مجلس موسسان تاسیس نشد؟

وعده تشکیل مجلس موسسان به دلیل هرج و مرج ناشی از توطئه‌های ضد انقلاب، ترورهای گروهکهای تروریستی و طولانی بودن فرآیند برگزاری انتخابات، در آستانه کنار گذاشته شدن بود که یادآوری دکتر مهدی بازرگان و پیشنهاد آیت‌الله سید محمود طالقانی، یاران انقلاب را متوجه اهمیت عمل به وعده امام امت کرد.

به گزارش ایسنا، امروز ۱۲ مرداد ماه چهل و سومین سالروز برگزاری انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی در سال ۱۳۵۸ است.

وعده مجلس موسسان

آیت الله سید روح‌الله موسوی خمینی، رهبر نهضت انقلاب اسلامی در سخنرانی‌ها و دیدارهای مختلف‌شان در دوره تبعید در نوفل‌لوشاتو فرانسه چندین بار صحبت از تشکیل مجلس موسان برای تصویب قانون اساسی کردند و مقدمه تشکیل این مجلس را تاسیس شورای انقلاب اسلامی دانستند.

ایشان در تاریخ ۱۷ دی ۱۳۵۷ در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با خبرنگار کانال یک تلویزیون فرانسه‌  در پاسخ به این پرسش که حضرت آیت‌الله، اهداف شورای انقلاب چیست، پاسخ دادند: «هدف این است که شورای انقلاب یک حکومت موقتی ایجاد کند که آن حکومت موقت، مجلس موسسان را تاسیس کند برای تصویب قانون اساسی و بعد بقیه کارها.»

پنج روز بعد در ۲۲ دی ۱۳۵۷  یک روز قبل از تشکیل شورای سلطنت توسط محمدرضا شاه پهلوی، شورای انقلاب اسلامی را تاسیس کردند.

امام امت پنج ماه بعد در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۵۸ در سخنرانی عمومی در جمع مردم در جماران، برای بار چندم صحبت از تاسیس مجلس موسسان و تصویب قانون اساسی توسط این مجلس کردند.

ایشان در این سخنرانی با بیان اینکه مجلس موسسان برای این است که مردم منتخبان خودشان را تعیین کنند گفتند: «فرق ندارد بین آنکه طرح فعلی دولت باشد، یا طرحهایی که اشخاصی که توجه ندارند، یا تحت تاثیر واقع شده‌اند، یا شیاطین به آنها چیزهایی را تزریق کرده‌اند، که تعویق بیندازد و استقرار حکومت اسلامی یکی- دو سال طول بکشد تا توطئه‌ها نضج بگیرند و اساس را از بین ببرند.

... آن طرحی که دولت داده است این است که همان مجلس موسسان با افراد کمتر، از خود ملت، به تصویب ملت، به انتخاب ملت، اشخاصی انتخاب بشوند؛ و آنها در قانون اساسی، که پیشنویس شده است، مطالعه کنند؛ و اشکالاتی که روشنفکران و حقوقدانان و سایر مردم به قانون اساسی، که پیشنویس شده است، طرح کنند؛ و منتخبین مردم مطالعه کنند؛ و بعد از اینکه آنها تصویب کردند، باز هم به رفراندم گذاشته شود. با اینکه احتیاج نیست؛ لکن ما برای اینکه تحکیم بشود مطلب، به نظر عموم می‌گذاریم.

... من امروز ملت را آگاه کردم که طرح مجلس موسسان به آن معنایی که از غرب طرح شده است و الهام از شیاطین گرفته شده است، موجب تعویق می‌شود و موجب فساد.

"من امروز ملت را آگاه کردم که طرح مجلس موسسان به آن معنایی که از غرب طرح شده است و الهام از شیاطین گرفته شده است، موجب تعویق می‌شود و موجب فساد"اینها که در مراحل اول شکست خوردند، اینها که رفراندم را تحریم کردند، اینها که انحرافات اسلامی دارند، بعد از شکست از رفراندم، به این فکر افتاده‌اند که نگذارند قانون اساسی به این زودی‌ها تصویب شود، تا بلکه به خیال خودشان توطئه‌ها نضج پیدا کند و به خیال خودشان باز مسائل سابق برگردد.

... ملت ایران، بدانید و بشناسید اینها را. آنهایی که غفلت کرده‌اند توجه فرمایند. آنهایی که سابقا رفراندم را تحریم کردند حالا هم دارند می‌گویند ما شرکت نمی‌کنیم تا مجلس موسسان پیدا بشود، ببینید چه اشخاصی هستند آنها. آنی که از آن طرف مملکت می‌گوید ما شرکت نمی‌کنیم، از آنجایی که مرکز توطئه است، از کردستان که مرکز توطئه است، آنهایی که می‌گویند ما شرکت نمی‌کنیم، چه نظر دارند؟ آنهایی که تبع کمونیستها هستند، چه نظر دارند؟ بزرگان ما توجه کنند، به عمق مطالب برسند.

