عربستان سیاست برادربزرگ کشورهای منطقه را فراموش کند

«نصرت‌الله تاجیک» روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره مناسبات عربستان سعودی و آمریکا در دوران ریاست جمهوری‌ «جو بایدن» گفت: عربستان سعودی یکی از ستون‌های اصلی مناسبات آمریکا در منطقه خاورمیانه است و همین مسئله موجب شده ریاض و واشنگتن روابط راهبردی با یکدیگر داشته باشند.

وی با بیان اینکه مناسبات عربستان سعودی و آمریکا در زمان ترامپ هم به دلیل سرمایه‌گذاری سعودی‌ها برای پیروزی وی در انتخابات ریاست‌جمهوری و هم دشمنی ترامپ با ایران یک جهش پیدا کرد، اظهار داشت: مولفه‌هایی از جمله منافع اقتصادی کلان در اثر فروش تسلیحات به سعودی‌ها و احتمالا منافع شخصی خانواده ترامپ به ظرفیت روابط راهبردی دو کشور اضافه شد.

به گفته این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، شرایط به گونه‌ای بود که اگر ترامپ مجددا رییس‌جمهور می‌شد، شاید امنیت و منافع عربستان سعودی را به امنیت و منافع آمریکا متصل می‌کرد، مانند روابطی که اکنون میان ایالات متحده و رژیم اسرائیل وجود دارد.

مهلت چک سفید امضای ترامپ به ریاض تمام شده است

تاجیک با بیان اینکه در پرتو چنین ویژگی‌هایی از روابط راهبردی و منافع اقتصادی، ترامپ یک چک سفید به ریاض داده بود که با روشن شدن نتیجه انتخابات آمریکا مهلتش تمام شد، تصریح کرد: این چک سفید امضا و حمایت تمام قد از محمد بن سلمان موجب شده بود تا عربستان سعودی هم در مسئله جنگ یمن و هم سایر تحرکات‌شان در منطقه غرب آسیا و مخصوصا دشمنی بیشتر با اهداف و منافع سیاست خارجی ایران مانورهای بسیاری انجام دهد.

وی ادامه داد: البته بستر و صبغه این مسئله، سوءاستفاده، فساد، رشوه و منافع کلان اقتصادی کمپانی‌های تسلیحاتی آمریکایی - بعنوان حامیان اصلی ترامپ - و بر پایه فروش آخرین تسلیحات پیشرفته به ریاض بود. اکنون سعودی‌ها تمام سرمایه‌گذاری‌های خود را بر باد رفته می‌دانند!

این کارشناس مسائل جهان عرب با اشاره به رویکرد یکی، دو ماه گذشته عربستان سعودی خاطرنشان کرد: در دوران ریاست‌جمهوری بایدن به دلیل سیاست عمدتا حقوق‌بشری دموکرات‌ها و همچنین اینکه آنها کمتر آلوده به لابی‌های کمپانی‌های فروش تسلیحات هستند، شرایط دیگر مانند سابق به سود ریاض نیست که هر کاری می‌خواهد انجام دهد.

ریاض به دنبال استراتژی تنش صفر در سیاست خارجی است

تاجیک با بیان اینکه عربستان سعودی در این برهه در حال باز کردن وزنه‌هایی است که بر اثر جاه‌طلبی‌های محمد بن سلمان بر دست و پای سیاست خارجی این کشور بسته شده بود، ابراز داشت: عادی‌سازی مناسبات با قطر و رفع محاصره این کشور، اعلام آمادگی برای گفت‌وگو با ایران – هرچند که دو پهلو و همراه با ادعاهای بی‌ربط سابق بود – و کاهش مانورهای منطقه‌ای‌شان نشان می‌دهد ریاض درصدد در پیش گرفتن استراتژی تنش صفر در سیاست خارجی است.

وی با یادآوری وضعیت زیست سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی بیان کرد: عربستان سعودی هم‌اکنون روی گسل‌های فعال و نیمه‌فعالی در عرصه سیاسی و اجتماعی قرار دارد که از جمله آنها می‌توان به بحران جانشینی، درگیری درونی خاندان سعودی، مطالبات انباشته شده سیاسی اجتماعی جامعه مانند حقوق زنان، وضعیت نه چندان مناسب اقلیت‌های مذهبی مانند شیعیان، فرو رفتن در باتلاق یمن و تبعات داخلی و بین‌المللی آن - که چهره عربستان را تخریب است -، سرمایه‌گذاری‌های نه چندان سودآور یا رویایی داخلی و خارجی و... اشاره کرد.

این دیپلمات بازنشسته افزود: حاکمان کنونی کاخ سفید دید چندان مثبتی نسبت به اینگونه سیاست‌های محمد بن سلمان ندارند. در چنین شرایطی، ولیعهد سعودی درصدد جلب حمایت بایدن است تا بر سایر رقبای خود برتری یافته و بتواند شرایط جانشینی را مدیریت و کنترل کند.

