ترس از کرونا با روان ما چه می‌کند؟

حق نشر عکس

EPA

Image caption

بسیاری از ترس قحطی و قرنطینه در آمریکا قفسه‌های فروشگاه‌ها را از دستمال توالت خالی کرده‌اند

تصویر قفسه‌های خالی از دستمال توالت در فروشگاه‌های بزرگ کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکا، نمایش‌گر ترس و واهمه مردمی است که مشغول دست و پنجه نرم کردن با یک بیماری ناشناخته هستند. عنصر ناشناختگی این هیولا، باعث شده که مردم ندانند باید به چه سلاحی مسلح باشند.

ویروس کرونا؛ همه‌گیری جهانی چیست و چرا حالا از این اصطلاح استفاده می‌کنیم؟

وحشت از کرونا چه تاثیری بر زندگی ایرانی‌ها در کانادا و آمریکا داشت

ویروس کرونا؛ آیا بین مردم و دین‌شان فاصله افتاده؟

کرونا؛ آیا شنا در استخرهای عمومی بی‌خطر است؟ و پاسخ به سوال‌های دیگر

در این نوشته سعی کرده‌ایم در گفت‌وگو با دو کارشناس به این سوال‌ها پاسخ بدهیم: آیا وحشت ما از این بیماری باعث می‌شود که از خودمان مراقبت بیشتری بکنیم یا آنکه خودمان را به دردسر بیشتری بیاندازیم؟ چطور حد و حدود ترس‌هایمان را نگه داریم و مهمتر از همه اینکه: چطور از ذهن و روانمان در هنگام یک واقعه بد دفاع کنیم.

کرونا و جنگ دستمال توالت‌ها

انتشار فیلم سه نفر که در فروشگاهی برای خریدن آخرین بسته‌های دستمال توالت با هم می‌جنگیدند، اهل طنز را به واکنش واداشت که مردم حواستان باشد دستمال توالت کاربرد دیگری دارد و از شما در برابر بیماری مراقبت نمی‌کند. اما چه می‌شود آدم‌هایی که به طور معمول سر این چیزها با هم دعوا نمی‌کنند حالا آماده هستند با مشت و لگد از پس هم بر بیایند؟

بگذر از پست توییتر شماره از @Breaking911

MEANWHILE IN AUSTRALIA: Customers fight over toilet paper amid #coronavirus panic

pic.twitter.com/2rmI9UPzGG

— Breaking911 (@Breaking911) ۱۸ اسفند ۱۳۹۸

پایان پست توییتر شماره از @Breaking911

دیوید روپیک، نویسنده کتابی است به نام «چرا ترس‌های ما همیشه با واقعیات تطابق ندارد». او می‌گوید که دانش ما درباره ویروس کرونا هنوز محدود است و «وقتی که ما خطری را به صورت کامل نمی‌شناسیم، نمی‌دانیم چطور باید از خودمان در برابر آن مراقبت کنیم.»

وقتی هم که ما نمی‌دانیم چطور باید مراقب خودمان و عزیزانمان باشیم، «احساس بی‌پناهی» می‌کنیم.

"همین موضوع «ترس ما را افزایش می‌دهد.» ویروس کرونا خطر جدیدی برای ما انسان‌هاست و ناشناخته‌هایش آن را ترسناک‌تر هم می‌کند"همین موضوع «ترس ما را افزایش می‌دهد.»

ویروس کرونا خطر جدیدی برای ما انسان‌هاست و ناشناخته‌هایش آن را ترسناک‌تر هم می‌کند. چون بلد نیستیم از خودمان در برابر آن دفاع کنیم. با انبار کردن مواد مورد نیازمان ما می‌خواهیم «به خودمان این احساس را بدهیم که بر اوضاع مسلط هستیم.»

فرق بین امکان ابتلا و احتمال بیماری

الن پیترز در زمینه شیوه‌های قضاوت و تصمیم‌گیری انسان‌ها دکترا گرفته و مدیر مرکز تحقیقات ارتباطات علمی در دانشگاه اورگان است. او می‌گوید که انسان‌ها وقتی نمی‌دانند چه اتفاقی در حال روی دادن است، از سر وحشت واکنش نشان می‌دهند. وقتی هم که ما از سر وحشت به اتفاقی واکنش نشان می‌دهیم، بیشتر درگیر احتمالات هستیم تا امکان وقوع اتفاقی.

Image caption

الن پیترز، می‌گوید هنگام ترس، مردم بین احتمال وقوع یک حادثه و درصد امکان آن تفاوتی قائل نمی‌شوند

احتمال اینکه کسی دچار بیماری شود، یا وقتی که بیماری را گرفت آنقدر حالش بد شود که در بیمارستان بستری شود و اگر شد جانش را از دست دهد، در فکر کسی که با خطری ناشناخته دست به گریبان است بیشتر بالا و پایین می‌شود.

خانم پیترز می‌گوید ما به احتمالات منفی بیشتر توجه می‌کنیم تا به درصد امکان وقوع آنها برای ما.

مثلا ویروس کرونای جدید کسانی را که بدن ضعیف‌تری دارند و در سنین بالاتر هستند بیشتر بیمار می‌کند. اما کسانی که ترس ذهن آنها را مشغول کرده به گفته خانم پیترز پیش از اینکه به سن و سال و وضعیت سلامت خود توجه کنند به جنبه‌های منفی و احتمال بیماری و مرگشان فکر می‌کنند.

در ستایش ترس

انسان‌ها همان قدر که جایگاه امروزشان را مدیون شجاعت هستند به حس ترس هم وامدارند. خانم پیترز می‌گوید همین ترس بوده که در تکامل بشر کمک کرده از خطرات جان سالم به در ببرد: «ما فهمیدیم که ببر خطرناک است و باید از آن فرار کنیم.»

