اولین یادبود استاد دهلوی، بر خط برگزار شد

مراسم بزرگداشت زنده‌یاد حسین دهلوی (موسیقی‌دان و آهنگساز) شامگاه گذشته جمعه، (هفتم آذر) راس ساعت ۲۱:۰۰ با حضور سوسن اصلانی و هومن دهلوی، حسین علیزاده، احمد پژمان، علی رهبری و کامبیز روشن روان به صورت برخط برگزار شد. 

در ابتدای مراسم بزرگداشت دهلوی که از صفحه اینستاگرامی کمانچه آنلاین پخش شد و شهرام صارمی و مسعود توکلی اجرای آن را به عهده داشتند، علی رهبری (موسیقی‌دان و رهبر بین المللی ارکستر) درباره حسین دهلوی صحبت کرد.

علی رهبری گفت: خوشحالم که با دوستان دهلوی دوست، روبرو هستم و خوشحالم که در این موقعیت از مردی حرف می‌زنیم که جایش در ایران خالی است. 

استاد دهلوی فقط برایم معلم نبود، بلکه همه چیز بود. وقتی او رئیس هنرستان شد، من آلوده به نوعی از موسیقی بودم که در زبان عامیانه به آن خالتوری می‌گویند و البته پول خوبی درمی‌آوردم. 

این رهبر بین المللی ارکستر گفت: دهلوی اوایل ریاستش در هنرستان مرا خواست و گفت تو کارهای بهتری می‌توانی بکنی و از آنجا بود که گفتند پایور نیاز دارند کسی برای ارکسترشان، برای نت نویسی کمک کند و سپس مرا با او آشنا کرد و من هم مرتب نت‌ها را می‌نوشتم حضورم تا به آنجا بود که حتی در کارهای ارکستر هم به پایور کمک می‌کردم. 

رهبری افزود: آقای دهلوی مرا استثنا می‌دانستند و برای همین می‌گویم فقط معلمم نبود و خانم اصلانی همسرش که خود از موسیقیدانان معاصر هستند شاهد تمام این حرف‌ها هستند. ایشان از علاقه من برای نوشتن برای موسیقی باخبر بود. حسین علیزاده و افراد دیگر سه سال از ما پایین‌تر بودند و من می‌نوشتم آن‌ها اجرا می‌کردند. 

جمله سرنوشت‌ساز دهلوی

وی افزود: با وجود استاد دهلوی و حرف‌هایش، روند کاری من به آهنگسازی تغییر کرد و خیلی زود شروع به نوشتن کردم. دهلوی در یکی از کنسرت‌های هنرستان چیزی گفت که سرنوشت مرا عوض کرد.

"این باعث شد به خودیم بگویم تو باید کسی شوی و برای این اتفاق تلاش کردم. استاد دهلوی بعدها مرا به نمایندگی از هنرستان به عنوان تنها آهنگساز به خارج از کشور فرستادند"او گفت رهبری آینده درخشانی دارد. این باعث شد به خودیم بگویم تو باید کسی شوی و برای این اتفاق تلاش کردم. 

استاد دهلوی بعدها مرا به نمایندگی از هنرستان به عنوان تنها آهنگساز به خارج از کشور فرستادند. زمانی که ایران نبودم تمام مدت با من تماس داشتند. ایشان برای من مثل یک پدر بود، اما پدر مسئول. هر وقت از دهلوی صحبت می‌کنم ناراحت می‌شوم؛ زیرا قدرش را ندانستند.

دهلوی اهل مافیا و پارتی بازی و چاپلوسی نبود. اهل کارهای نادرست نبود. وقتی پانزده سال پیش آمدم دیدم چقدر به ایشان بی‌توجهی می‌شود و عده‌ای حقه باز همه چیز را دستشان گرفته بودند و با سرنوشت بقیه بازی می‌کردند. اگر سوءنیت هم داشتند سطحشان پایین بود. 

او ادامه داد: با اینکه سی سال با کسی تماس نداشتم با ایشان تماس داشتم. بیست سال پیش ناراحت بود.