محمد بن سلمان همچنان با مشت آهنین با مخالفانش برخورد می‌کند

تاجیک شرایط کنونی سیاسی و اجتماعی عربستان سعودی را ژله‌ای توصیف کرد و یادآور شد: محمد بن سلمان طی دو، سه سال گذشته به سمت باز کردن صحنه اجتماعی حرکت کرده و برخی از آزادی‌ها را به شهروندان داده تا با یک فضای باز اجتماعی اصلاحات در درون جامعه سنتی عربستان ایجاد کند که از چشم نیروهای تندرو و نیز رقبای وی دور نمانده است.

به گفته این کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه، همین روش در فضای سیاسی صورت نگرفته و در صحنه سیاسی شرایط بهبود نیافته و محمد بن سلمان همچنان با مشت آهنین و رویکردهای اقتدارگرایانه با مخالفانش برخورد می‌کند.

وی درباره موضع بایدن مبنی بر توقف حمایت از حملات ائتلاف عربستان در جنگ با یمن عنوان کرد: موضع بایدن حاکی از آن است که آمریکا نه تنها از اقدامات عربستان در یمن حمایت می‌کرده، بلکه بخشی از مسئولیت آن اقدامات هم بر دوش آمریکا است و واشنگتن هم به نوعی شریک جنایاتی است که ریاض در یمن انجام داده است.  

صرف توقف حمایت‌های آمریکا، بحران یمن پایان نمی‌یابد

تاجیک قطع حمایت از حملات عربستان سعودی به یمن را یک قدم به جلو برشمرد و گفت: این موضع هم باعث فشار روی سعودی‌ها می‌شود و هم امید به خاتمه این فاجعه انسانی را افزایش می‌دهد.

"اشاره کرد.این دیپلمات بازنشسته افزود: حاکمان کنونی کاخ سفید دید چندان مثبتی نسبت به اینگونه سیاست‌های محمد بن سلمان ندارند"اما باید دانست که صرف توقف حمایت‌های آمریکا از عربستان سعودی در جنگ یمن، این بحران پایان نمی‌پذیرد.

وی با تاکید بر اینکه بشریت یک عذرخواهی به مردم یمن بدهکار است، اظهار داشت: مجامع بین‌المللی و مخصوصا کمیته و سازمان‌های حقوق‌بشری باید از این جنایتی که سعودی‌ها با حمایت ترامپ و سکوت آنها مرتکب شدند، شرمنده باشند.

سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه برای نجات مردم یمن از این وضع باید مجموعه‌ای از اقدامات انجام شود، تصریح کرد: این جنگ، هفتمین جنگ عربستان و یمن در یکی، دو قرن اخیر بوده در حالی که شش جنگ پیشین هیچ کدام برنده نظامی نداشته است. البته در شرایطی که یمن با دستان خالی در برابر ائتلاف تا بن دندان مسلح سعودی مقابله کرده، می‌توان به نوعی یمنی‌ها را در این جنگ پیروز مقاومت در برابر سعودی‌ها برشمرد.

ریاض حاضر به پذیرش قدرت انصارالله نیست

تاجیک عزم سیاسی عربستان سعودی برای پایان جنگ در اثر فشار افکار عمومی، کمک ایران بر تسهیل گفت‌وگوهای یمنی – یمنی، فشار مجامع بین‌المللی بر ریاض برای توقف حملات و... را از جمله مسائل موثر برای پایان بحران در یمن برشمرد و خاطرنشان کرد: بحران یمن فقط یک جنگ بین عربستان و یمن نیست بلکه اختلافات عمده‌ای هم میان گروه‌های یمنی وجود دارد و نیاز است که میان آنها هم تفاهم ایجاد شود اما در کل، پایان حملات عربستان به یمن بدون قید و شرط، ایجاد آتش‌بس و امدادرسانی انسانی از جمله مقدمات حل بحران است.

وی انصارالله را قدرت جدیدی غیرقابل انکاری در یمن دانست و ابراز داشت: قدرت جدیدی به نام انصارالله به دلیل ضرورت سیاسی اجتماعی و بر اثر اشتباه راهبردی عربستان سعودی در یمن به وجود آمده که یک واقعیت است. سعودی‌ها فکر می‌کردند می‌توانند با روش‌های مربوط به چند دهه قبل این واقعیت را از بین برده و شرایط یمن را به سود خود کنترل کنند اما این قدرت در برابر حملات شبانه‌روزی ائتلاف سعودی روزبه‌روز قوی تر شده، به تسلیحات جدیدی دست پیدا کرده و در مقابل عربستان مقاومت کرده است.

این کارشناس ارشد مسائل جهان عرب با بیان اینکه شرایط شش ساله گذشته ثابت کرده انصارالله با سلاح از بین نمی‌رود، عنوان کرد: ریاض چاره‌ای جز پذیرش آنها ندارد اما ریاض در پذیرش این واقعیت مشکل دارد و حاضر به قبول آنها و به رسمیت شناختن‌شان تاکنون نشده که امیدوارم با موضع جدید آمریکا و فشار افکارعمومی و مجامع بین‌المللی، عربستان سعودی به واقعیت‌های موجود در صحنه سیاسی، اجتماعی و امنیتی یمن تن داده و از مداخله در امورات داخلی این کشور خودداری کند.

