فرار ویروس‌های جهش یافته از واکسن؛ خطر چقدر جدی است؟

آفتاب‌‌نیوز :

درست در روزهایی که دنیا با ساخت واکسن به پایان پاندمی مرگبار کروناویروس امیدوار شده بود، لحظه به لحظه گونه‌های جهش یافته از ویروس پیدا می‌شوند، که باعث نگرانی نسبت به میزان تاثیرگذاری واکسن شده‌اند.

البته از ابتدای شیوع کووید-۱۹، جهش کروناویروس موضوع غیرقابل انتظاری نبود، اما جهش‌هایی که در چند ماه گذشته رخ داده‌اند، پتانسیل تغییر مسیر پاندمی را دارند. چراکه آن طور که برخی از تحقیقات جدید نشان می‌دهند، برخی از ویروس‌های جدید قابلیت فرار از واکسن را دارند.

سلین گوندر، عضو تیم مشاوران کرونا در دولت بایدن، در این رابطه گفته بود: «آن‌ها خطرناک‌تر هستند و می‌توانند منجر به مرگ بیشتر شوند. حتی ممکن است که برخی از آن‌ها از واکنش ایمنی، چه طبیعی چه ناشی از واکسن، فرار کنند. پس بسیار پراهمیت است که الان هرکاری می‌توانیم انجام دهیم تا واکسن‌ها کار کنند، با این کار جلوی شیوع گونه‌های جدید کروناویروس گرفته می‌شود.»

به نظر می‌رسد در میان این گونه‌ای جهش یافته‌های کروناویروس، انواع انگلیسی، برزیلی و آفریقا تغییرات اساسی داشتند و مشاهداتی از فرار آن‌ها از واکسن وجود دارد.

فرار ویروس‌های جهش یافته از واکسن؛ خطر چقدر جدی است؟

جهش دوباره گونه انگلیسی و احتمال فرار از واکسن

B.۱.۱.۷ معروف به کرونای انگلیسی احتمالا اصلی‌ترین نوع جهش یافته کروناویروس است که در روزهای اخیر شیوع آن در مناطق مختلفی از ایران هم اوج گرفته است. خوشبختانه مشاهدات اولیه نشان داد که این جهش تاثیر چندانی در فرار ویروس از واکسن ندارد.

اما چند هفته پیش گونه جهش یافته‌ای جدیدی از B.۱.۱.۷ به اسم E۴۸۴K در منطقه‌ای از بریتانیا کشف شد که ممکن است به ویروس این اجازه را بدهد که از پادتن و واکسن فرار کند.

"حتی ممکن است که برخی از آن‌ها از واکنش ایمنی، چه طبیعی چه ناشی از واکسن، فرار کنند"این یعنی گونه‌ای از کروناویروس که قدرت شیوع بیشتری دارد، حالا می‌تواند توانایی مقاوم شدن نسبت به واکسن را پیدا کند. جوزف فاور، اپیدمیولوژیست از دانشگاه یل، در این رابطه به سی‌ان‌ان می‌گوید: «به نظر می‌رسد این اتفاق خبر خوبی در رابطه با میزان تاثیرگذاری واکسن‌ها نباشید.»

گونه برزیلی دنیا را متعحب کرد

تا اواسط تابستان امسال، بیش از ۷۵درصد شهر مانائوس در برزیل به کرونا مبتلا شده بودند و بسیاری منتظر بودند که بخاطر ایمن شدن اکثر شهروندان این شهر به کرونا دیگر خبری از موج‌های پاندمی در مانائوس نباشد. اما چند ماه پیش این بیماری آنجا دوباره اوج گرفت و حالا بیمارستان‌هایش هم پر شده‌اند.

به گفته متخصصان احتمالا شهروندان این شهر برای بار دوم به گونه جدید کروناویروس P.۱.(کرونای برزیلی) مبتلا شده‌اند، این اتفاق می‌تواند به معنای قابلیت فرار کرونای بزیلی از واکنش ایمنی بدن باشد؛ یعنی هم کسانی که قبلا به کرونا مبتلا شدند و آن‌هایی که واکسن تزریق کرده‌اند، در خطرند.