...

تعویق در تصویب قانون اساسی و گذاشتن آن را در نظر یک مجلس بزرگ موسسان که مناقشه آن و تاسیس آن شش ماه طول می‌کشد، و مناقشات آن معلوم نیست یکی و دو سال، سه سال، طول بکشد، خطر است برای اسلام؛ خطر است برای رسول الله تاسیس مجلس موسسان به آن طوری که غربیها الهام کردند، خطر است برای اسلام؛ خطر است، خطر است برای کشور اسلامی، خطر است برای امام زمان آنهایی که در اشتباه هستند برگردند و بدانند توطئه در کار است.»

نشست فوق‌العاده

بعد از هشدار بنیانگذار انقلاب اسلامی درباره آثار منفی تاخیر در تصویب قانون اساسی، تعدادی از اعضای دولت موقت و اعضای شورای انقلاب اسلامی به دیدار امام خمینی در جماران رفتند. آنان به بحث و تبادل نظر درباره ضرورت تصویب هر چه سریعتر قانون اساسی پرداختند.

مهدی بازرگان، رییس دولت موقت و جمعی از حاضران وعده تشکیل مجلس موسسان که در بدو تاسیس شورای انقلاب اسلامی در آذر ۱۳۵۷ توسط بنیانگذار انقلاب اسلامی در شمار وظایف سه‌گانه این شورا بیان شده بود را یادآوری کردند و بر ضرورت عمل به آن تاکید کردند.

در این نشست دو  پیشنهاد برای تصویب قانون اساسی مطرح شد. پیشنهاد تصویب قانون از سوی مجلس موسسان با ۳۰۰ عضو و  برگزاری رفراندوم قانون اساسی بدون تشکیل مجلس موسسان اما با تایید بزرگان حوزه علمیه و مراجع تقلید.

پیشهاد اول به دلیل روند طولانی تشکیل مجلس و زمان‌بر بودن بررسی پیش‌نویس قانون اساسی در این مجلس که از یک سو موجب وقفه در تاسیس سازمان و تشکیلات انقلابِ نوپای اسلامی می‌شد و از سوی دیگر احتمال حضور و کارشکنی ضد انقلاب و شخصیت‌های غیر دینی در ترکیب اعضای مجلس موسسان را تقویت می‌کرد، رد شد. پیشنهاد دوم هم قبول نشد.

با رد هر دو پیشنهاد، آیت‌الله سید محمود طالقانی پیشنهاد تشکیل مجلس موسسان با تعداد کمتر را مطرح کرد و بعد از بحث و تبادل نظر، اعضای حاضر پذیرفتند که با  حدود ۸۰ نفر از سراسر کشور این مجلس تشکیل شود. نام این مجلس هم به جای «مجلس موسسان»، «مجلس خبرگان قانون اساسی» انتخاب شد.

تصویب قانون

لایحه انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی با در نظر گرفتن خصوصیات جغرافیایی و مساحتِ استانهای کشور و با حضور نمایندگان اقلیت‌های کلیمی، مسیحی، زرتشتی، آشوری و کلدانی در هشت فصل، ۴۱ ماده و پنج تبصره در خلاء وجود مجلس شورای اسلامی به تصویب مشترک دولت موقت و شورای انقلاب رسید و در تاریخ هفتم تیر ۱۳۵۸ برای اجرا به وزارت کشور ابلاغ شد.

یک روز بعد در هشتم تیر متن کامل  قانون انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی منتشر شد.

"آنهایی که سابقا رفراندم را تحریم کردند حالا هم دارند می‌گویند ما شرکت نمی‌کنیم تا مجلس موسسان پیدا بشود، ببینید چه اشخاصی هستند آنها"این قانون شرایط انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان مجلس خبرگان را اعلام کرد. ماده دو این قانون تعداد اعضای مجلس بررسی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را ۷۵ نفر تعیین کرد  ضمن اینکه کارکنان و کارمندان دولت حق نامزدی در انتخابات را نداشتند. همچنین نخست‌وزیران، وزیران، استانداران و معاونین آنان، نمایندگان مجلس، سفرا و وابستگان نزدیک رژیم پهلوی از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ از انتخاب شدن محروم بودند. حداقل سن رای دهندگان هم ۱۶ سال و حداقل سن انتخاب شوندگان نیز ۳۰ سال تعیین شد.

گشایش مجلس

مجلس خبرگان قانون اساسی در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ با ۷۳ عضو و با پیام سید روح‌الله موسوی خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی گشایش یافت.