ظرفیت‌های منطقه‌ای؛ طفلی به نام «فرمت ۳+۳»

اولین نشست وزیران امور خارجه سازوکار مشورتی منطقه‌ای «۳+۳» در تهران فرصتی را برای انجام گفت‌وگوهای سازنده بین کشورهای حوزه قفقاز جنوبی و کشورهای همسایه آن فراهم کرد و در همین چارچوب در ایجاد بسترهای مناسب برای همکاری‌های متقابل سودمند بین کشورهای منطقه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مردمی تاثیرگذار بود.

به گزارش ایسنا، روز دوشنبه اول آبان‌ماه به دعوت حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و با حضور آرارات میرزوئیان، وزیر امور خارجه جمهوری ارمنستان، جیحون بایرام‌اف، وزیر امور خارجه آذربایجان، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه و هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، اولین نشست سازوکار منطقه‌ای ۳+۳ در ارتباط با مسائل قفقاز جنوبی در تهران با عنوان «نوبت صلح، همکاری و پیشرفت در قفقاز جنوبی» بدون حضور وزیر امور خارجه گرجستان برگزار شد.

در جریان برگزاری این نشست یک روزه وزیران امور خارجه شرکت کننده ضمن بررسی آخرین تحولات منطقه قفقاز جنوبی و استقبال از روندهای جاری عادی‌سازی و توسعه مناسبات بین کلیه کشورهای منطقه در مورد تحولات جاری اراضی اشغالی و آخرین تحولات غزه رایزنی کردند و به تشریح دیدگاه‌های کشورهای خود در این ارتباط پرداختند.

در ادامه وزیران امور خارجه شرکت کننده اقدام به صدور یک بیانیه مشترک کردند و ضمن ارزیابی برگزاری منظم نشست‌های سازوکار منطقه‌ای «۳+۳» در گسترش و تقویت فضای اعتماد و همکاری در منطقه، توافق کردند تا نشست بعدی در جمهوری ترکیه در تاریخی که از طریق مجاری دیپلماتیک هماهنگ خواهد شد، برگزار شود.

در این بیانیه همچنین با اشاره به عدم حضور وزیر امور خارجه گرجستان در این اجلاس به خاطر اختلافات مرزی تفلیس و روسیه، باز بودن این نشست برای مشارکت برابر گرجستان در آن مورد تأکید قرار گرفت و ابراز امیدواری شد که در نشست‌های بعدی  دولت گرجستان مشارکت فعالی در این سازوکار منطقه ای داشته باشد.

کشورهای شرکت کننده در نشست تهران، تلاش کردند که بیانیه مورد اشاره را براساس مخرج های مشترک موجود تدوین کنند و در آن به  برخی از مسائل اختلافی از جمله موضوع کریدورها از جمله تاکید آذربایحان و ترکیه و تمایل روسیه بر ایجاد کریدور زنگزور و مخالفت ایران و ارمنستان با این موضوع به صورت رسانه ای ورود نکنند.

کارشناسان مسائل قفقاز معتقد هستند برگزاری این نشست بعد از رویکرد  دو کشور آذربایجان و ارمنستان در پذیرش تمامیت ارضی یکدیگر در ارتباط با منطقه قره باغ، یک اقدام مهم و ضروری محسوب می‌شود  و با هدف تثبیت صلح و تحکیم همکاری‌ها میان همسایگان، یک ابتکار مهم دیپلماتیک است.

از دیگر سو کشورهای شرکت کننده در این ابتکار منطقه‌ای، علاوه بر امتیاز همسایگی به دلیل ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌توانند سبب افزایش تعاملات منطقه‌ای شده و مانع بازی مخرب قدرت‌های فرامنطقه‌ای در تحولات این حوزه شوند.

کارشناسان این حوزه بر این موضوع تاکید دارند که همکاری‌های کشورهای حاضر در این فرمت منطقه‌ای، به ویژه در حوزه‌های اقتصادی از جمله تجارت، انرژی و خصوصا حمل و نقل، نه تنها باعث تقویت اعتماد متقابل شده بلکه روند منازعه‌ها و اختلافات میان کشورها را به سوی دوستی و همکاری سوق خواهد داد.

بر اساس آن چه که در رسانه‌ها  منتشر شده یکی از محورهای مذاکرات ۳+۳ در تهران، تداوم گفت‌وگوهای صلح بین آذربایجان و ارمنستان و حل اختلافات باقی مانده به خصوص در زمینه تحدید حدود و تعیین نقاط مرزهای دو کشور بوده است و وزیران امور خارجه این دو کشور نیز  درحاشیه نشست تهران با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند و در این راستا کشورهای عضو فرمت بار دیگر بر حل مسائل باقی مانده بین این دو کشور براساس راهکار های سیاسی تاکید کردند.

هر چند با پذیرش حاکمیت جمهوری آذربایجان بر منطقه قره باغ از سوی ارمنستان و بازیگران منطقه‌ای و بین المللی، موضوع قره‌باغ حل شده محسوب می‌شود، اما همچنان عواملی در منطقه وجود دارند که منجر به بی اعتمادی، واگرایی و تنش احتمالی در موضوع قره باغ می‌شوند.

ریشه‌های قومیتی و تاریخی مناقشه قره باغ و دخالت بازیگران فرامنطقه‌ای در رقابت برای سهم خواهی از ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی را باید عواملی دانست که همچنان تنش‌زا هستند.

براساس نگاه برخی از کارشناسان در وضعیت کنونی منطقه، تقریبا تقابـل منـافع میان همه بازیگران مشهود است. منازعه تاریخی جمهوری آذربایجان و ارمنستان، تعارض روسیه و گرجستان، منازعه تاریخی ترکیه و ارمنستان، رقابت روسیه و ترکیه، ادراک تهدید میان جمهوری آذربایجان و ایران و رقابت میان ایران و ترکیه الگوهای دوستی و دشمنی منطقه را متاثر ساخته‌اند، اما علیرغم این موضوع، فعال ساختن فرمت «۳+۳» پایه گذار ترتیبات سیاسی و امنیتی منطقه‌ای خواهد بود که به غیرنظامی و غیر امنیتی ساختن منطقه منجر می‌شود و می‌تواند به تحقق برنامه‌های اقتصادی و توسعه کشورهای منطقه کمک کند و این موضوع خود می‌تواند  در یک فرایند زمانی به حل تدریجی و یا کنترل برخی از مناقشات ناشی از تقابل منافع بازیگران این منطقه کمک کند.

به اعتقاد این کارشناسان در حال حاضر فرمت ۳+۳ در دوران طفولیت خود به سر می‌برد و نباید انتظار داشت با  برگزاری یک و یا دو جلسه این فرمت منطقه‌ای بتواند تمام مسائل منطقه قره باغ جنوبی را حل کند ولی قطعا همان طور که فرمت‌های منطقه‌ای چون روند آستانه توانست با همکاری کشورهای عضو تنها سازوکار موثر بر حل بحران سوریه باشد، این فرمت نیز در صورت مشارکت تمام اعضا می‌تواند نقش مهمی در حل و مدیریت بحران‌های بالفعل و بالقوه  منطقه قره باغ جنوبی ایفا کند.

انتهای پیام