قطع وابستگی و خودکفایی صنایع استراتژیک و تامین تجهیزات پزشکی دستاورد ۱۰ ساله دانش‌بنیان‌ها

در حالی که اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری کشور سابقه ۱۰ ساله دارد، ولی تاکنون توانسته است دستاوردهای چشمگیری را در کارنامه خود به ثبت برساند که از مهمترین عملکرد این حوزه می‌توان به خودکفایی در صنایع استراتژیک نفت و گاز، کاهش خروج ارز با تولید محصولات گلوگاهی و تامین تجهیزات پزشکی برای درمان بیماران در کشور در شرایط تحریم اشاره کرد.

به گزارش ایسنا، طبق ماده ۱۰ قانون جهش تولید دانش‌بنیان به منظور رونق بازار محصولات دانش‌بنیان در مواردی که به تشخیص بالاترین مقام دستگاه اجرایی متقاضی خرید، محصول دانش‌بنیان برای بار اول در کشور ساخته می‌شود و دارای مشابه داخلی نباشد، با تأیید کارگروهی زیر نظر شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش­‌بنیان موضوع ماده (۲) قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات متشکل از نماینده معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت و نماینده دستگاه اجرایی متقاضی، الزام به برگزاری مناقصه نبوده و موارد مورد معامله موضوع این ماده، با مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان، واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی، جهاد دانشگاهی و واحدهای خلاق، بدون انجام تشریفات قانون برگزاری مناقصات انجام می‌شود.

در راستای این ماده قانونی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف است سالانه فهرست شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و جهاد دانشگاهی، سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی و واحدهای خلاق و محصولات آنها را به صورت تخصصی و مجزا اعلام کند.

این ماده فرصتی را برای معاونت علمی ایجاد کرد تا از طریق سازوکار «تولید بار اول» در زمینه بومی‌سازی تجهیزات و فرایندهای گلوگاهی صنایع اقدام کند. این اقدام نه تنها بازاری تضمین‌شده برای شرکت‌های دانش‌بنیان را فراهم می‌کند، بلکه همکاری بین بخش صنعتی و دانش‌بنیان‌ها را نیز تسهیل خواهد کرد.

بر این اساس نیز در سال۱۳۹۷ کارگروه تولید بار اول با مشارکت معاونت علمی‌و فناوری ریاست جمهوری و وزارت صنعت تشکیل و در حمایت تولید بار اول از مجموع ۳۸۱ طرح تولید بار اول ارزیابی شده، ۱۲۰ طرح به ارزش بیش از ۲۴۳ میلیون دلار مصوب و ابلاغ شده است.

از این تعداد ۹۲ طرح به مرحله قرارداد رسیده است و ۲۳ طرح نیز به اتمام رسیده است؛ به نحوی که میزان صرفه‌جویی ارزی حاصل از این قراردادهای تولید بار اول حدود ۱۳۵۹ میلیون دلار است.

قانون تولید بار اول، به یک شرکت دولتی یا خصولتی اجازه می‌دهد که نیاز خود را از طریق یک شرکت دانش‌بنیان تامین کند و اگرچه ریسک انجام این پروژه‌ها بسیار بالاست، اما بزرگترین بهره‌بردار این قانون وزارت نفت بوده است، به گونه‌ای که تا کنون ۲۵۰ میلیون دلار پروژه ساخت بار اول از سوی این وزارتخانه ابلاغ شده است.

رضا سلطانعلی‌زاده، مدیر مرکز راهبری ستادهای ویژه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با ایسنا، سهم وزارت نفت از مجموع پروژه‌های تولید بار اول را ۶۰ درصد اعلام کرد و گفت: این وزارتخانه همیشه همراه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری بوده است و در دولت کنونی به جرأت می‌توان گفت که همراه‌ترین وزیر، معاونین و مدیران را در وزارت نفت داریم.

