آنکارا و دمشق پس از سال‌ها قطع روابط به هم نزدیک می‌شوند

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که با فیصل مقداد همتای سوری خود در اکتبر گذشته در حاشیه نشست سران کشورهای غیرمتعهد در بلگراد، پایتخت صربستان دیدار کرده است. این دیدار گامی است در جهت نزدیکی سیاسی آنکارا و دمشق پس از ۱۱ سال گسست در روابط.

گزارش‌ها حاکی از آن است که چاووش اوغلو با فیصل مقداد درباره لزوم کنار آمدن با مخالفان و رژیم بشار اسد در سوریه برای صلح پایدار گفت‌وگو کرده است.

وزیر امور خارجه ترکیه تأکید کرد که کشورش از تمامیت ارضی سوریه حمایت می‌کند، زیرا به‌گفته او تمامیت مرزی، تمامیت ارضی و صلح در کشوری که در کنار ماست مستقیماً بر ما تأثیر می‌گذارد».

به‌گزارش «عرب‌نیوز»، یک روزنامه حامی دولت ترکیه به‌تازگی مدعی شده است که بشار اسد و رجب طیب اردوغان، رهبران سوریه و ترکیه ممکن است پس از پیشنهاد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در دیدار اخیر خود با اردوغان در سوچی، با هم تلفنی تماس بگیرند. با این حال، چاووش اوغلو شایعات درباره هرگونه مذاکره رئیسان جمهوری سوریه و ترکیه را تکذیب کرد.

از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، ترکیه با انجام چهار عملیات نظامی فرامرزی در خاک سوریه برای آن‌چه که «پاک‌سازی مرزهایش از گروه‌های تروریستی» می‌نامد، و با ایجاد پست‌های دیده‌بانی در بخش‌های شمالی سوریه حضور نظامی قابل توجهی در این کشور داشته است.

از سال ۲۰۱۷، ترکیه، ایران و روسیه از طریق نشست‌های آستانه دور هم جمع شده‌اند تا طرف‌های درگیر در سوریه را به سمت یافتن راه حلی دائمی برای پایان دادن به جنگ بکشانند.

«عرب‌نیوز» نوشته است، این‌که سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه در ارتباط بوده‌اند، بر کسی پوشیده نیست، با این حال، از آن‌جایی که ترکیه از گروه‌های شورشی که با رژیم اسد می‌جنگند، حمایت می‌کند، آخرین نشانه‌های عادی‌سازی بالقوه روابط دوجانبه، گروه‌های مخالف را خشمگین کرده است. این گروه‌ها از بیم برقراری مجدد روابط دیپلماتیک ترکیه با رژیم اسد تظاهرات گسترده‌ای را در چندین منطقه شمال حلب برگزار کردند.

تلاش ترکیه برای صلح با رژیم اسد همچنین ممکن است بر سرنوشت بیش از ۳,۷ میلیون پناهنده سوری در ترکیه تأثیر بگذارد. ترکیه به دلیل مشکلات اقتصادی خود از آن بیم دارد که موضوع پناهندگان سوری به یک موضوع سیاسی داخلی تبدیل شود و پیامدهایی در بر داشته باشد.

پیش از آغاز جنگ داخلی در سوریه، آنکارا و دمشق روابط نزدیک و در سطح عالی داشتند.

"مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد که با فیصل مقداد همتای سوری خود در اکتبر گذشته در حاشیه نشست سران کشورهای غیرمتعهد در بلگراد، پایتخت صربستان دیدار کرده است"بشار اسد نیز به‌همراه خانواده‌ خود تعطیلات تابستانی‌اش را در بودروم ترکیه در کنار دریای اژه می‌گذارند. در همین شهر بود که او در سال ۲۰۰۸ با اردوغان که آن زمان نخست‌وزیر ترکیه بود، ملاقات کرد.

ریچ اوتزن، کارشناس ارشد شورای آتلانتیک و بنیاد جیمزتاون، به «عرب‌نیوز» گفت:

«خطر سیاسی آشتی سریع یا گرم با سوریه برای اردوغان بسیار زیاد است، بنابراین تفاهم احتمالاً تدریجی و محدود خواهد بود.»