آزمایش‌های انسانی واکسن‌ها در آمریکای لاتین هم مدارکی از این موضوع نشان داده‌اند، برای مثال آزمایش‌ واکسن شرکت «جانسن‌اندجانسن» در این منطقه نشان داد که این واکسن در جلوگیری از ابتلای خفیف به بیماری موفق نبود. البته خوشبختانه مدرنا و فایزر اعلام کرده‌اند که تاثیرگذاری واکسن‌هایشان روی گونه برزیلی از گونه قبلی کرونا اندکی کمتر است.

میزان تاثیرگذاری واکسن‌ها روی گونه آفریقایی

گونه‌ آفریقایی کروناویروس یکی از انواع جهش یافته است که برای شرکت‌های تولید واکسن کرونا، دردسرهای زیادی به وجود آورده است، به طوری که چندی پیش دولت آفریقای جنوبی خرید واکسن آسترازنکا را بخاطر شکستش در جلوگیری از شیوع کروناویروس جهش یافته متوقف کرد.

خوشبختانه نوع آفریقایی کروناویروس، نتوانسته به طور کامل از واکسن کووید-۱۹ فرار کند، برای مثال شرکت مدرنا اعلام کرده است که واکنسنشان نه به اندازه قبل، اما همچنان روی این نوع ویروس کرونا تاثیر گذار است. مطالعه آزمایشگاهی همین موضوع را درباره واکسن فایزر هم تایید کرده است.

البته به گفته محققان هنوز برای بررسی امکان فرار این نوع ویروس روی واکسن کرونا بسیار زود است.

رکسانا مصلحی، پروفسور همه‌گیرشناس ژنتیکی در دانشگاه ایالتی نیویورک (SUNY)، چندی پیش در این رابطه به خبرآنلاین گفته بود: «آزمایشاتی که روی گونه آفریقای جنوبی انجام شد نشان داد که وقتی از افرادی که نسبت به کووید ایمن شده بودند، سرم گرفتند و سعی کردند با آن ویروس جهش یافته را خنثی کنند، ۵۰درصد سرم‌ها نتوانستند ویروس را خنثی کنند. این نگران‌کننده است و این معنا را دارد که ویروس جهش یافته در حال فرار از پادتن‌هاست. البته ۵۰درصدی که توانست ویروس را خنثی کند از افرادی بود که بیماری شدیدی گرفته بودند و واکنش ایمنی خیلی شدیدی برایشان به وجود آمده بود.»

سرنوشت کروناویروس چه می‌شود؟

احتمالا با حل معمای فرار گونه‌های جهش یافته از واکسن کروناویروس، دانشمندان به سوالات مربوط به نحوه ادامه پاندمی در آینده هم پاسخ می‌دهند، با این وجود نظر اکثر دانشمندان این بود که کروناویروس برای همیشه باقی می‌ماند. در همین رابطه براساس نظرسنجی هفته پیش مجله نیچر، ۸۹ درصد محققان بر این باور بودند که کروناویروس، به یک بیماری بومی و همیشگی تبدیل می‌شود.

در واقع به گفته محققان کرونا احتمالا به سرنوشت آنفلوآنزا می‌رسد، ویروسی که پاندمی آن در سال ۱۹۱۸ منجر به مرگ بیش از ۵۰میلیون نفر شد و حالا تبدیل به یک بیماری فصلی و البته مرگبار شده است.

جس بلوم، زیست‌شناس تکاملی در موسسه تحقیقات سرطان هاتچینسون در سیاتل آمریکا می‌گوید: «فکر کنم که سارس کروناویروس، به مسئله بی‌اهمیت‌تر و چیزی مثل آنفلوآنزا تبدیل شود.»

براین اساس شاید هرسال افراد باید واکسن این بیماری را تزریق کنند، اگرچه بخاطر سرعت کمتر تکامل کروناویروس نسبت به آنفلوآنزا تردیدهای زیادی در این رابطه وجود دارد.

بلوم می‌گوید: «احتمالا واکسن کروناویروس باید هر سال به‌روز شود، در این صورت هم ایمنی ناشی از واکسن‌های قبلی احتمال درگیری افراد با بیماری شدید را کاهش می‌دهد.»