وی با بیان اینکه بیشترین تمرکز پروژه‌های تولید بار اول در بخش صنعت نفت بوده است، اظهار کرد: این معاونت آمادگی دارد تا با دریافت نیازهای صنعت نفت و بر اساس شرایطی که هر یک دارند، الگویی تعریف کند.

سلطانعلی‌زاده مشکل اصلی این شرکت‌ها را ابعاد کوچک و عدم درگیر شدن آنها در پروژه‌های بزرگ عنوان کرد و یادآور شد: برای رفع این چالش در گام اول دستگاه‌های دولتی متناظر با نفت را درگیر کردیم و در گام بعدی، توافقنامه کلی با آنها به امضا رساندیم که طی آن قرار است ۷ قلم از تجهیزات گلوگاهی صنعت نفت از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید برسد.

در این راستا تاکنون تعداد ۱۱ موافقت‌نامه و توافق‌نامه میان معاونت علمی و شرکت‌های نفتی به امضا رسید. این موافقت‌نامه‌ها در حوزه‌های تولید بار اول، اجرای دو مگا پروژه و ۴ همکاری در صنعت نفت است.

۵ توافق‌نامه به امضا رسید که شامل ۳ تفاهم‌نامه با شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت نفت‌خیز جنوب و ۲ قرارداد بار اول میان شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت ملی حفاری ایران می‌شود.

شرکت ملی حفاری ایران ۲ قرارداد بار اول پروژه «طراحی و ساخت ابزار حافظه‌دار اندازه‌گیری دما و فشار درون چاهی با دمای ۱۵۰ درجه سانتی‌گراد و فشار ۱۵۰۰۰ psi» و «طراحی و ساخت دستگاه کنترل و تحلیل بستن اتصالات لوله‌های جداری چاه‌های نفت و گاز (جم سیستم)» را با دو شرکت دانش‌بنیان منعقد کرد.

همچنین این شرکت ۳ قرارداد تولید بار اول با شرکت نفت با عناوین «طراحی، ساخت و ارائه خدمات دستگاه اندازه‌گیری جریان چندفازی سیار (MPFM)»، «طراحی، ساخت و خدمات رفع باگ نرم‌افزار شبیه‌ساز جریان چند فازی در حالت پایا (Flow Pro)»، «طراحی، نصب و راه‌اندازی چهار دستگاه پمپ چندفازی ۲۶۰ PerLa برای تلمبه خانه چندفازی اهواز -۴ » با شرکت‌های دانش‌بنیان منعقد کرده است.

ارزش مجموع این ۵ توافقنامه، بیش از ۱۱ میلیارد یورو اعلام شده است.

انعقاد ۴ موافقت‌نامه همکاری بین قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار به امضا رسید.

موافقت‌نامه همکاری در زمینه تعریف ۸ پروژه دانش‌بنیان به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار نیز به امضای شرکت نفت و انرژی پاسارگاد و معاونت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان رسید.

شرکت ملی نفت ایران یک موافقت‌نامه همکاری نیز در زمینه بومی‌سازی تجهیز حفاری هدایت‌پذیر دورانی RSS با معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان منعقد کرد.

موافقت‌نامه همکاری در زمینه تعریف ۳ پروژه دانش‌بنیان به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار نیز مابین یکی از شرکت‌های مهندسی و مرکز راهبری ستادهای اقتصاد دانش‌بنیان منعقد شد.

یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس نیز در زمینه همکاری در مگاپروژه مشارکت مهندسی برنامه‌ریزی و نظارت اجرای پروژه میدان بینک موافقت‌نامه امضا کردند. این شرکت همچنین یک پروژه دیگر با عنوان «حفاری و توسعه چاه‌های آب ژرف» با مرکز راهبری ستادهای دانش‌بنیان منعقد کرد.

تولید محصولات گلوگاهی

با بزرگ شدن شرکت‌های دانش‌بنیان در طی ۱۰ سال اخیر بسیای از آنها موفق شدند با تولید محصولات دانش‌بنیان گلوگاهی در برخی از حوزه‌ها خودکفایی ایجاد کنند.