به‌گفته اوتزن، شکست در تعامل مجدد به معنای به خطر انداختن قابلیت حیات منطقه امن تحت حفاظت ترکیه است که منجر به موج جدیدی از پناهندگان، یا دعوت به کشتارهای جدید توسط اسد در میان جمعیت‌هایی خواهد شد که آنکارا می‌خواهد از آن‌ها محافظت کند و در منطقه باقی بماند.

سونر جاگاپتای، مدیر برنامه ترکیه در مؤسسه واشنگتن، گفت فکر نمی‌کند که توافق بین ترکیه و سوریه منجر به تنظیم مجدد کامل مرزها و امور مرزی دو کشور شود، زیرا بسیاری از سوری‌هایی که در مناطق تحت کنترل نیروهای تحت حمایت ترکیه زندگی می‌کنند، قبلاً توسط اسد پاک‌سازی شده‌اند. او گفت:

«اگر دو رهبر با یکدیگر دست بدهند یا مناطقی را مبادله کنند، احتمال این‌که این مناطق در سوریه تحت کنترل رژیم اسد بمانند، صفر است.»

به‌گفته جاگاپتای، ترکیه حاکمیت اسد بر منطقه را به‌رسمیت می‌شناسد، اما به‌طور موقت امنیت و نظم در برخی از مناطق شمال غربی سوریه در دست می‌گیرد. او گفت:

«اسد حتی ممکن است با پرچم جمهوری سوریه به ایستگاه‌های مرزی بازگردد و ممکن است شروع به ارائه برخی از خدمات اجتماعی کند.»

از نظر جاگاپتای، «لطف بزرگی» که ترکیه به اسد می‌کند این است که پناهندگان سوری را در داخل کشور و در شمال غرب سوریه تحت کنترل ترکیه نگه می‌دارد و آن‌ها را مجبور به بازگشت به سوریه نمی‌کند.

پیش از جنگ، اعراب سنی بیش از دو سوم جمعیت سوریه را تشکیل می‌دادند، اما اکنون کمتر از نیمی از جمعیت سوریه هستند. در ازای این «لطف»، اسد می‌تواند پیشنهاد دهد که شبه‌نظامیان کرد «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) تحت کنترل خود را دوباره جذب کند.

«این معامله‌ای خوب برای اردوغان و ترکیه است».

ترکیه «یگان‌های مدافع خلق» را تهدیدی برای امنیت ملی و عامل حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند که چند دهه است با دولت ترکیه در حال جنگ است.

آیدین سزر، تحلیل‌گر مستقر در آنکارا نیز معتقد است که امکان تعامل مجدد با رژیم اسد قبل از نزدیک شدن به انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ در ترکیه «مصرف داخلی» دارد و در زمان تشدید آشفتگی اقتصادی از آن استفاده خواهد شد.

به‌گفته سزر، فشار خارجی قابل توجهی برای تحقق این آشتی وجود دارد، زیرا بار اقتصادی میزبانی از میلیون‌ها پناهنده سوری در داخل ترکیه و افزایش هزینه اعزام افسران نظامی به پست‌های دیده‌بانی در سوریه از نظر مالی مهم است.

ترکیه حدود پنج‌هزار سرباز در مناطق تحت کنترل خود در سوریه و حدود هشت هزار سرباز در اطراف استان ادلب تحت کنترل شورشیان دارد که نگهداری از آن‌ها میلیاردها دلار برای آنکارا هزینه دارد و خطر رویارویی با اسد و قدرت‌های خارجی را نیز به‌دنبال دارد. سزر گفت:

«اگرچه این نزدیکی نمی‌تواند یک‌شبه رخ دهد، اما مهم است که دولت و احزاب مخالف بحث در مورد آن را آغاز کرده‌اند.»

اردوغان به‌تازگی از عملیات جدیدی در سوریه برای ایجاد منطقه‌ای امن به عمق ۳۰ کیلومتر از مرز برای عقب‌راندن شبه‌نظامیان کرد اشاره کرده بود، اما در پی چندین هشدار از سوی قدرت‌های منطقه، هرگونه فعالیت نظامی در این منطقه قریب‌الوقوع به نظر نمی‌رسد.