جای خالی فرهنگ سازی در ترویج عفاف و حجاب

تقریبا هر سال همین داستان تکرار می‌شود؛ با گرم شدن هوا و شروع فصل داغ تابستان، که به طور طبیعی نوع پوشش مردم و به ویژه بانوان کمی تغییر می‌کند، به ناگاه یاد عفاف و حجاب جامعه می‌افتیم و گروهی هم خواستار برخورد‌های سلبی تند و تیز در این حوزه می‌شوند، غافل از این‌که قانون عفاف و حجاب در کنار این نوع برخورد، بر اقدامات ایجابی متعددی نیز برای فرهنگ‌سازی تاکید داشته که متاسفانه طی این سال‌ها کمتر به آن توجهی شده است. درباره مقوله حجاب و عفاف بحث‌های فراوانی مطرح بوده و حتی اختلاف نظر و اختلاف سلیقه‌های زیادی نیز در نحوه اجرای قوانین مربوط به آن و تقدم و تأخر برخورد‌های سلبی یا ایجابی دراین باره وجود داشته است؛ اما آن‌چه بدیهی است باید در این خصوص قائل به تفکیک شد؛ به عبارتی بخشی از آن‌چه به بدحجابی معروف شده و متاسفانه در برخی موارد به عرف جامعه نیز بدل گشته برای اصلاح نیازمند کار ایجابی است، اما رفتار‌های بسیار زننده و خارج از عرف و سازمان‌دهی شده در مقوله مقابله با حجاب و عفاف و ترویج بی حیایی در جامعه قطعا باید با برخورد‌های سلبی و قضایی مواجه شود. به طور مشخص رئیس قوه قضاییه اخیرا در سخنانی این خط‌مشی را به طور صریح‌تری تبیین کرد.

حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه‌ای در هفته عفاف و حجاب، در این باره تاکید کرد: در مقوله حجاب و عفاف، همه بخش‌ها و مسئولان ذی‌ربط اعم از دادستان، قاضی و ضابطین باید در چارچوب قانون گام بردارند و باید توجه داشت که در این زمینه نمی‌خواهیم کار هیجانی و زودگذر انجام دهیم، بلکه اقدامات ما باید متقن، مدبرانه، قانونی و توأم با آرامش باشد. وی البته بر کشف عوامل و دست‌های پشت‌پرده و جریانات سازمان‌یافته ترویج بی‌حیایی و بی‌عفتی در جامعه تاکید کرد و افزود: این‌که چه کسی به عنوان یک فرد، حجاب دارد یا ندارد؛ حجابش کم‌رنگ است یا پررنگ؛ یک بحث است و توجه به آن در جای خود ضروری است؛ اما شناسایی و کشف عوامل و دست‌های پشت‌پرده ترویج بی‌عفتی و بی‌حیایی در جامعه، مقوله مهمی است که نیاز به کار اطلاعاتی دارد.

آیت ا... رئیسی نیز همین چند روز قبل با اشاره به ضرورت اقدامات تبیینی و اقناعی در موضوع عفاف و حجاب، گفت: «امروز عمده بانوان و دختران ما در جامعه بسیار مقید به حفظ حجاب و عفاف هستند...

"رئیسی نیز همین چند روز قبل با اشاره به ضرورت اقدامات تبیینی و اقناعی در موضوع عفاف و حجاب، گفت: «امروز عمده بانوان و دختران ما در جامعه بسیار مقید به حفظ حجاب و عفاف هستند.."در حوزه اجرا نیز، ملاک عمل مُرِّ قانون و آموزه‌های روشن دینی است و هرگونه اقدام سلیقه‌ای یا خارج از چارچوب‌های قانونی مردود است». محمدباقر قالیباف رئیس قوه مقننه نیز در جلسه علنی هفته گذشته مجلس همین رویکرد را تقویت و اظهار کرد: «در زمینه حجاب، فصل‌الخطاب تمامی مجریان و ضابطان، باید رعایت قانون باشد و هر اقدامی خلاف موارد تعیین شده در قانون، علیه اصلِ هدف ترویج حجاب و عفاف خواهد بود».

