برگرداند.

وی در ادامه مدعی شد: فکر می‌کنم روسیه در داخل با یک «قوی سیاه» روبه‌رو می‌شود و این اتفاق می‌تواند به موفقیت ما در موضوع کریمه کمک کند. به عنوان مثال می‌توانیم تا پایان دسامبر (۲۰۲۳)، وارد کریمه شویم. اقدامی که امکان‌پذیر بوده و منتفی نیست.

هاوریلوف در واکنش به پیش‌بینی‌اش از آن اتفاق غیرمنتظره، ادعا کرد: به عنوان مثال، (ولادیمیر) پوتین، به دلیلی، ناپدید شود؛ حال یا سیاسی و یا فیزیکی! یا کسی از حلقه نزدیکان او؛ بالاخره اتفاقی رخ می‌دهد. یا اینکه آن اتفاق ممکن است تلفیقی از جامعه‌ای سرخورده از حیث شکست‌هایی که متحمل خواهد شد، باشد.

بهره سخن

صرف‌نظر از روایت‌های تاکنونی درباره عامل اصلی حمله پهپادی به محل اقامت رئیس‌جمهور روسیه، یعنی تلاش نافرجام سرویس‌های امنیتی اوکراین برای ترور پوتین (روایت روس‌ها) و صحنه‌سازی و بهانه‌سازی دولت روسیه برای استفاده از «هر گونه» سلاح و آغاز یک عملیات گسترده علیه اوکراین، چون «ضدحملات بهاره و گسترده» ارتش اوکراین در راه است (روایت اوکراینی‌ها)، آنچه به سرعت به ذهن می‌آید این است که این حمله پهپادی نه حمله‌ای به کاخ کرملین و شخص پوتین که حمله‌ای انتحاری بود به اقدامات اخیر برای توقف جنگ اوکراین و آغاز گفت‌وگوها؛ به ویژه تلاش فرانسه و چراغ سبز آمریکا با میانجی‌گری چین. توقف این تلاش‌ها هم یعنی تشدید بیشتر درگیری‌ها.

اما اگر اظهارات آشکار مقامات اوکراینی و وسوسه نهادهای امنیتی آمریکا به اتفاقات ناگهانی و رعدوبرقِ در آسمان صاف، یعنی امید و توسل به نظریه «قوی سیاه» را مدنظر داشته باشیم، آن‌گونه که در اسناد فاش‌شده پنتاگون آمده، احتمالاً تکذیبیه مقامات اوکراینی و آمریکایی که می‌گویند «ما برای بازپس‌گیری سرزمین‌های خود می‌جنگیم و به پوتین یا مسکو حمله نمی‌کنیم…نمی‌توانیم حمله به محل اقامت پوتین را تأیید کنیم» را چندان نباید جدی گرفت و این حملات را اقدامی بدانیم در راستای دست‌بالاگرفتن در میدان و اعمال فشار به پوتین و روسیه برای امتیازدهی در گفت‌وگوهای صلح در آینده که روند آن آغاز شده است.

در واقع از این منظر می‌توان گفت که آمریکا و اوکراین ظاهراً به آغاز گفت‌وگوهای صلح متمایل شده‌اند، اما گویا نیاز به یک «پیروزی کوچک یا بزرگ» دارند تا با دست پُر در میز مذاکره ظاهر شوند؛ انفجارهای پهپادی اخیر در فرودگاه‌ها و مخازن انرژی روسیه را هم از این زاویه باید دید.

حمله شامگاه سه‌شنبه پهپادهای انتحاری به محل اقامت پوتین، اولین سوء‌قصد به رئیس‌جمهور روسیه نیست؛ هفته پیش نیز روزنامه «بیلد» آلمان اعلام کرد سرویس امنیتی ارتش اوکراین قصد داشت با حمله پهپادی و ۱۷ کیلوگرم مواد منفجره، پوتین را در یک پارک صنعتی در منطقه رودنف مسکو ترور کند، اما این عملیات موفق نبوده و پهپاد در نزدیکی مسکو سقوط کرد.

در راهبردِ دولت‌مردان واشنگتن و کی‌یف برای حذف فیزیکی پوتین و انفجارهای پرسروصدا در خاک روسیه، ظاهراً پاسخ مسکو به این اقدامات متهورانه نادیده گرفته شده. نوع واکنش و پاسخ روسیه در روزهای آتی مشخص می‌کند که آیا با یک «پاسخ کوبنده» دور تازه‌ای از زدوخوردهای جدی و کم‌رنگ‌شدن چشم‌انداز گفت‌وگوها آغاز می‌شود یا بار دیگر با سکوت مسکو، وضعیت بن‌بست کنونی در سطح نظامی و سیاسی همچنان ادامه خواهد داشت.