"این دستگاه می‌تواند پاسخگوی نیاز کشور در زمینه کنترل و بازرسی مرزهای زمینی باشد.میکروسکوپ رامانمیکروسکوپ رامان یک دستگاه طیف‌سنجی با قابلیت طیف‌گیری از منطقه‌هایی با ابعاد میکرونی است"نمونه این محصولات به این شرح است:

صنعت فولاد

جایگزینی لیزر فیبری بومی‌سازی شده توسط مرکز علوم و فنون لیزر ایران که با لیزر گازی در شرکت فولاد مبارکه نصب شده است، گامی در جهت خودکفایی طی چند سال اخیر بوده است. بومی‌سازی لیزر فیبری بعد از ۴ سال تلاش و تحقیق بوده است. این تجهیز با استفاده از آخرین تکنولوژی روز دنیا ساخته شده و در خط تولید نورد سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

امروز بعد از یک دهه تحریم و تلاش در صنایع بزرگ مانند فولاد مبارکه، این صنعت به ۹۰ درصد خودکفایی رسیده و این  در حالی است که تا پیش از این ۱۰۰ درصد از تجهیزات و قطعات این صنعت وارداتی بود. فولاد مبارکه اولین صنعتی بود که به عنوان صنعت مادر مورد تحریم واقع شد و امروز اکثر قطعات و تجهیزات و مواد مصرفی داخلی‌سازی شده و در بسیاری از موارد با استفاده از تکنولوژی روز دنیا تولید شده است.

این صنعت با همکاری زیر مجموعه‌های سازمان انرژی اتمی قطعات و تجهیزاتی که نقش اساسی و گلوگاهی در خط تولید داشتند را ساخته‌ است.

صنعت گاز

موافقت‌نامه همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و شرکت ملی گاز ایران در راستای فراهم کردن زمینه همکاری‌های مشترک و هم افزایی ظرفیت‌های موجود برای رفع نیازهای اساسی شرکت ملی گاز ایران و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور منعقد شد.

از محورهای مورد توافق می‌توان به این موارد اشاره کرد:

* توسعه دانش فنی طراحی و ساخت واحد جداسازی هوا (ASU)
* افزایش عمق بومی‌سازی و تولید صنعتی مواد شیمیایی مورد استفاده در شرکت‌های پالایش گاز شامل سلیکاژل مولکولارسیو
* آنتی فوم و کربن فعال
* بومی‌سازی پمپ‌های پیشرفته مورد نیاز شرکت ملی گاز
* بومی‌سازی تجهیزات مورد نیاز بازیابی انرژی حاصل از تقلیل و تقویت فشار گاز طبیعی شامل توربین‌های انبساطی HRSG و به‌کارگیری چرخه‌های ORC وSRC
* توسعه فناوری و بومی‌سازی تجهیزات مرتبط با تولید و کاربری هیدروژن
* بومی‌سازی سامانه‌های هوشمند پیگ‌رانی مورد استفاده در شرکت ملی گاز و توسعه زیرساخت‌های تست و احراز صحت عملکرد محصول
* بومی‌سازی و تکمیل زنجیره تأمین کمپرسورهای فرآیندی مورد استفاده در شرکت‌های پالایش گاز شامل کمپرسورهای سیکل سرمایش پروپان و کمپرسورهای  OFF GAS
* توسعه دانش فنی و تولید تجهیزات مورد نیاز برای بازیابی گازهای فلر با هدف تولید همزمان گاز طبیعی مایع و هلیم
* توسعه روش‌های پیک‌سایی مصرف گاز با استفاده از فناوری‌های نوین شامل راه حل‌های مبتنی بر تولید گاز سنتز، LNG و مخازن ذخیره‌سازی
* بومی‌سازی ربات‌های هوشمند در انجام فرآیندهای مخاطره‌آمیز پالایشگاهی ربات‌های آتش‌نشان، لایروب، لایه‌نشان
* بومی‌سازی سامانه‌های هوشمند اندازه‌گیری گاز طبیعی
* بومی‌سازی تجهیزات ایمنی صنعت پالایش گاز مبتنی بر ابزارهای پردازش تصویر و هوش مصنوعی.

