در باره‌ی استاد دکتر غلامعباس توسلی

چکیده :درگیری در فعالیت‌های سیاسی به‌عنوان عضو‌ نهضت ازادی و هم‌چنین گرفتار شدن در اشتغالات اجرایی اداری و توجه صرف ایشان به تقویت و ‌توسعه‌ی شکلی و‌فرمی و کمی رشته علوم اجتماعی و‌ جامعه‌شناسی در ایران متاسفانه مانع از این شد که ایشان بتوانند در تقویت و‌ توسعه‌ی کیفی رشته و دانش جامعه‌شناسی و ارتقای کیفی تزهای دکترای جامعه‌شناسی و تربیت کیفی دانش آموخته‌گان دکترای جامعه‌شناسی و هم‌چنین حفظ سنت حسنه استاد - شاگردی سهم‌ بایسته و شایسته‌‌ای داشته باشند. ...

سیدمحمود نجاتی حسینی

مرحوم غلام‌عباس توسلی از زمره اعضای هیات علمی علوم اجتماعی بودند که پس از انقلاب سهم و‌تلاش زیادی برای تثبیت و‌حفظ شان دانشگاهی علوم اجتماعی به عنوان یک رشته دانشگاهی داشتند‌.

تلاش ایشان هم چنین معطوف به نهادسازی بوروکراتیک و آکادمیک برای تداوم ساختاری علوم اجتماعی در ایران بود و لذا تاسیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در دهه ۱۳۷۰ شمسی و ریاست اولین دوره ان و‌ هم‌چنین راه‌اندازی دوره دکترای جامعه شناسی در واحد علوم و تحقیقات دانش‌گاه آزاد در سازمان مرکزی دانش‌گاه در منطقه پونک تهران و مدیریت چندین دوره گروه جامعه‌شناسی در آن واحد از جمله این تلاش‌ها است.

مرحوم غلام‌عباس توسلی هم‌چنین در افزایش کمی تزهای دکترای جامعه‌شناسی در مقام استاد راهنما و تعداد دانش آمو‌خته‌گان دکترای جامعه شناسی دانشگاه ازاد و تقویت کمی هیات علمی جامعه شناسی این دانش‌گاه سهم زیاد و‌ موثری داشتند.

آن مرحوم‌ تقریبا اولین متن تالیف – ترجمه‌ی نظریه‌یهای جامعه‌شناسی را هم تقبل نمودند.

درگیری در فعالیت‌های سیاسی به‌عنوان عضو‌ نهضت ازادی و هم‌چنین گرفتار شدن در اشتغالات اجرایی اداری و توجه صرف ایشان به تقویت و ‌توسعه‌ی شکلی و‌فرمی و کمی رشته علوم اجتماعی و‌ جامعه‌شناسی در ایران متاسفانه مانع از این شد که ایشان بتوانند در تقویت و‌ توسعه‌ی کیفی رشته و دانش جامعه‌شناسی و ارتقای کیفی تزهای دکترای جامعه‌شناسی و تربیت کیفی دانش آموخته‌گان دکترای جامعه‌شناسی و هم‌چنین حفظ سنت حسنه استاد – شاگردی سهم‌ بایسته و شایسته‌‌ای داشته باشند.

ازین حیث متاسفانه متون ترجمه‌ای – تالیفی – اقتباسی هم‌ که با نام ایشان نیز منتشر شده، مشمول این قاعده شده است، به‌طوری که‌ کتاب‌های منتسب به ایشان نمی تواند میراث شایسته‌ای برای تقریبا پنجاه سال حضور آن مرحوم در دانش‌گاههای تهران و دولتی و آزاد باشد.

با همه‌ی این‌ها به سهم خودم منطقا و‌ اخلاقا لازم است ادای احترام کنم به حق معلمی ایشان – زمانی که‌ به‌عنوان دانش آموخته دوره فوق لیسانس دانش‌گاه تهران در سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳ از کلاس‌های نظریه‌های جامعه‌شناسی و تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام ایشان بهره‌مند شدم و ایشان در کنار مرحوم منوچهر صبوری کاشانی مشترکا استاد مشاور تز فوق لیسانس من در حوزه‌ی جامعه‌شناسی تاریخی علم و تکنولوژی ایران بودند که راه‌نمایی آن نیز بر عهده‌ی جناب دکتر محمد توکل بود.

هم‌چنین آن مرحوم استاد راهنمای تز دکترای جامعه شناسی سیاسی من در دانش‌گاه ازاد علوم و‌ تحقیقات طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۳ بودند که مشاوره ان نیز مشترکا برعهده‌ی جناب دکتر حسین بشیریه و دکتر حسن سرایی بود.

حضور در کلاس های نظریه‌های جامعه‌شناسی و جامعه‌شناسی تاریخی مرحوم دکتر توسلی در معیت دوست فاضل فرهیخته هم‌کلاسی‌ام حسن محدثی گیلوایی نیز حاصل آشنایی بیش‌تر با خلق و‌خو و‌ روش تدریس و بحث علمی با آن مرحوم‌ است.

به یاد دارم من و محدثی در دوره‌ی دکترای جامعه‌شناسی گفت‌وگوهای انتقادی علمی زیادی با آن مرحوم در خصوص ارتقای کیفیت کلاس‌های درسی دکترا و تدریس دروس تخصصی گروه جامعه‌شناسی و‌ حتی نوشتجات منتشره‌ی آن مرحوم داشتیم (خصوصا محدثی که روح انتقادی رادیکال نسبت به این نوع مسایل را بیش‌تر از من داشت و هنوز هم آن را حفظ نموده است) که البته ایشان با خلق مهربانی که به‌عنوان مقام استاد داشتند با آن بحث‌ها مواجه می‌شدند هر چند ظاهرا و عملا نیز آن بحث‌های انتقادی ما به‌عنوان دانش‌جویان ایشان تاثیری هم در تغییر رویه گروه جامعه شناسی دانشگاه ازاد و‌کیفیت کلاس‌ها و‌ تزهای دکترای جامعه‌شناسی و نوشته‌های مرحوم دکتر توسلی نداشت!

مرحوم دکتر توسلی در یک دهه‌ی اخیر به‌لحاظ رفتارهای غیر اکادمیک که‌ از سوی دانشگاه های تهران و ‌ازاد و حتی انجمن جامعه‌شناسی ایران در دوره‌هایی خاص در حق ایشان روا شد و تقریبا هم زمان با بازنشستگی اجباری از دانشگاه های تهران و‌علوم و تحقیقات و مصادف شدن با بیماری طولانی ایشان گردید ، متاسفانه حضور کم تری هم در محافل اکادمیک‌ و علمی داشتند.

شخصا آخرین بار در خرداد ماه سال ۱۳۹۸ در دوره برگزاری انتخابات انجمن جامعه شناسی ایران فرصتی بسیار کوتاه برای تجدید دیدار با ایشان و ادای حق معلمی ایشان دست داده شد.