فضای روابط ایران و آمریکا نباید امنیتی باشد

تاجیک در پاسخ به این سوال که توقف حمایت آمریکا از حملات سعودی در یمن و خارج کردن حوثی‌ها از لیست گروه‌های تروریستی می‌تواند موجب ایجاد یک نوع اعتمادسازی بین ایران و آمریکا شود، یادآور شد: این اقدامات هرچند مثبت تلقی می‌شود اما در برابر ظرفیت و مسائل دوجانبه‌ای که در روابط میان ایران و آمریکا وجود دارد، وزنی ندارد. در واقع، آنچنان مسائل میان تهران و واشنگتن افزایش یافته و پیچیده شده که این اقدامات چندان به چشم نمی‌آیند.

وی با تاکید بر اینکه برای خروج از بن‌بست کنونی باید از سردرگمی راهبردی در سیاست خارجی خارج شده و تصمیمات مهم و البته سختی را بگیریم، بیان کرد: با توجه به تیم سیاست خارجی و امنیت ملی کنونی دولت آمریکا که در دوره برجام توانست یکی از تنش‌ها میان ایران و آمریکا را مدیریت کند و بر اثر برجام، یک فضای تنفسی برای سیاست خارجی و اقتصاد کشور فراهم شد، ما باید ابتکاراتی را طراحی و در صحنه سیاسی عملیاتی کنیم.

به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، ظرفیت‌های روابط میان ایران و آمریکا آنقدر گسترده است که با اقداماتی اعتمادساز شروع و به گفتمان غالبی میان دو کشور تبدیل شود که فضای اصلی این روابط دیگر امنیتی نباشد.

مسئله اصلی ایران و آمریکا موضوعاتی مانند فقط رفع تحریم‌ها نیست بلکه آن است که این دیوار بی‌اعتمادی از بین برود و دو کشور نسبت بهم مظنون نباشند.

خاورمیانه آرام موجب رسیدگی آمریکا به سایر اولویت‌هایش می‌شود

تاجیک اضافه کرد: آمریکا باید منافع ایران و مخصوصا نقش منطقه‌ای و نیز اهداف و منافع سیاست خارجی ایران را به رسمیت شناخته و نه تنها حوزه‌های عمل ایران را امنیتی نکند، بلکه به حوزه امنیت ملی ایران نیز دست‌اندازی و توطئه نکند.

وی در پاسخ به این سوال که قرار داشتن چین به عنوان یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های دولت آمریکا چه پیامدهایی در منطقه خاورمیانه خواهد داشت، گفت: اولویت سیاست خارجی بایدن چین و شرق آسیا است اما این مسئله به معنی بی‌توجهی به غرب آسیا نیست. آمریکا در خاورمیانه آنقدر منافع دارد که نخواهد به آن بی‌توجه باشد.

این دیپلمات بازنشسته یادآورشد: آمریکای ترامپ خواهان مناسبات عادی بین ایران و عربستان سعودی نبود چراکه سود ترامپ در سرشاخ بودن تهران و ریاض بود. در حالی که دموکرات‌ها دیدگاههای انتقادی نسبت به نحوه حکمرانی و اقدامات دولت سعودی دارند، ممکن است شرایط ایران و عربستان به سمت کاهش و مدیریت تنش حرکت کند که این به سود آمریکا هم است چراکه می‌تواند به سایر اولویت‌ها رسیدگی کند.

باید قدرت تخریبی همسایگان را کنترل کنیم

تاجیک با بیان اینکه ما هم نباید خیلی برای کاهش تنش با سعودی‌ها عجله داشته باشیم، تصریح کرد: البته جنبه دیگر این مسئله، به روابط ایران و آمریکا بستگی دارد که باید سروسامانی پیدا کند و تا این مسئله حل نشود، مناسبات منطقه‌ای هم جلو نمی‌رود.

وی خاطرنشان کرد: تا بخواهیم به روابط ایران و آمریکا حتی در سطح حداقلی مانند برجام سروسامان بدهیم، عربستان به عنوان برادر بزرگ کشورهای منطقه کاهش تنش ایران و آمریکا را علیه خود تلقی و شروع به کارشکنی می‌کند؛ آنگونه که در برجام انجام داد.

این کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه وظیفه ایران ایجاد توازن، رعایت دغدغه‌ها و تلاش برای هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با همسایگانی است که شاید نتوانند در روند توسعه کشور کمکی برای ما باشند ولی حداقل قدرت تخریبی‌شان را کم کنیم، ابراز داشت: در پرتو اوضاع جدید، عربستان سعودی باید دست از مقابله با اهداف و منافع سیاست خارجی ما بردارد و راهبرد برادر بزرگ را به نفع سامان دادن به مشکلات خودش فراموش کند.