صنعت نفت

دکل‌های حفاری افقی انحرافی یا RSS از تجهیزات های‌تک حفاری نفت است که تنها سه کشور در دنیا از این فناوری برخوردار هستند و با امضای این موافقت‌نامه ایران نیز به جمع کشورهای دارنده این فناوری پیوست. این تجهیزات که دانش فنی آنها در اختیار تنها ۳ کشور است، یک بار به کشور وارد شد، ولی کسی نتوانست از آن استفاده کند و به دلیل خراب شدن، به کشور مبدأ اروپایی ارسال شد و به دلیل تحریم‌شدن آن، دیگر این دستگاه به کشور باز نگشت.

از سال ۸۴ نیاز به دستیابی به این تجهیزات در کشور احساس شد و از سال ۹۰ کشور به دنبال واردات آن بوده است؛ چرا که این دکل برای افزایش برداشت نفت به ویژه در مخازن نفتی مشترک مورد نیاز است.

بهره‌برداری از این دستگاه هزینه برداشت نفت را به شدت کاهش می‌دهد؛ چرا که این دستگاه قادر است از نقطه‌ای به صورت افقی حفاری را انجام دهد تا به مخزن مورد نظر برسد.

دستگاه حفاری افقی RSS شامل بخش‌هایی چون مکانیکی، الکترونیکی، نفتی و تجهیزات هدایت‌پذیری پیشرفته است و برای حفاری این شیوه باید در زیر زمین حفاری صورت گیرد، در حالی که دسترسی به GPS وجود ندارد، ضمن آنکه دستگاه RSS نیز دارای پیچیدگی‌های فناورانه بسیار زیادی است و تجهیزات آن نیز بابد به گونه‌ای در کنار هم قرار گیرند که مواد نفتی، آب، گاز و جامدات موجود در مواد نفتی تاثیری روی تجهیزات مورد استفاده، نگذارد.

این دستگاه های‌تک اکنون از سوی دو شرکت دانش بنیان به تولید رسیده است.

صنایع دفاعی

۶۰ درصد قطعات صنایع دفاعی کشور توسط بخش خصوصی دانش‌بنیان‌ها تامین می‌شود و همکاری بخش‌های دانشی در این صنعت موجب شده کشور جزء ۱۰ کشور دنیا از نظر فناوری دفاعی قرار گیرد.

این صنعت با ۱۰۰ دانشگاه و ۹۵۰ شرکت دانش‌بنیان تفاهم‌نامه امضا کرده و اقدام به خریداری محصولات دانش‌بنیان حوزه صنایع دفاعی از آنها کرده است.

تولید کمپرسورهای گلوگاهی یخچال‌ها

یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان با راه‌اندازی خط تولید کمپرسورهای هرمتیک خانگی، با ظرفیت اسمی تولید ۵.۱ میلیون کمپرسور در سال در تلاش است تا ظرف دو سال آینده، ۲۰ تا ۳۰ درصد نیاز داخل به کمپرسور هرمتیک را تأمین کند.

کمپرسور یکی از مهم‌ترین قطعات یخچال، فریزر و آب سردکن محسوب شده و در حکم قلب یخچال عمل می‌کند که با گردش گاز درون موتور، باعث ایجاد سرما در این دستگاه‌ها می‌شود. کمپرسورهای یخچال خانگی موسوم به کمپرسور هرمتیک جزء صنایع های‌تک محسوب شده و کشورهای معدودی صاحب دانش فنی این محصول هستند، به همین علت کارخانه‌های تولید یخچال دچار مشکل هستند.

از سال ۱۳۶۸ یک شرکت داخلی تحت لیسانس یک شرکت اروپایی، تلاش کرد کمپرسور هرمتیک را در داخل کشور تولید کند که در این مسیر موفق نبود و درحال حاضر با همکاری یک شرکت چینی و واردات قطعه، این کمپرسور را در داخل کشور مونتاژ می‌کند، ولی اکنون این شرکت دانش‌بنیان موفق به بومی‌سازی این محصول دانش‌بنیان شده است.