خطر دوری بیشتر افراد

به رغم این تاکیدات و با عنایت به این‌که هیچ‌کس با برخورد قاطع با هنجارشکنان و جلوگیری از عادی شدن پوشش‌های خارج از عرف در جامعه مخالف نیست، اما نوع عملکرد برخی ضابطان در این زمینه طی سال‌های اخیر به گونه‌ای بوده که حتی صدای برخی مقامات و مسئولان را هم درآورده است؛ مصداقش نامه ۱۶ تیرماه محسن پیرهادی نماینده تهران به سردار اشتری فرمانده فراجا بود که از سبک برخورد برخی ماموران گشت ارشاد با زنان در روند اجرای قانون عفاف و حجاب انتقاد کرد.

پیرهادی همچنین در یادداشتی، با تاکید بر ضرورت اجرای دستورات الهی در یک حکومت دینی، این نکته را متذکر شد که «قانونی کردن احکام اجتماعی حتما دارای مبنا و منطق است و حکومت دینی باید بسترساز و اقامه‌کننده اوامر الهی باشد؛ اما در نحوه اجرا، لطافت‌ها و ظرافت‌ها نیز باید مورد ملاحظه متولیان باشد وگرنه نقض غرض رخ می‌دهد و تلاش بیشتر باعث دوری بیشتر افراد از موارد مطلوب حکومت می‌شود».

قانون چه می‌گوید؟

قانونی که روسای سه قوه به آن اشاره می‌کنند، همان قانون گسترش عفاف و حجاب مصوب سال ۸۴ است که رئیس‌جمهور نیز در هفته گذشته، دستور اجرای دقیق آن را صادر کرد. نگاهی به متن این قانون نشان می‌دهد که در «۱۶ سیاست و راهکار» آن، تاکید بسیاری بر اقدامات ایجابی و فرهنگ‌سازی شده است، از جمله: تعریف استاندارد‌های فرهنگی مناسب برای ترویج فرهنگ عفاف، ایجاد مراکز و مؤسسات متعدد با هدف الگوسازی، اصالت‌بخشی به فرهنگ عفاف از طریق محصولات متنوع فرهنگی هنری و ....

وظایف برخی از ۲۶ دستگاه مسئول

در کنار این سیاست‌ها، بخش مهم این قانون، مسئولیت‌هایی است که بر عهده ۲۶ دستگاه گذاشته شده و طبق آن، برای نیروی انتظامی مسئولیت «برخورد قانونی و محترمانه» با بدحجابی تعیین شده است؛ اگرچه طبق مشاهدات، گزارش‌ها و اظهارنظر‌های کارشناسان، در این سال‌ها بخش محترمانه آن چندان پررنگ نبوده است. اما در کنار نیروی انتظامی که طبیعتا مجری اقدامات سلبی و پلیسی ماجراست و قطعا اقتدارش در برخورد با بی‌حجابی‌ها و هنجارشکنی‌های سازمان یافته ضروری است، ۲۵ دستگاه دیگر هم وظایف مهم ایجابی برعهده دارند، و نباید به گونه‌ای عمل شود که صرفا به حلقه نهایی یعنی برخورد انتظامی و قضایی با این مقوله رسید.

نگاهی به وظایف دستگاه‌های دیگر در قانون حجاب و عفاف به خوبی نشان‌دهنده گستره وظایفی است که متاسفانه بعضا فقط به جنبه برخورد سلبی محدود شده است از جمله:

وزارت ارشاد؛ تبیین و تحلیل ریشه‌های دینی و اعتقادی فرهنگ عفاف و حجاب

وزارت بازرگانی؛ حمایت عملی از طراحان و تولیدکنندگان پوشاک‌های ساده و اسلامی

صدا و سیما؛ تبیین نقش حجاب و عفاف در افزایش سلامت جامعه

سازمان ملی جوانان (که اکنون این مسئولیت برعهده وزارت ورزش و جوانان است)؛ تبیین و معرفی شیوه‌ها و راهکار‌های مناسب برای ارتباط سالم و پاک جوانان و اهمیت‌زدایی از نماد لباس و آرایش مبتذل به عنوان شیوه‌ای برای ارتباط

سازمان تبلیغات؛ تبیین و تبلیغ جاذبه‌ها و دافعه‌های برخی مسائل در مورد نحوه پوشش و گسترش حیا و عفت در خانواده‌ها