"وقتی پانزده سال پیش آمدم دیدم چقدر به ایشان بی‌توجهی می‌شود و عده‌ای حقه باز همه چیز را دستشان گرفته بودند و با سرنوشت بقیه بازی می‌کردند"رییس جمهور وقت به او قول داده بود کمک‌کند تا اپرای «مانی و مانا» روی صحنه برود و به وعده‌اش عمل نکرده بود. وقتی ناراحتی دهلوی را دیدم از پسرش خواستم تا پدرش را برای ضبط این اثر به وین بیاورد و استاد دهلوی نزد من آمدند و اثر مذکور را با فیلارمونیک اسلاوکی ضبط کردیم.

رهبری گفت: خیلی‌ها دهلوی را نفهمیدند. اگر شاگردان هنرستانی‌های اش، پس از او مسئولیت می‌گرفتند، احتمال اینکه سبک او ادامه پیدا کند وجود داشت. اما بعد از سی سال، عده‌ای آمده‌اند و جای دهلوی را گرفته‌اند درحالی که هنرستانی هم نبودند. 

دهلوی تلفیق شعر و موسیقی را جدی می‌گرفت

وی درباره ویژگی‌های هنری حسین دهلوی گفت: یکی از قدم های بزرگی که او برداشت، قضیه جدی گرفتن تلفیق شعر و موسیقی است. در ارکستر صبا در شعر و موسیقی وزنه‌ای ایجاد کرد. البته کارهای دیگری هم کرده‌ اما آنچه او را با دیگران متفاوت می‌کند، تلفیق شعر و موسیقی است و نظم. دهلوی موسیقی سنتی و غربی را تلفیق کرد.

در حالی که تا پیش از آن برای موسیقی سنتی ارزشی قائل نمی‌شدند و هنرمندان را مطرب می‌پنداشتند، اما دهلوی این نگاه را تغییر داد. دوران استاد دهلوی دوران درخشانی بود و درخشانی آن به خاطر درست بودن و نظم داشتن ایشان بود. 
رهبری ادامه داد: دولت باید جنبه های مختلف موسیقی را از اهل فن بپرسد و متاسفانه عده ای این گلوگاه مهم ارتباطی با دولت را بسته‌اند تا منافع شخصی خود را حفظ کنند.  بسیاری مشکلات موسیقی را خود اهالی موسیقی با دادن اطلاعات غلط به دولت ایجاد کرده اند و نباید دولت را مقصر دانست.

در ادامه ویدئوی صحبت‌های سوسن اصلانی درباره دهلوی پخش شد. 

اجرای دونوازی‌ با ارکستر هدیه دهلوی به همسرش بود

سوسن اصلانی (همسر زنده‌یاد حسین دهلوی) نیز گفت: دهلوی شخصیت خاص خود را داشت و به نظرم انسان والایی بود. هم در اخلاق و هم در هنر و مدیریتش. من از او درس های بسیار گرفتم. من از ابتدای هنرستان و پس از آن از وجود دهلوی بسیار بهره بردم. او همیشه به من کمک کرد و باعث شد بعدها کارم را گسترش دهم. من نزد استادان پایور وکریمی، ساز و ردیف‌های آوازی را یاد گرفتم و او همیشه در این زمینه کمک می‌کرد.  

اصلانی گفت: دهلوی در کار تدریس و مدیریت جدی بود و ده سال مدیریتش در هنرستان را بهترین دوره هنرستان می‌دانند و ثمره آن را در میان هنرمندان می‌بینیم. در منزل مهربان و خیر بود و چون کارش هنرش بود بیشتر زمانش صرف این موضوع بود. 

حسادت در وجود دهلوی جایی نداشت

احمد پژمان در ابتدای صحبت‌هایش درباره دوستی دیرینه‌اش با حسین دهلوی گفت: شب افتتاح تلویزیون در ارکستر برنامه من هم حضور داشتم و ویلون دوم می‌زدم.

"اگر سوءنیت هم داشتند سطحشان پایین بود. او ادامه داد: با اینکه سی سال با کسی تماس نداشتم با ایشان تماس داشتم"اولین قطعه اثر سبکبال بود که یکی از بهترین آثار دهلوی است. 

زمانی که اولین اپرا را نوشتم دهلوی بسیار پسندید چون اثرم خیلی ایرانی بود و مانند آثار خودش بود. ایشان پیش از این اتفاق هم مشوقم بودند. اولین اثری که نوشتم را به او نگفته بودم که مشغول انجام این کارم. من بدون اجازه او آهنگ نوشتم و او بعدها دید. نام آن اثر نغمه روستایی بود که دهلوی چندین سال بعد آن را برای کر تنظیم کرد و روی آن شعر گذاشت.

