ایران معاصر به جریان شناسی بسیار نیازمند است

به گزارش خبرگزاری مهر، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی امروز سه شنبه ۱۱ خردادماه در آیین رونمایی از مجموعه «جریان‌شناسی فکری فرهنگی در ایران معاصر» با اشاره به سالروز ارتحال امام خمینی(ره) گفت: در آستانه سالگرد حضرت امام هستیم؛ امام بزرگ مردی بود که تاریخ ایران، تاریخ تشیع و تاریخ اسلام و بلکه تاریخ انسانیت به وجود ایشان مفتخر است. مقام معظم رهبری هم در ۱۴ خرداد سال گذشته درباره شخصیت حضرت امام خمینی (ره) فرمودند «امام خمینی(ره) امام تحول بودند» این به این معنی است که امام هم روحیه تحول خواهانه داشت و هم حرکت عظیم تحول خواهانه انجام داد.

وی افزود: تحول خواهی حضرت امام در قم از درس‌های اخلاق آغاز شد و آن گونه که شهید مطهری می‌گفت: «ما در عطش درس‌های ایشان بودیم.» بعد از این هم ایشان ملت را در ابعاد مختلف متحول کردند.

صالحی با اشاره به کتب جریان شناسی فکری و فرهنگی در ایران معاصر تاکید کرد: عزیزانی که این کار قابل توجه را به ثمر رساندند و مقدمه‌ای را برای کارهای پسینی آماده کردند به موضوعی پرداختند که نوپدید است زیرا جریان شناسی در ادبیات ما مقوله نوپدید است. ما نظریه‌شناسی، مکتب شناسی و تاریخ اندیشه داریم اما جریان شناسی یک پدیده تازه از لحاظ مفهومی، مصداقی و روش‌شناسی است.

وی ادامه داد: جریان شناسی وقتی می‌خواهد از لحاظ مفهومی معنا پیدا کند کار دشواری است؛ اینکه می خواهیم افراد و مجموعه ‌هایی پیدا کنیم که دغدغه‌ ها، هدف‌ ها، مساله‌ ها و راه حل ‌های مشترک دارند، گزینش این جریان‌ها کاری سخت است. اینکه گزاره ‌هایی که می‌خواهیم کنار بگذاریم بتواند در یک نظام واره قرار گیرد نیز مساله‌ مهمی است. جریان ‌ها سیال و پویا هستند و حیات و مماتشان فراز و نشیبی است. با این نگاه این موضوع مهم است که چگونه می‌توانیم متفکران و اندیشمندان را داخل یک جریان بگذاریم؟

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: جریان به این معنا است که هم در ساحت عمل و هم در ساحت نظر با هم حضور دارند یعنی وقتی به جریان تبدیل می‌شوند که در کنشگری نقش دارند.

"اینکه گزاره ‌هایی که می‌خواهیم کنار بگذاریم بتواند در یک نظام واره قرار گیرد نیز مساله‌ مهمی است"این‌ ها مفاهیم جریان‌شناسی را ایجاد می‌کند و چون جریان شناسی در ایران سابقه ندارد، بدین لحاظ کار سخت می‌شود.

وی در عین حال تاکید کرد: مکاتب و تاریخ اندیشه در ایران ادبیات علمی‌اش تعریف شده اما در جریان شناسی ادبیات علمی ‌در مرحله اولیه است و تازه یک مفهوم پیدا کرده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: ایران معاصر به جریان شناسی بسیار نیازمند است. در ۱۵۰ سال گذشته ایران بستر جدال سنت و مدرنیته در حوزه‌ های ارزشی، نهادی و معرفتی بوده و ما هنوز در این ۱۵۰ سال در منازعه‌ای هستیم که حتی قالب ندارد و خود این تولید جریان می‌کند.

وی گفت: ما ۱۵۰ سال است که شاهد جنبش‌های پیوسته اجتماعی در ایران هستیم و هیچ کشوری در این مدت بستر جنبش‌ ها و نهضت ‌های اجتماعی نبوده و هر نسل ما با یک جنبش مواجه بوده و این خودش بسترساز جریان است چون جنبش یا از دل یک جریان بر می‌آید یا جریان ساز است.

صالحی افزود: انقلاب اسلامی نیز به عنوان پدیده بزرگ تاریخ ایران آثار قابل توجهی در تولید جریان‌ها داشته است. حاصل این اتفاقات در ایران معاصر نکاتی از این قبیل است؛ یعنی ایرانی که درگیر ۱۵۰ سال منازعه است، جنبش‌ها هر نسلی را در بر می‌گیرد و انقلاب ایران مدوام است. همه این ‌ها باعث شده در جریان‌ ها شاهد پدیده‌ هایی باشیم که در منطقه و فرامنطقه خیلی خاص است.

