جام جهانی قطر؛ اعتراض‌ها به شرایط کارگران خارجی افزایش می‌یابد

جام جهانی قطر؛ اعتراض‌ها به شرایط کارگران خارجی افزایش می‌یابد

• سینا حاتمی
• خبرنگار ورزشی

۹ ساعت پیش

منبع تصویر،

Getty Images

رسانه‌های اروپا مدت‌هاست از شرایط کاری "نامناسب" در قطر که از نگاه سازمان دیده‌بان حقوق بشر "غیرانسانی" است، گزارش می‌دهند. سه هفته پیش روزنامه گاردین چاپ لندن در یک گزارش اختصاصی گفت که از زمان اعطای میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ به این کشور در سال ۲۰۱۰ بیش از ۶۵۰۰ کارگر مهاجر که در پروژه‌های ساخت‌وساز مربوط به زیر‌ساخت‌های جام جهانی مشغول بودند، جان خود را از دست داده‌اند.

بعد از انتشار این گزارش انتقاد در اروپا برای اعتراض و حتی تحریم مسابقات بالا گرفته و فشار بر فیفا و فدراسیون‌ها افزایش یافته است.

دفاع فیفا

دولت قطر گزارش گاردین را "گمراه‌کننده" خواند و جانی اینفانتینو، رییس فیفا هم آمار منتشر شده را تکذیب کرد و با استناد به گزارش سازمان‌های قطری گفت تنها سه نفر از سال ۲۰۱۴ تا کنون جان خود را از دست داده‌اند. ۳۴ نفر دیگر هم که در پروژه‌های عمرانی جام جهانی کار می‌کردند "بدون ارتباط با کارشان" درگذشته‌‌‌اند.

"بعد از انتشار این گزارش انتقاد در اروپا برای اعتراض و حتی تحریم مسابقات بالا گرفته و فشار بر فیفا و فدراسیون‌ها افزایش یافته است"

• قطر و فیفا به بدرفتاری با کارگران سازنده استادیوم بازی‌های جام جهانی متهم شدند
• شرایط سخت کارگران، مسئولان برگزاری جام جهانی قطر را 'شوکه' کرد
• تغییر قوانین کار در قطر: حداقل دستمزد ۲۵ درصد افزایش یافت
• جام جهانی قطر؛ هفته‌ای ۵۰۰ میلیون دلار صرف ساخت‌وساز می‌شود

سال ۲۰۱۶ هم فدراسیون جهانی فوتبال گفت که مسئول "مشکلات اجتماعی" در کشور میزبان نیست و برگزاری این مسابقات در قطر می‌تواند به عنوان یک "کاتالیزور تغییر" عمل کند.

مسئولین فیفا به اصلاحاتی اشاره می‌کنند که به گفته آنها بدون میزبانی جام جهانی در قطر اتفاق نمی‌افتاد. یکی از این تغییرات مثبت در ماه اوت سال گذشته لغو نظام "کفالت" بود. بر اساس این قانون کارگران مهاجر باید گذرنامه خود را تا موقعی که در قطر مشغول‌اند تحویل کارفرما می‌دادند.

این اقدام مانع از این می‌شد که کارگران شغل‌شان را تغییر بدهند یا بدون اجازه کارفرمای خود کشور را ترک کنند. اما حالا فیفا می‌گوید با لغو این قانون کارگران راحت‌تر می‌توانند از کارفرما جدا شوند و حتی حق شکایت به دلیل شرایط کاری نامناسب را هم دارند.

اما منتقدین می‌گویند هر چند این اصلاحات قدم‌های مثبتی به شمار می‌روند اما کارآمدی آن‌ها را زیر سوال می‌برند، چون به اعتقاد آن‌ها چنین اقداماتی تنها زمانی موثرند که کل سیستم توسعه پیدا کند.

این در حالی است که در قطر نه اتحادیه‌های کارگری وجود دارد و نه رسانه‌های آزاد و نه دستگاه قضایی مستقل. به همین خاطر کارفرمایان نزدیک به حکومت اصلاً نگران پیامدهای اقدامات خود نیستند.

منبع تصویر،

Getty Images

یک اقدام مثبت دیگر افزایش حداقل دستمزد کارگران بود، اما در این مورد هم منتقدین می‌گویند این تغییرات کافی نیستند، چون بسیاری از کارگران درآمدشان همچنان "کمتر از یک یورو در ساعت" گزارش شده است. در قطر که ۲ میلیون و ۸۸ هزار نفر جمعیت دارد، ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار کارگر مهاجر زندگی می‌کنند. ۳۰ هزار کارگر در پروژه‌های عمرانی مربوط به ورزشگاه‌های جدید جام جهانی اشتغال دارند.