«ترس می‌تواند حسی منطقی باشد.» مثلا خانم پیترز می‌گوید ذخیره کردن داروهای مورد نیاز یا مواد غذایی فاسد‌نشدنی برای یک دوره قرنطینه تصمیم بدی نیست. برگزار نکردن کنسرت یا کاهش سفرهای هوایی هم می‌تواند به پخش نشدن بیماری کمک کند.

"او می‌گوید که انسان‌ها وقتی نمی‌دانند چه اتفاقی در حال روی دادن است، از سر وحشت واکنش نشان می‌دهند"اما گاهی همین ترس می‌تواند به افراط منجر شود. افراط یعنی انبار کردن بیش از حد مواد غذایی. آنقدر که برای دیگران چیزی باقی نماند.

آقای روپیک می‌گوید ما انسان‌ها یاد گرفته‌ایم که این طور احساسی با خطر برخورد کنیم. برای اینکه خطرها ساده‌تر بودند و سریع‌تر عمل می‌کردند. وقتی شیر و پلنگ به ما حمله می‌کرد، ما فرصت اندیشیدن نداشتیم و باید فرار می‌کردیم.

حالا دنیا عوض شده و خطرها پیچیده‌تر هستند اما «ما هنوز همان سیستم احساسی‌مان را داریم» که وقتی می‌ترسیم احساسی عمل می‌کنیم.

بزرگ‌نمایی خطر در شبکه‌های اجتماعی

ترس از کرونا بسیاری را در جهان فرا گرفته، به جز ناشناخته بودن این بیماری، دلایل دیگری هم برای وحشت مردم و واکنش‌های احساسی به آن وجود دارد.

Image caption

دیوید روپیک می‌گوید که باید مراقب باشیم مردم ترس‌هایشان را از طریق شبکه‌های اجتماعی به ما منتقل نکنند

دیوید روپیک برای نمونه به خاطرات بشر اشاره می‌کند.

به تجربه‌های مشابهی که بشر در زمان شیوع بیماری‌های مهلک تجربه کرده است. و هنوز در ذهن‌ها مانده است. مثل آنفلوانزای اسپانیایی که یک قرن پیش از شرق تا غرب عالم را در نوردید.

اما یک عامل دیگر هم این روزها گریبان ما را گرفته که برای بشر تازگی دارد: زیاد شدن کاربرد شبکه‌های اجتماعی.

آقای روپیک می‌گوید که ما تا پیش از این هم رسانه داشتیم. او که خود زمانی روزنامه‌نگار بوده می‌گوید «رسانه‌ها همیشه بخش‌های هشدارآمیز وقایع را بزرگ می‌کنند.»

اما حالا شبکه‌های اجتماعی چندین برابر بیشتر این کار را انجام می‌دهند.

او می‌گوید: «ما با توییت کردن و پست‌های اینستاگرامی، ترس‌هایمان را چند برابر بزرگ می‌کنیم.» یعنی علاوه بر رسانه‌ها که خطرات را نمایش می‌دهند، مردم هم با نشر دوباره و چندباره همان محتوا سعی می‌کنند از قافله عقب نمانده و ترس‌هایشان را منتشر کنند. ترس‌هایی که مخاطب آن را جذب کرده و برای گروهی دیگر منتشر می‌کند.

"وقتی هم که ما از سر وحشت به اتفاقی واکنش نشان می‌دهیم، بیشتر درگیر احتمالات هستیم تا امکان وقوع اتفاقی"به این ترتیب این خطر بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود.

جلوی عطسه‌های ترس را بگیریم

آقای روپیک می‌گوید: «همان طور که ما باید مراقب باشیم کسی به سمت ما عطسه یا سرفه نکند تا به بیماری مبتلا نشویم، همان‌قدر هم باید مراقب باشیم کسی ترس‌های اضافه‌اش را به ما سرایت ندهد.» و البته واضح و مبرهن است که ما هم نباید ترس‌هایمان را به دیگران سرایت بدهیم.

ترس زیادی و بیهوده باعث می‌شود بدن ما در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر شود. برای اینکه «ما به صورت خودکار هنگام ترس بخش‌هایی که به آن احتیاج نداریم را خاموش می‌کنیم. مثل سیستم ایمنی که وقتی می‌خواستیم از دست حیوانات درنده فرار کنیم خیلی به آنها احتیاج نداشتیم.»

چه کنیم که از ترس فلج نشویم

خانم پیترز می‌گوید که پیش از هر چیز باید یادمان باشد که در اخبار همیشه جنبه‌های خطرناک گفته می‌شود. مثلا تعداد کشته‌ها، یا تعداد مدارسی که تعطیل شده و پروازهایی که لغو شده است.

اما ما به عنوان خوانندگان اخبار باید حواسمان باشد که به جنبه‌های دیگر خبر هم توجه کنیم. مثلا به تعداد و درصد کسانی که از بیماری جان سالم به در بردند.

توصیه دیگر او این است که حواسمان باشد تا آنجایی به جنبه‌های اخطاری خبر توجه کنیم که لازم است. یعنی خوب است که آماده باشیم اما وقتی که آماده هستیم دیگر چه نیازی به مرور اخطارها داریم؟

به جای آن خانم پیترز توصیه می‌کند که حواسمان را متوجه چیزهایی بکنیم که در زندگی دوست داریم. او می‌گوید برای او صحبت با دوستان و خانواده‌اش بسیار لذت بخش است. همین طور تماشای پرنده‌ای که روی شاخه درختی نشسته است.