قطعه‌ای دیگر نوشتم که بازهم آقای دهلوی مرا تشویق کرد. ما برای پول نمی‌نوشتتم، اما ایشان به ما بابت آثار دستمزد می‌داد؛ زیرا نظرش این بود که ارکستر خوراک می‌خواهد. ایشان حسادت در وجودش نبود و همه را تشویق می‌کرد. 

وی گفت: زنده‌یاد دهلوی در آهنگسازی از موسیقی اصیل ایرانی بهره بسیار می‌برد و فقط از تکنیک‌های غربی استفاده می‌کرد و این یکی از ویژگی‌های او بود. ایشان قطعه‌ای برای تنبک نوشت که اتفاق مهمی بود. قطعه‌ای هم با زنده‌یاد حسین تهرانی کار کردند که اثر بسیار خوب و زیبایی بود که شاگردان هنرستان نیز در اجرا حضور داشتند. 

روح دهلوی در هنرستان موسیقی جاری است

در ادامه پیام تصویری حسین علیزاده پخش شد.

"اگر شاگردان هنرستانی‌های اش، پس از او مسئولیت می‌گرفتند، احتمال اینکه سبک او ادامه پیدا کند وجود داشت"وی گفت: درباره دهلوی باید کتاب‌ها نوشته شود. نه فقط در ارتباط با شخص ایشان. بلکه تاثیر وی در شکوفایی هنرستان در دوران او.
سال اول هنرستان بودم تمام اساتید، حتی استادان درس‌های دیگر، زمانی که اسم خالقی می‌آمد بغض می‌کردند و نگرانی مدیریت هنرستان پس از او وجود داشت. حسین دهلوی در زمان مدیریتش بر هنرستان در دوران اوج و شکوفایی هنری خود بود و باید به کارهای خودشان می‌رسید، اما با حضور موثرش در هنرستان، فعالیت‌های آن را پربارتر کرد. افتخارم این است در گزینش هنرستان ایشان از من امتحان گرفت.

علیزاده گفت: دهلوی را با جذبه می‌دیدم. او ظاهرا انسان مهربانی نبود، اما اگر به مشکل می‌خوردیم، می‌دیدیم مهری پدرانه دارد.

می‌توان دوران مختلف هنرستان را بررسی کرد. آن‌هایی که هنرستان را اداره می‌کردند چه شخصیت‌هایی داشتند؟ واقعیت این است که فردی که در هنر تحصیل می‌کند باید هنرمند بار بیاید نه تکنیسین. استاد دهلوی اینگونه بود و به همین دلیل روی رفت و آمد بچه‌ها هم حساس بود. ایشان مدیر خوبی بود و استادان خوبی را به کار گرفته بود. 

جا دارد از دو استاد پورتراب و موسیقی‌دان بزرگ استاد فرهاد فخرالدینی یاد کنم که دهلوی را یاری می‌کردند و بجز خصوصیات هنری، در مدیریت مانند دهلوی وسواس داشتند. دهلوی آن‌ها را خوب انتخاب کرده بود.

"البته کارهای دیگری هم کرده‌ اما آنچه او را با دیگران متفاوت می‌کند، تلفیق شعر و موسیقی است و نظم. دهلوی موسیقی سنتی و غربی را تلفیق کرد"هنرمندی که کار مدیریتی می‌کند، باید توانایی را در خودش ببیند و از نظر هنری به خودش تخفیف ندهد. ایشان آثار با ارزشی را زمانی که در هنرستان بودند خلق کردند. جا پای کسی نمی‌گذاشتند. الگوی ایشان استاد صباست، اما خودشان هم بی‌نظیر بودند. زمانیکه به هنرستان می‌رفتیم می‌دیدم او زودتر به هنرستان رفته است. 

وی ادامه داد: استاد دهلوی، ارکستر را بسیار منظم مدیریت می‌کرد.

او راه‌های نرفته را تجربه کرده بود و اگر روند کاری او را ببیند متوجه این موضوع خواهید شد. از آثار ایشان جوهره ایرانی بسیار قوی داشته است. 

دهلوی برای من زنده است

علیزاده در پایان گفت: ایشان در زمینه تدریس نیز بسیار موفق بود. او برای هنرستان غنیمتی بود و امیدوارم هنرستان بازهم به آن روزها برسد و روح دهلوی در هنرستان موسیقی جاری خواهد بود. برای دهلوی درود کافی نیست او عشق را به ما یاد داد. زمانی که می‌گویم دهلوی قلبمان می‌لرزد.