وی با اشاره به ویژگی‌های خاص جریان‌شناسی در ایران ادامه داد: تکثر جریان‌ ها یکی از این ویژگی‌ ها است؛ در۱۵۰ سال اخیر جریان‌ها در ایران تکثر داشته و این تکثر جریانی با کشوری مانند مصر با همه تلاطم هایش بسیار متفاوت است.

صالحی تصریح کرد: ویژگی جریان ‌ها حضور در ساحت نظر و عمل است. در کشورهای دیگر نظام واگرایی و همگرایی جریان‌ ها دیده می‌شود اما در ۱۵۰ سال اخیر بحث واگرایی و همگرایی جریان ‌ها در ایران خاص است و شاهد اتحادها و اختلاف‌های خیلی خاصی هستیم که نتیجه منازعه سنت و مدرنیته، انقلاب و ...

است. همچنین به دلیل شرایط جغرافیایی ایران و نقش آن در منطقه، جریان‌ های خارجی به جریان‌های داخلی ربط پیدا می‌کند و جریان‌ های داخلی ‌ما ناخودآگاه تاثیرات بیرونی پیدا می‌کند اما در فضای ایران شرایط متفاوت است حتی اگر با توهم توطئه نبینیم باز تاثیرات بیرونی را بر جریانات داخلی می‌بینیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به مجموعه کتاب های جریان شناسی فکری فرهنگی در ایران معاصر ادامه داد: بدیع بودن این کار اهمیت و دشواری آن را مشخص می کند چون ما در ایرانی قرار داریم که مهد جریانات قدیمی و جدید است. توجه دست اندرکاران این پروژه به جریان شناسی با محورهای مختلف خودش پدیده تازه‌ای است و ما سابقه چنین کاری نداریم. تک نگاری ‌های مکتوب محدود و مقالاتی وجود دارد اما به این شکل مبسوط این کتب و پروژه کار تازه‌ای است.

وی همچنین تاکید کرد: توجه به لایه‌ های عمیق‌ تر و پنهان ‌تر جریان‌ ها نیز در این کار مهم است. وفاداری به روش‌شناسی و اخلاق علمی به معنای رعایت انصاف و ادب بسیار مهم است و ادب نقل و نقد که دارای ادبیات خاص خود است هم در این اثر و کار مورد توجه قرار گرفته است.

وی در پایان پیشنهادهایی برای ادامه این پروژه به دست اندرکاران آن ارائه کرد و ادامه داد: از اینجا به بعد مراحلی هست که می‌تواند وجود داشته باشد بدین معنی که این آثار فرصتی را برای گفت ‌و گوی جریانی ایجاد کند.در گذشته گفت ‌و گوی مکاتب و اندیشه‌ های سیاسی داشتیم اما این کار ‌می‌تواند فرصت گفت‌ و گوی میان جریانی ایجاد کند.

"حاصل این اتفاقات در ایران معاصر نکاتی از این قبیل است؛ یعنی ایرانی که درگیر ۱۵۰ سال منازعه است، جنبش‌ها هر نسلی را در بر می‌گیرد و انقلاب ایران مدوام است"جریان ‌ها کمتر از نظریه‌ ها همدیگر را تحمل می‌کنند بنابراین پیشنهاد من این است که پس از انتشار این ۳۰ جلد، گفت ‌وگوهای میان جریانی رخ دهد و دغدغه‌ ها و راه حل ‌های مشترک ایجاد شود.

صالحی افزود: نکته دیگر در گام‌ های پسینی توجه به نقاط قوت و ضعف جریان‌ ها است. همچنین می توانیم با گفت و گوهای بیشتر از جریان ها تهدیدزدایی کنیم. نکته دیگر اینکه جریان هم در ساحت نظر و هم در ساحت عمل حضور داشته باشد و بعد از پژوهش نکته های عملی برای خود جستجو کند.

مجموعه کتاب‌ های «جریان‌شناسی فکری فرهنگی در ایران معاصر» ۳۰ جلد است که در این آیین ۸ مجلد آن شامل «جریان احیاگری دینی»، «عرفان‌گرایی سنتی شیعی»، «فلسفه‌گرای حوزوی»، «فمینیسم اسلامی»، «آئین‌گرایی عامه‌پسند»، «جریان نوپدید دینی و معنوی»، «پساتجددگرایی» و «جریان اخلاق کاربردی و حرفه‌ای» رونمایی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی شد.