آموزش و پرورش؛ آموزش معیار‌های رفتار صحیح زن و مرد جهت برقراری روابط انسانی و اجتماعی

وزارت اقتصاد؛ اهتمام در ممانعت از ورود غیرقانونی پوشاک و محصولات فرهنگی مغایر با عفت عمومی

وزارت علوم؛ برخورد غیرمستقیم با عوامل فساد و پوشش نامناسب از طریق تشکل‌های دانشجویی
معاونت امور زنان و خانواده؛ تهیه پودمان آموزشی ترویج فرهنگ عفاف برای خانواده‌ها

شهرداری ها؛ افزایش تسهیلات حمل و نقل شهری ویژه بانوان به منظور تأمین آسایش بیشتر آنان و ایجاد مراکز مشاوره محلی جهت اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و جوانان

ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر؛ تشویق جامعه به حفظ پوشش اسلامی و قبولاندن نظارت همگانی به عنوان یک اصل مسلم شرعی
و انسانی. این‌ها فقط بخشی از وظایف و مسئولیت‌های ایجابی برخی دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی است که اگرچه ممکن است هر کدام، طوماری از اقدامات خود در این خصوص ارائه کنند، اما آن‌چه مشخص است این‌که، این برنامه‌های ایجابی، موفق نبوده است.

نیازمند کار ایجابی هستیم نه سلبی

حجت الاسلام محمد سعیدی آریا، از جمله کارشناسان دینی است که در جلسات پرسش و پاسخ دانشجویی دفتر نهاد رهبری در دانشگاه‌ها نیز به دغدغه‌های جوانان پاسخ می‌دهد.

او اظهار می‌کند: در مسئله حجاب، موضوع مهم، جایگاه و ارزش حیا برای انسان است و اگر این موضوع با کار فرهنگی در باور مردم پررنگ نشود، با اقدامات سلبی نمی‌توان انتظار نتیجه داشت.

برخورد سلبی با چه کسانی؟

او به نکته مهم دیگری هم اشاره و تصریح می‌کند: قطعا برخورد‌های سلبی هم بخشی از اقدامات در حوزه حجاب است، اما این برخورد باید با کسانی انجام شود که به شکل علنی اشاعه‌دهنده فحشا هستند و اصلا این نوع رفتار خودشان را بد نمی‌دانند، نه آن خانمی که صرفا کمی روسری‌اش عقب است.

تفاوت بین اقدام عمدی و عرفی

محمد سعیدی آریا تصریح می‌کند: بعضی مواقع ما اشتبا‌ها با این خانم‌ها به گونه‌ای رفتار می‌کنیم که ناخواسته روی دنده لج می‌افتند، در حالی که باید دقت داشته باشیم بین فردی که به عمد روی مقدسات پا می‌گذارد، با آن کسی که شاید به شکل عرفی و بدون نیت خاص موهایش کمی بیرون است، خیلی تفاوت وجود دارد و اگر این‌ها را به یک چوب بزنیم، ممکن است گروه دوم هم تبدیل به هنجارشکن شوند.

نیازمند کار کارشناسی هستیم

به هر روی مواجهه با موضوع عفاف و حجاب و این که کدام سوی ماجرا موثر خواهد بود، مسئله‌ای است که ما دیدگاه دکتر «مهناز ملانظری» عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا (س) را هم جویا می‌شویم.

دکتر «مهناز ملانظری» در این باره می‌گوید: اقدامات سلبی در حوزه حجاب، چندین سال ما را به عقب بازمی‌گرداند و فعالان این حوزه هم که تلاش در کار ایجابی دارند، باز مجبور می‌شوند مدتی سکوت کنند و حرفی نزنند. مسئله عفاف و حجاب چیزی نیست که با زور و فشار به نتیجه برسد، بلکه احتیاج به کار کارشناسی دقیق دارد، اما متاسفانه اقدامات کافی در این زمینه انجام نشده است. حوزه عفاف و حجاب نیازمند کار‌های مطالعاتی و فرهنگ‌سازی مناسب است که باید مسئولیت این موضوع به دانشگاه‌ها محول شود و آن‌ها برای این مسئله اجتماعی، راهکار ارائه دهند.

منبع: خراسان