"۳۴ نفر دیگر هم که در پروژه‌های عمرانی جام جهانی کار می‌کردند "بدون ارتباط با کارشان" درگذشته‌‌‌اند"

فشار باشگاه‌های نروژ برای تحریم جام جهانی

شدیدترین واکنش بعد از انتشار گزارش گاردین در فوتبال نروژ اتفاق افتاد. چند باشگاه دسته اولی و بسیاری از هواداران علنا خواستار این شده‌اند که تیم ملی نروژ مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر را تحریم کند. در نشست قبلی مجمع عمومی فدراسیون فوتبال نروژ تصمیم‌گیری در این مورد اما به تعویق افتاد. در رای‌گیری مربوط به این پیشنهاد تنها ۶۱ نماینده رای موافق دادند. اما ۱۴۶ نفر مخالف این بود که بحث درباره این موضوع در دستور جلسه قرار بگیرد.

دست‌کم دو سوم اعضای مجمع باید به این پیشنهاد رای می‌دادند. به این ترتیب تصمیم‌گیری در مورد تحریم جام جهانی حداقل تا نشست غیرعادی ۲۰ ژوئن به تعویق افتاد. باشگاه ترومزو این کمپین را راه انداخت و به دنبال آن شش باشگاه دیگر از ۱۶ باشگاه حاضر در لیگ دسته اول نروژ به آن پیوستند.

از ۱۶ اتحادیه هواداری در نروژ هم ۱۴ اتحادیه خواستار تحریم جام جهانی قطر هستند. اتحادیه مرکزی این تشکل‌های هواداری در یک بیانیه نوشت: "ما نمی‌پذیریم که به نام فوتبال آدم‌ها جان خود را از دست بدهند، به بردگی گرفته شوند یا حقوق‌شان پایمال شود."

فدراسیون فوتبال نروژ تا کنون تحریم جام جهانی را رد کرده و خواستار اعمال تغییرات از طریق تداوم گفت‌وگو شده است. استاله سولباکن، سرمربی تیم ملی این کشور اما اقدامات فدراسیون را "ضعیف و غیرقاطعانه" می‌داند.

او با انتقاد صریح از فدراسیون، فقط گفت‌وگو کردن را "بزدلانه" خواند و گفت: "ما باید فشار بیاوریم.

"اما حالا فیفا می‌گوید با لغو این قانون کارگران راحت‌تر می‌توانند از کارفرما جدا شوند و حتی حق شکایت به دلیل شرایط کاری نامناسب را هم دارند"ورزش قدرت این را دارد که کاری انجام دهد. جنبش «جان سیاهان ارزش دار» این را نشان داد."

البته آقای سولباکن هم طرفدار تحریم مسابقات نیست و گفت بازیکنان‌اش تمایل دارند بازی کنند. او معتقد است که قطر هیچ گاه نباید میزبانی جام جهانی را می‌گرفت، اما تحریم مسابقات هم مشکل کارگران مهاجر را حل نمی‌کند.

تیم ملی نروژ با فوق‌ستاره جوانش ارلینگ هالند که در گروه جی مرحله مقدماتی جام جهانی در اروپا قرار گرفته، بازی‌هایش را روز ۲۴ مارس مقابل تیم ملی جبل‌الطارق شروع می‌کند.

جنبش طرفداران در آلمان

در کشور آلمان نیز گروه هواداری "پرو فنز" از فدراسیون فوتبال آلمان خواسته تا جام جهانی ۲۰۲۲ قطر را تحریم کند.

این گروه در بیانیه‌ای اعلام کرد: "شرکت در یک جشن فوتبال روی قبر هزاران کارگر مهاجر پایان اخلاق و عزت خواهد بود. اگر فدراسیون فوتبال آلمان می‌خواهد اعتبار باقی‌مانده‌اش را حفظ کند، باید از شرکت در این تورنمنت صرفنظر کند."

گروه هواداری "توتاله اوفن‌زیوه" که طرفدار باشگاه بوروسیا دورتموند است هم از راینهارد رائوبال، رییس این باشگاه که بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ همزمان رییس سازمان لیگ فوتبال و نایب رییس اول فدراسیون هم بود، درخواست کرده‌‌اند از نفوذش در این فدراسیون برای تحریم مسابقات جام جهانی استفاده کند.

منبع تصویر،

Getty Images

فدراسیون فوتبال آلمان هنوز به این درخواست‌ها واکنشی نشان نداده اما در پاسخ به درخواست شبکه یک تلویزیون آلمان گفت: "در مورد وضعیت حقوق بشر در کشور قطر در داخل فدراسیون فوتبال آلمان که تیم ملی آن هنوز به جام جهانی راه پیدا نکرده، به طور جدی بحث می‌شود.فدراسیون فوتبال آلمان طبق اساس‌نامه و ارزش‌هایش تلاش می‌کند تا شرایط نامطلوب بهبود یابند و حقوق بشر رعایت شوند."