نخستین خط تولید این محصول با ماشین‌آلات کاملا ایرانی و بومی‌سازی شده راه‌اندازی شده است.

ساخت چرخ‌دنده‌های دقیق و گلوگاهی

یک شرکت دانش‌بنیان دستگاهی را برای ساخت و سنگ‌زنی انواع چرخ‌دنده‌ها و پروفیل‌ها طراحی کرده است.

این شرکت قطعات مختلفی با دستگاه سی ان سی سنگ‌زنی ۵ محور پروفیل برای صنایع مختلف ساخته و تاکنون ۲ دستگاه سنگ‌زنی ۵ محور پروفیل به‌منظور سنگ‌زنی انواع چرخ‌دنده‌های دقیق و پروفیل‌های مارپیچ طراحی و ساخته شده است.

خروجی محصولات یا خدمات دستگاه سنگ‌زنی ۵ محور پروفیل در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، از قابلیت‌های این محصول می‌توان به ایجاد پروفیل‌های مختلف روی سنگ به روش سی ان سی بدون نیاز به مکانیزم‌های پیچیده حرکتی اشاره کرد.

پهپاد کشاورزی

پهپاد کشاورزی یک پیشرفت تکنولوژیک مهم در حوزه کشاورزی است که می‌تواند به شکل‌های مختلف به بهره‌وری بیشتر و کاهش هدررفت منابع کمک کند.

تولید پهپاد کشاورزی به بهبود فرآوری خاک، مدیریت محصولات کشاورزی و کاهش ضایعات کمک می‌کند. از این محصول در عملیات سم‌پاشی، بذرپاشی، گرده‌افشانی و مه‌پاشی (جهت جلوگیری از سرمازدگی باغات) استفاده می‌شود.

سامانه سیار بازرسی کانتینری کالای پرنفوذ

سامانه سیار بازرسی کانتینری کالای پرنفوذ، یک سامانه بازرسی است که مطابق با استانداردهای ایمنی پرتو از سازمان انرژی اتمی و سازمان‌های بین‌المللی ساخته شده است و در سرعت عبوری ۱۵ کیلومتر بر ثانیه از قابلیت اسکن در کمتر از ۱۵ ثانیه برخوردار است. این دستگاه می‌تواند پاسخگوی نیاز کشور در زمینه کنترل و بازرسی مرزهای زمینی باشد.

میکروسکوپ رامان

میکروسکوپ رامان یک دستگاه طیف‌سنجی با قابلیت طیف‌گیری از منطقه‌هایی با ابعاد میکرونی است. این سیستم طیف‌سنجی مبتنی بر لیزر است که برای انجام طیف‌سنجی رامان استفاده می‌شود.

"با شیوع ویروس کرونا، نیاز به این محصول در دنیا بیش از تولید آن شد و در این برهه فناوران ایرانی در چند شرکت دانش‌بنیان موفق به تولید این محصول به صورت ثابت و همراه شدند"روش طیف‌سنجی رامان، روشی دقیق برای شناسایی و مشخصه‌یابی طیف وسیعی از مواد است.

ونتیلاتور ثابت و همراه

دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور، دستگاهی است که کار تنفس را برای بیمارانی که به‌طور موقت یا دائم دچار مشکلات تنفسی هستند، انجام می‌دهد. با شیوع ویروس کرونا، نیاز به این محصول در دنیا بیش از تولید آن شد و در این برهه فناوران ایرانی در چند شرکت دانش‌بنیان موفق به تولید این محصول به صورت ثابت و همراه شدند. در حال حاضر کشور ما علاوه بر تامین نیاز داخلی خود در این زمینه، موفق به صادرات ونتیلاتور به ۵۵ کشور جهان شده است.

