خدمتگزار متعهد اسلام و سرپرست دانشمند یزد

خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- عصمت علی‌آبادی: امروز ۱۱ تیرماه سالروز شهادت شهید محراب امام جمعه و نماینده حضرت امام خمینی در استان یزد، شهید آیت الله صدوقی است.

شهید آیت‌الله محمد صدوقی یکی از علمای مبارز تاریخ معاصر است که پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن در حمایت از قیام امام در همه عرصه‌ها از ایشان و انقلاب حمایت کردند تا جایی که پس از انقلاب در اثر همین مجاهدت‌ها و تلاش‌های بی‌دریغ برای پیروزی انقلاب اسلامی در محراب عبادت توسط گروهک تروریستی منافقین به شهادت رسیدند.

شهید آیت‌الله شیخ محمد صدوقی یزدی عالم برجسته، فقیه، روحانی مبارز، نماینده حضرت امام راحل در یزد و امام‌جمعه بودند، ایشان سال ۱۲۸۷ در یزد متولد شدند، سال ۱۲۹۴ پدر و دو سال پس از آن مادر خود را از دست دادند. او تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز و در سال ۱۳۰۸ ازدواج کرد و برای ادامه تحصیل وارد حوزه علمیه اصفهان شد، سال ۱۳۰۹ به حوزه علمیه قم مهاجرت کرد و به درس مرحوم آیت‌الله آقا شیخ عبدالکریم حائری یزدی و اساتید دوران وارد شد، از همان ابتدا که وارد قم شدند تقریباً پس از سه روز با امام‌خمینی (ره) آشنا شدند و تحت تأثیر شخصیت علمی، عرفانی و معنوی امام قرار گرفتند و این ارتباط تا سال ۱۳۳۰ در قم همچنان ادامه داشت که پس از آن به عنوان نماینده امام راحل در شهر یزد همواره فعال بودند، با مجاهدت‌ها و تلاش‌هایی که در حمایت از امام راحل داشتند پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نهایت ۱۱ تیر ۱۳۶۱ توسط منافقین کوردل به شهادت رسیدند.

درباره این عالم مجاهد با قاسم تبریزی محقق و پژوهشگر تاریخ معاصر به گفت‌وگو پرداختیم که از نظر مخاطبان گرامی می‌گذرد:

*شهید صدوقی از کدام خاندان و تبار بودند؟

ایشان از نوادگان یا سلسله فرزندان مرحوم شیخ صدوق محدث برجسته جهان شیعه است، به دلیل اینکه اجداد ایشان وابسته به شیخ صدوق بودند ایشان را صدوقی می‌نامند، آیت‌الله شهید صدوقی در خاطرات خود می‌گوید: پدرم مرحوم میرزا ابوطالب یکی از روحانیون معروف استان یزد بود، پدرم فرزند میرزا محمدرضا کرمانشاهی یکی از علمای بزرگ استان یزد بود، جدم مرحوم آخوند ملأ محمدمهدی کرمانشاهی بود که سال ورود آخوند به یزد را نداریم اما آنچه مسلم است او توسط فتحعلی‌شاه از کرمانشاه به یزد تبعید شده است که پس از آن هم ساکن یزد بودیم.

*در عرصه‌های اجتماعی چه اقداماتی داشتند؟

در عرصه‌های اجتماعی اقدامات فراوانی داشتند از جمله در زمینه تأسیس حوزه‌های علمیه، مسجد، مؤسسه خیریه، درمانگاه و کمک به محرومان و فقرا بسیار گسترده فعالیت می‌کردند، به عنوان مثال درمانگاه شهید پاک‌نژاد یزد را زیر نظر شهید پاک‌نژاد یک پزشک برجسته و متدین تأسیس کردند.

به هنگام نهضت امام راحل در سال ۱۳۴۱ ایشان به عنوان شخصیت برجسته و عالم طراز اول یزد وارد مبارزه شدند در قضیه طرح انجمن‌های ایالتی ولایتی، حمله به مدرسه فیضیه و قیام ۱۵ خرداد طی پیامی به امام راحل حمایت همه جانبه خود از ایشان را اعلام کردند

*در عرصه‌های سیاسی چه فعالیت‌هایی انجام دادند؟

در زمینه مبارزاتی با فداییان اسلام و نهضت ملی شدن صنعت نفت از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰ همراهی داشتند، سال ۱۳۳۰ به دستور آیت‌الله سیدحسین بروجردی مرجع تقلید عازم یزد و پس از مدتی به عنوان عالم برجسته منطقه شناخته شدند، به هنگام نهضت امام راحل در سال ۱۳۴۱ ایشان به عنوان شخصیت برجسته و عالم طراز اول یزد وارد مبارزه شدند در قضیه طرح انجمن‌های ایالتی ولایتی، حمله به مدرسه فیضیه و قیام ۱۵ خرداد طی پیامی به امام راحل حمایت همه جانبه خود از ایشان را اعلام کردند همچنین هنگام دستگیری امام راحل همراه علمای بسیاری از شهرها برای آزادی امام راحل به تهران آمدند، پس از تبعید امام راحل تلگرافی به ایشان می‌فرستند و علیه رژیم موضع‌گیری می‌کنند، بین سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۶ فعالیت‌های مهمی تحت رهبری امام راحل بر علیه رژیم پهلوی انجام دادند اما ساواک به دلیل نفوذ ایشان در قم و یزد به عنوان عالم طراز اول منطقه نمی‌توانست با وی برخورد جدی داشته باشد بنابراین در فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی خود نوعی استقلال داشتند.

