خروج نظامیان آمریکا از افغانستان لحظه‌ای حساس را رقم زده است

خروج نظامیان آمریکا از افغانستان لحظه‌ای حساس را رقم زده است

• لیز دوست
• گزارشگر ارشد بین‌المللی بی‌بی‌سی

۲ ساعت پیش

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

با وجود تلاش برای صلح نیروهای دولتی افغانستان برای مقابله با تشدید حملات طالبان آماده می‌شوند

روز گذشته یک مقام دولتی آمریکا با اعلام اینکه آخرین نظامیان آمریکایی تا ۱۱ سپتامبر از افغانستان خارج می‌شوند، گفت: "ما باید کتاب یک جنگ ۲۰ ساله را ببندیم".

اما دو دهه بعد از آغاز این جنگ، این "کتاب" در مورد کشوری که حدود ۱۰ هزار نیروی ناتو به رهبری آمریکا به زودی آن را ترک می‌کنند چه می‌گوید؟

افغانستان امروز با کشور ویران تحت رژیم قانون‌گریز طالبان که در حمله به رهبری ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ و پس از حملات ۱۱ سپتامبر سرنگون شد تفاوت کرده است.

اما این پنجره فرصت برای عقب‌نشینی از افغانستان جنبه تعیین‌کننده دارد زیرا هم می‌تواند حرکت به سوی صلح را سرعت ببخشد، یا زمینه‌ساز سقوط به دامن خشونتی باشد که می‌تواند به نابودی جامعه بازتری منجر شود که طی دو دهه گذشته، البته با فراز و نشیب بسیار، در این کشور ریشه دوانده است.

خبر مرتبط

• بایدن: زمان آن رسیده تا طولانی‌ترین جنگ آمریکا پایان یابد

تمیم عاصی، رئیس اجرایی انستیتو مطالعات جنگ و صلح هشدار داده که:" بهترین نتیجه ممکن قابل انتظار این است که این جدول زمانی خروج به عنوان یک کاتالیزور و مکانیزم فشار بر احزاب افغانستان عمل کند که درک کنند یا باید برای رسیدن به یک توافق سیاسی تا ماه سپتامبر تلاش کنند یا برای درگیری در یک جنگ داخلی خونین به سبک سوریه آماده باشند".

تعداد کمی از احزاب انتظار داشتند که آخرین فصل از مأموریت نظامی ایالات متحده به این صورت تمام شود یعنی در حالی که طالبان پیروزمند آماده است به قدرت بازگردد چه با پیروزی در میدان نبرد یا از طریق مذاکرات صلحی که در آن بیشتر کارت‌‌های برنده را در دست گرفته است در حالی که "دستاوردهای" سال‌های پس از طالبان هر روز در موجی از کشتارهای هدفمند افراد تحصیل‌کرده، فعالان حقوق مدنی و آرمانگرایان یک جامعه نوین در حال ظهور، از بین می‌رود.

اکنون بسیاری از افغان‌ها از ورود به مرحله وحشتناک جنگ داخلی در ادامه یک درگیری که به عنوان یکی از خشونت‌بارترین جنگ‌ها در جهان توصیف شده، هراس دارند.

یک فعال حقوق بشر افغان با تاسف می‌گوید: "نگرانی من بیشتر از آن است که جدول زمانی نظامیان آمریکایی که دولت آن کشور اعلام کرده فقط حاوی زمان خروج است و ابدا شرایطی برای خروج تعیین نمی‌کند و در نتیجه، کافی است طالبان فقط برای مدتی مننظر بماند و حتی مجبور نباشد وارد مباحث اصلی شود".

و این یک نگرانی است که دیگران هم در آن سهیم هستند.

"پس از عقب‌نشینی نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۸، بسیاری از همان دلالان قدرت و جنگ‌سالاران اسلحه خود را به سوی یکدیگر گرفتند تا در دور جدید چانه‌زنی به موقعیت بهتری دست یابند"

بیشتر بخوانید

• بیم بازگشت 'شلاق طالبان' بر سر زنان و رسانه‌ها
• یافتن رهبری برای دوران گذار؛ سوال بزرگ نشست صلح استانبول درباره افغانستان

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

بسیاری از مردم افغانستان نگران پایمال شدن حقوق زنان توسط جنگ‌سالاران و طالبان هستند

اورزالا اشرف نعمت، مدیر واحد تحقیقات و ارزیابی افغانستان در مورد خروج آمریکا از کشورش گفته است: "انتظار می‌رفت جو بایدن خروج نیروهایش از افغانستان را به کاهش تلفات ناشی از عملیات طالبان و دیگران به صفر بین ماه‌های مه تا سپتامبر مشروط کند."

اما یک مشاور جو بایدن در این مورد به خبرنگاران گفته که "رئیس جمبور تشخیص داده که رویکرد مشروط به شرایطی خاص که همواره رویکرد ایالات متحده در دو دهه گذشته بوده به معنی ایجاد زمینه حضور همیشگی در افغانستان ‌بود"."

او گفته است که همچنین این تعهد هم هست که «ما از ابزار خود برای اطمینان از آینده‌ای که مردم افغانستان به دنبال آن هستند استفاده کامل خواهیم کرد».