الکتروکاردیوگراف

الکتروکاردیوگراف، دستگاهی است که به وسیله آن نوار قلب گرفته می‌شود. نوار قلب به پزشک و تیم درمانی کمک می‌کند که درمان‌های لازم را در سریع‌ترین زمان ممکن برای بیماران انجام دهند. الکتروکاردیوگراف ساخته شده توسط فناوران داخلی از ویژگی‌های مثبتی مانند طراحی سبک و کم حجم برای جابجایی آسان، قابلیت شارژ و نگهداری تا هشت ساعت، ذخیره اطلاعات تا صد رکورد و ...

برخوردار است.

دستگاه الکتروشوک

از این دستگاه به منظور احیاء ضربان عضله قلب و کنترل آریتمی‌های تهدیدآمیز مانند فیبریلاسیون بطنی استفاده می‌شود. این دستگاه مجهز به سیستم آنالیز سیگنال ECG بوده و قدرت تشخیص ایست ناگهانی قلب را دارد.

شتابدهنده خطی پزشکی امید

این دستگاه برای پرتودرمانی بیماران سرطانی استفاده می‌شود. با وجود تحریم‌های خارجی در سال‌های اخیر، درمان بیماران سرطانی در کشور با مشکلات بسیاری روبرو شده بود. در حال حاضر مهندسان و فناوران ایرانی در یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به تولید دستگاه پرتودرمانی شده‌اند.

هزینه تولید این دستگاه، یک سوم خرید آن از خارج کشور است. در حال حاضر این دستگاه در شهرک سلامت اصفهان به بیماران خدمات درمانی ارائه می‌دهد.

پای مصنوعی پیشرفته فیبر کربن

طی ۵ تا ۱۰ سال گذشته شاهد تحولات بزرگی در تکنولوژی تولید پاها و اندام‌های مصنوعی بوده‌ایم.

"نوار قلب به پزشک و تیم درمانی کمک می‌کند که درمان‌های لازم را در سریع‌ترین زمان ممکن برای بیماران انجام دهند"در این راستا کامپوزیت‌های فیبر کربن و آلیاژهای بسیار سبکی در ساخت اندام‌های جایگزین بدن انسان استفاده شده‌اند. این آلیاژها و کامپوزیت‌ها ویژگی‌ها و قابلیت‌های متفاوتی را در اندام‌های مصنوعی به وجود می‌آورند.

در حال حاضر یکی از شرکت‌ها موفق شده است تا پای مصنوعی فیبر کربن را در داخل کشور تولید کند. این محصول از لحاظ کیفیت و خواص با نمونه‌های مشابه خارجی کاملا رقابت می‌کند و با دارا بودن مجوز فروش در اروپا، در بازارهای خارجی نیز به فروش می‌رسد.

چاپگر زیستی سه‌بعدی

چاپگر زیستی سه‌بعدی یا بیوپرینتر وسیله‌ای است که به کمک آن می‌توان با استفاده از جوهرهای زیستی، ساختارهایی مانند بافت زنده بدن را ایجاد کرد. به کمک بیوپرینترها می‌توان بافت‌های انسانی مصنوعی یا حتی یک اندام کامل را تولید کرد. در حال حاضر مهندسان یکی از شرکت‌ها موفق شده‌اند تا این دستگاه را با سیستم پنوماتیکی برای اولین بار در ایران تولید کنند.

محیط کشت جنین G1

با وجود تلاش‌های بالینی و آزمایشگاهی و پیشرفت‌هایی که در موفقیت این درمان‌ها ایجاد شده، نرخ بارداری همچنان نسبتا پایین است.

در IVF، تخمک‌ها از تخمدان‌های یک زن گرفته شده و در ظرفی حاوی اسپرم شریک زندگی او یا یک اهداکننده اسپرم، در مایعی به نام محیط کشت جنین قرار می‌گیرند. محققان ایرانی در یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان موفق شدند محیط کشت جنین انسان در آزمایشگاه از مرحله زایگوت تا کلیواژ را تولید کنند. این دستاورد در حوزه درمان ناباروری می‌تواند شرایط تغذیه و رشد جنین در محیط آزمایشگاه را به منظور انتقال به رحم مادر فراهم کند.

انتهای پیام