با شهادت حاج‌آقا مصطفی فرزند امام راحل اول آبان ۱۳۵۶ مجلس بزرگداشتی برگزار و از امام تجلیل کردند، با قتل‌عام طلاب در ۱۹ دی سال ۱۳۵۶ طی مجلس عزاداری و بیانیه این حرکت شاه را محکوم کردند، با قیام مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۵۶ برای شهدای آن‌جا مجلس بزرگداشتی برگزار کردند که این مجالس در یزد مورد حمله و هجوم ساواک قرار گرفت، سال‌های ۵۶ و ۵۷ نه تنها در یزد بلکه با علمای خراسان، اصفهان، تبریز، قم و حتی مراجع نجف ارتباطی گسترده برقرار کرده و با اعلامیه‌ها و بیانیه‌های فراوان از آنها تقاضا کردند که به عرصه مبارزه با رژیم پهلوی ورود کنند. پس از هجرت امام راحل به پاریس برای دیدن ایشان به فرانسه رفتند و بعد از بازگشت فعالیت‌های مبارزاتی خود بر علیه رژیم پهلوی را در منطقه یزد و اطراف آن گسترش دادند.

درباره جریان ۱۵ خرداد سال ۱۳۵۷ پیامی داده بودند در آن پیام اشاره کرده بودند که ۱۵ خرداد روزی است که عفریت استعمار پرده از چهره کثیف خود بالا زد و هموطنان عزیز ما را به فجیع‌ترین وضع به کشتن داد، ۱۵ خرداد روزی است که رژیم سفاک پهلوی هزاران جوان مسلمان بی‌گناه و بی‌دفاع را که در خط عظیم دین حرکت می‌کردند و برای جانب‌داری از حق و حقیقت، پاسداری آزادی مشروع و گسترش عدالت اجتماعی به پا خواسته بودند را به خاک و خون کشاند.

همچنین ایشان در خصوص سینما رکس آبادان اولین بیانیه را دادند و آشکار کردند که ۳۷۷ نفر زن و بچه بی‌دفاع توسط ساواک چگونه به شهادت رسیدند، یک نامه به جمشید آموزگار دارد که درباره جنایات رژیم و علل قیام را مطرح می‌کند و درباره حکومت‌نظامی و قتل‌عام ۱۷ شهریور گلایه می‌کنند، بیانیه‌های ایشان در هر مناسبتی از محتوای غنی برخوردار است که مردم را بیدار می‌کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان نماینده مجلس خبرگان انتخاب شدند در این دوره فعالیت‌های گسترده‌ای برای تدوین قانون اساسی داشتند، به عنوان یک عالم و شخصیت برجسته مقابل حرکت منافقین و جریان بنی‌صدر موضع‌گیری محکمی داشتند، ایشان در اتحاد با امامان جمعه اصفهان، مشهد، کرمانشاه و تبریز موضع‌گیری بسیار خوبی در دفاع از امام راحل و نظام انقلاب اسلامی داشتند، امام راحل پس از پیروزی انقلاب ایشان را به عنوان امام‌جمعه یزد انتخاب کردند.

* علمای برجسته کشور در مورد فعالیت‌های شهید آیت‌الله صدوقی چه نگاهی داشتند؟

اگر شهید آیت‌الله صدوقی را از دیدگاه شخصیت‌هایی نظیر امام راحل، رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله بهاءالدینی تعریف کنیم بهتر می‌توان او را شناخت، امام راحل در پیامی پیرامون شهادت ایشان فرمودند «برای انقلاب شهادت و فداکاری لازم است چراکه شهادت به ملت ما وعده پیروزی را می‌دهد؛ شهید بزرگوار فقیه متعهد و فداکار اسلام شهید صدوقی عزیز شهیدی است که در تمام صحنه‌های انقلاب حضور داشت، اینجانب دوست عزیزی که بیش از ۳۰ سال خصوصیات و عظمت‌های شخصیتی او را از نزدیک درک کرده بودم از دست دادم، اسلام خدمتگزاری متعهد و ایران فقیهی فداکار و استان یزد سرپرستی دانشمند را از دست داد».