در ادامه این جوابیه فدراسیون فوتبال آلمان همانند فیفا به "فرصت‌ها" هم اشاره کرده و این که فوتبال می‌تواند از طریق جام جهانی اثرگذار باشد و بانی تغییرات مثبتی در قطر بشود: "فوتبال تا کنون ثابت کرده که قدرت این را دارد که در فراسوی مرزها پل بسازد و بستر اصلاحات را فراهم آورد."

بعید به نظر می‌رسد فدراسیون‌هایی نظیر نروژ و آلمان تن به تحریم مسابقات جام جهانی بدهند. در صورتی که فدراسیونی چنین اقدامی انجام دهد از سوی فیفا جریمه خواهد شد. طبق مقررات فیفا جریمه نقدی شرکت نکردن در جام جهانی ۲۰۲۲ دست‌کم ۲۰ هزار فرانک سوییس است.

"اما منتقدین می‌گویند هر چند این اصلاحات قدم‌های مثبتی به شمار می‌روند اما کارآمدی آن‌ها را زیر سوال می‌برند، چون به اعتقاد آن‌ها چنین اقداماتی تنها زمانی موثرند که کل سیستم توسعه پیدا کند"بسته به زمان کناره‌گیری این جریمه می‌تواند ۴۰ هزار فرانک هم بشود.

اما مهم‌تر از جریمه نقدی، محرومیت‌های دیگری است که شامل فدراسیون تحریم‌کننده می‌شود. تیم‌های ملی این فدراسیون‌ها می‌توانند از شرکت در تورنمنت‌های بعدی مانند جام جهانی ۲۰۲۳ زنان و جام جهانی ۲۰۲۶ مردان محروم شوند.

تحریم تامین‌کننده هلندی چمن

جدی‌ترین واکنش به گزارش روزنامه گاردین را شرکت هلندی تولیدکننده چمن "هندریکس گراس‌زودن" با تحریم مسابقات جام جهانی سال آینده در قطر نشان داده است. این شرکت که مقرش در هیتویزن هلند است، در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که به دلیل وضعیت حقوق بشر در قطر چمن زمین ورزشگاه‌های این مسابقات را عرضه نخواهد کرد. به گفته این شرکت، تعداد بالای مرگ و میر کارگران موجب وحشت مدیریت عامل این شرکت شده است.

شرکت "هندریکس گراس‌زودن" که متخصص تولید چمن برای ورزشگاه‌ها است، چمن ورزشگاه‌های سه دوره پیشین جام ملت‌های اروپا و همین طور جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان را هم تامین کرد.

کشور قطر در سال ۲۰۱۰ طی یک فرآیند بحث‌برانگیز میزبانی بازی‌های جام جهانی ۲۰۲۲ را دریافت کرد. تا امروز اعطای این میزبانی تحت‌الشعاع اتهام‌های مختلف "فساد و رشوه‌گیری" قرار دارد. انتقاد اساسی بسیاری از رسانه‌ها و منتقدین شفاف نبود فرآیند رای‌گیری کمیته اجرایی فیفا بوده است.

انتشار یک سری از گزارش‌های افشاگرانه در این خصوص، از جمله مطالب نشریه ساندی تایمز، در سال ۲۰۱۱ منجر به یک بحران در فیفا شد.

"این در حالی است که در قطر نه اتحادیه‌های کارگری وجود دارد و نه رسانه‌های آزاد و نه دستگاه قضایی مستقل"ساندی تایمز در یکی از گزارش‌هاش اعلام کرده بود که پیش از اعطای این میزبانی به برخی از اعضای کمیته اجرایی پول پرداخت شده است.

بر این اساس محمد بن همام قطری، از مقامات وقت فیفا و رییس سابق کنفدراسیون فوتبال آسیا پنج میلیون دلار پرداخت کرده است. بن همام بعد از آن به جرم نقض کد اخلاقی فیفا مادام‌العمر محروم شد. او از قرار معلوم به کمک جک وارنر، نایب رییس وقت فیفا و رییس وقت کنفدراسیون اتحادیهٔ فوتبال آمریکای شمالی، مرکزی و کارائیب (کونکاکاف) در یک مجمع این کنفدراسیون تلاش کردند رای برخی از اعضا را بخرند.

بعد از گرفتن این میزبانی قطری‌‌ها سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی هم در فوتبال باشگاهی اروپا انجام دادند. با خریدن باشگاه پاری‌سن‌ژرمن و بستن قراردادهای اسپانسرینگ سنگین با باشگاه‌های نظیر بارسلونا و بایرن مونیخ.

این سرمایه‌گذاری‌ها تا به امروز بالغ بر یک میلیارد یورو برآورد می‌شود.