"من از او درس های بسیار گرفتم. من از ابتدای هنرستان و پس از آن از وجود دهلوی بسیار بهره بردم. او همیشه به من کمک کرد و باعث شد بعدها کارم را گسترش دهم"هر زمان اسمش در ذهنم تداعی می‌شود احساس می‌کنم باید منظم باشم و به خصوصیات یک هنرمند نزدیکتر شوم. 

در ادامه برنامه فایل ویدئویی صحبت‌های کامبیز روشن روان (موسیقی‌دان و آهنگساز) درباره دهلوی پخش شد. 

دهلوی هنرستان موسیقی ملی را دگرگون کرد

روشن‌روان گفت: زنده‌یاد دهلوی را از اوائل دهه چهل می‌شناسم. او در انتخاب معلمان هنرستان و وضعیت هنرجویان بسیار وسواس بود. او را مدیری مدبر می‌شناسم که در تدریس و کارهای مدیریتی سختگیر می‌بینم، اما در کنار سختگیری او را یکی از بزرگان موسیقی می‌دانم. زیرا همزمان با مدیریت هنرستان ارکستر صبا را رهبری می‌کردند. ایشان یکی از تاثیرگذاران معاصر هستند. 

در هنرستان موسیقی ملی ده سال مدیر بودند و طی آن مدت هنرستان دگرگون شد.

محصلان آن زمان جزو بزرگان موسیقی هستند. آثار ایشان به لحاظ ساختار موسیقی ایرانی ساختار نوینی دارند که از منظر تاریخی می‌تواند ادامه منطقی آثار خالقی باشد درحالیکه شاگرد او نبوده است. دهلوی مسیری را طی کرد که روندی نوینی در موسیقی معاصر ایران است. 

نظم و سخت‌کوشی میراث پدر به فرزند
در پایان برنامه هومن دهلوی (فرزند زنده‌یاد حسین دهلوی) ضمن تشکر از هنرمندان حاضر در برنامه دقایقی درباره پدرش صحبت کرد و گفت پدرم برای من و خواهرانم هم پدری مهربان بود و هم معلمی دلسوز و من آنچه را بعنوان یک موسیقیدان از پدرم آموختم را در تمام زندگی خود جاری ساختم پدرم، نظم و دقت را در زندگی شخصی و هنری چنان در من نهادینه کرد که نظم و دقت را بزرگترین میراث او در زندگی خود می‌دانم. 

دهلوی یکی از نوآوران موسیقی ایرانی است. او به سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد و موسیقی را پنج سالگی نزد پدرش معزالدین دهلوی که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود، آغاز کرد. زنده‌یاد دهلوی به تشویق مادرش در ۹ سالگی فراگیری ساز ویلون را آغاز کرد و در ادامه از محضر ابوالحسن صبا بهره برد و در هنرستان عالی موسیقی نزد حسین ناصحی و هایمو تویبر آهنگسازی آموخت. 

 دهلوی طی سال‌های فعالیتش علاوه بر ساخت و تنظیم آثار متعدد و رهبری ارکستر، آثاری را در زمینه موسیقی به رشته تحریر درآورده است.

"اولین قطعه اثر سبکبال بود که یکی از بهترین آثار دهلوی است. زمانی که اولین اپرا را نوشتم دهلوی بسیار پسندید چون اثرم خیلی ایرانی بود و مانند آثار خودش بود"یکی از مهمترین آثار او؛ کتاب پیوند شعر و موسیقی آوازی حاصل بیش از ۴۰ سال تجربه وی در تلفیق موسیقی با شعر است. آخرین کوشش دهلوی در زمینه کارهای جمعی موسیقی ملی، پایه‌گذاری ارکستر مضرابی است که با همکاری ۶۶ نفر از نوازندگان سازهای مضرابی ایرانی تشکیل شده و در سال ۱۳۷۲ روی صحنه رفته است. 

باله بیین و منیژه و سبکبال از مشهورترین آثار زنده‌یاد حسین دهلوی هستند. او در ۲۳ مهرماه سال ۱۳۹۸ پس از چند سال ابتلا به آلزایمر و بیماری تنفسی در سن ۹۲ سالگی دارفانی را وداع گفت.