رهبر معظم انقلاب که در آن زمان جایگاه ریاست‌جمهوری را داشتند و طبق اسناد ساواک و روزشمار تاریخ انقلاب اسلامی قبل از انقلاب ارتباط بسیار نزدیکی بین ایشان و آیت‌الله صدوقی وجود داشته است می‌فرمایند «عالم فقیه بزرگوار مرحوم آیت‌الله آقا شیخ محمد صدوقی (قدس‌الله نفسه) ازجمله چهره‌های نادری بودند که ابعاد گوناگون یک شخصیت تمام‌عیار شایسته جمهوری اسلامی را در خود جمع داشتند، فقاهت، مجاهدت، شجاعت، زیرکی، بلندنظری، دوراندیشی، تواضع، مردمی بودن، حسن سابقه انقلابی‌گری، تشخیص دقیق حق، یاور عمیق انقلاب و امام راحل، چابکی در عمل، متانت در تصمیم، دل رقیق و مهربان، روح مصمم و قاطع، تسلیم در برابر احکام اسلام و برخی خصلت‌های کمیاب دیگر در او یکجا جمع آمده بود».

مرحوم آیت‌الله بروجردی وقتی ایشان را به عنوان نماینده خود به یزد فرستادند به مردم یادآوری کردند «همان‌طور که به چشم خود اطمینان دارم به آقای صدوقی هم اطمینان دارم»، امام راحل در پیامی دیگر فرموده بودند که صدوقی نور چشم من است. آیت‌الله بهاءالدینی درباره ایشان می‌فرمودند «آیت‌الله صدوقی عالمی مجاهد در مکتب تشیع و اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) و از مفاخر روحانیت محسوب می‌شوند». آیت‌الله سبحانی از مراجع تقلید معاصر درباره ایشان می‌فرمودند «آیت‌الله صدوقی دارای روح نبوی هستند».

آیت‌الله شیخ احمد مجتهدی که باید از شاگردان آیت‌الله صدوقی باشند می‌فرمودند که آیت‌الله شهید صدوقی عالم ربانی و طلبه پرور ماهری بودند، آیت‌الله سید عباس خاتم یزدی از یاران حضرت امام راحل نیز درباره ایشان می‌فرمودند آیت‌الله شهید صدوقی از جهت فکر، دانش و بینش بر بسیاری از علما امتیاز داشتند.

*در حوزه فعالیت‌های علمی و حوزوی ایشان چه اقداماتی را انجام دادند؟

ایشان در زمینه تدریس علوم حوزوی، تربیت طلاب و هدایت جامعه نیز بسیار فعال بودند، که افزون بر اقامه نماز جمعه درس‌های اخلاق هم در صداوسیما، برای طلاب و فرهنگیان داشتند.

پس از فوت مرحوم آیت‌الله حائری یزدی مدیریت کل حوزه با سه مرجع دوران مرحوم آیت‌الله سید محمد تقی خوانساری، مرحوم آیت‌الله سیدمحمد حجت و مرحوم آیت‌الله سید صدرالدین صدر بود، آیت‌الله شهید صدوقی از طرف آن‌ها مسئول تقسیم شهریه طلاب بود که خودشان می‌فرمودند من بدون این‌که نام کسی را بنویسم به طلاب شهریه می‌دادم اما هیچ‌گاه کسی نتوانست بیش از یک بار از من شهریه بگیرد زیرا همان بار اول که شخصی را می‌دیدیم قیافه او در ذهن من باقی می‌ماند، مراجع مدیریت چند مدرسه را به عهده آیت‌الله صدوقی گذاشته بودند، در همان دوران قبل از هجرت خود به یزد می‌فرمودند من علاوه بر پرداخت شهریه طلاب و مدیریت مدارس حداقل روزانه پنج کلاس درس برای طلاب داشتم.

درباره اندیشه‌های ایشان آثار بسیار خوبی داریم، بخشی از مجموعه درس اخلاق ایشان در روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳۷۰ چاپ شده است.

"آیت‌الله بهاءالدینی درباره ایشان می‌فرمودند «آیت‌الله صدوقی عالمی مجاهد در مکتب تشیع و اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) و از مفاخر روحانیت محسوب می‌شوند»"ایشان درباره اعتقادات، اخلاق، رفتار، گفتار اعتقاد داشتند که ما باید خود را به سیره اخلاق نبوی آراسته کنیم و از هر آنچه پیامبر (ص) بر آن دوری می‌کردند ما هم پرهیز داشته باشیم. همچنین پیش از رسیدن به سن تکلیف اعتقادات اسلامی را فراگرفته و بر آنچه از احکام اسلام که شبانه‌روز بر آن احتیاج داریم آشنا شویم. درباره ویژگی‌های پیامبر (ص) می‌فرمایند نخستین امری که خداوند درباره پیامبر (ص) فرمودند تواضع ایشان است شاید رمز گفتار خداوند در این باشد که اگر انسان تواضع نداشته باشد پذیرش سایر مسائل اخلاقی پسندیده برای او بسیار سخت و دشوار می‌شود، این تواضع است که انسان را به اخلاق نیک پیوند می‌دهد.