اما در واقع مهمترین برگ برنده دولت آمریکا در مذاکرات با طالبان حضور نظامی در افغانستان بوده و خروج تمامی نیروهای نظامی خارجی از این کشور که در حال حاضر باعث تقویت توان نظامی دولت افغانستان می‌شود به معنی گردن نهادن بر تمامی خواست طالبان بوده است در حالی که طالبان قدم به قدم در اکثر ولایات پیش می‌رود.

بیشتر بخوانید

• رئیس پارلمان افغانستان: با خروج نیروهای آمریکایی احتمال جنگ داخلی وجود دارد

هنگامی که جو بایدن توافق سال گذشته طالبان و آمریکا را پذیرفت، در برابر خود گزینه‌های چندانی را نمی‌دید. این توافق شامل آغاز خروج آمریکاییان از افغانستان در ماه مه اما در برابر دریافت تضمین‌های امنیتی از طالبان و تعهد این گروه به کاهش خشونت و ادامه مذاکرات صلح بود هرچند جزئیات این هنوز روشن نشده بود.

برای دولت آمریکا امنیت ایالات متحده - یعنی دلیلی که برای اولین بار باعث شد نیروهایش را به افغانستان اعزام کند - ظاهرا یک عامل تعیین‌کننده بوده و انتظار می‌رود نیروهای دیگر کشورهای عضو ناتو نیز از ایالات متحده پیروی کنند.

یک مقام آمریکایی در پاسخ به این سئوال که موضع دولت جو بایدن در قبال تهدیدهای امنیتی گروه‌هایی مانند القاعده و دولت اسلامی - داعش - در افغانستان چیست، صرفا جواب داد که "الان سال ۲۰۰۱ نیست، سال ۲۰۲۱ است".

او در توضیح گفت: "از نظر دولت ما، تهدید علیه امنیت کشورمان که امروز از افغانستان ناشی می‌شود به گونه‌ای است که می‌توانیم بدون حضور نظامی در افغانستان و بدون ادامه جنگ با طالبان با آن مقابله کنیم".

لورل میلر ، مدیر برنامه آسیا در گروه بحران بین‌المللی و از کارکنان سابق وزارت خارجه آمریکا می‌گوید: "تصمیم به خروج مربوط به قضاوت درباره منافع آمریکا است و البته اگر این قضاوت را بپذیریم، تصمیمی که گرفته شده منطقی است".

اما او از این تصمیم ابراز تاسف می‌کند و معتقد است که به زودی پشیمانی در پی خواهد آورد.

آقای میلر، که در تلاش‌های اولیه برای ارزیابی تحقق خاتمه جنگ افغانستان از راه مذاکره مشارکت داشت، می‌افزاید: "باعث تاسف است که ایالات متحده خیلی زودتر از اینها به فکر نیفتاد تا روند صلح افغانستان را آغاز کند و به انجام برساند".

اکنون آنچه که مهم است جدی بودن رهبران افغانستان، در همه طرف‌ها، در مورد استقرار صلح از طریق مذاکره است.

خانم نعمت تأکید دارد که "مردم افغانستان در مورد خواست‌هایشان برای صلح، عدالت و حفظ ارزش‌های ملی و دموکراتیک کاملا متفق‌القول و یکصدا هستند اما نخبگان سیاسی همانند سال ۱۹۹۲، همچنان در تلاشند تا سهم هرچه بیشتری از قدرت را به دست آورند".

تاریخ سایه‌ای تاریک وطولانی بر افغانستان می‌افکند. پس از عقب‌نشینی نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۸، بسیاری از همان دلالان قدرت و جنگ‌سالاران اسلحه خود را به سوی یکدیگر گرفتند تا در دور جدید چانه‌زنی به موقعیت بهتری دست یابند.

در حال حاضر این نظر هم مطرح است که فقط همین جنگ‌سالاران قدرت دارند تا با طالبان به توافق برسند. اما این نگرانی نیز هست که آنان نمی‌توانند در مورد افغانستان سال ۲۰۲۱ و به نمایندگی از مردم آن از جمله قربانیان جنایات جنگی، فعالان مدافع حقوق زنان و جامعه مدنی گسترده‌تر آن مذاکره کنند.

مجموعه‌ای آشفته از طرح‌های صلح از سوی گروه‌ها و شخصیت‌های رقیب از جمله طرح اصلی دفتر اشرف غنی، رئیس جمهوری، عرضه شده است اما شورای عالی آشتی ملی ابتدا باید دیدگاه‌های رقیب در کابل را با هم سازش دهد.

"در حال حاضر این نظر هم مطرح است که فقط همین جنگ‌سالاران قدرت دارند تا با طالبان به توافق برسند"

در مورد طالبان، آنها هنوز به تعهد قبلی ایالات متحده مبنی بر عقب‌نشینی کامل تا اول ماه مه پایبند هستند، هر چند آمریکا اینک این تعهد را زیر پا گذاشته است.

منبع تصویر،

AFP

توضیح تصویر،

نیروهای دیگر کشورهای عضو ناتو هم پس از خروج آمریکا از افغانستان از این کشور خارج خواهند شد

دکتر محمد نعیم، سخنگوی طالبان، چند ساعت پس از انتشار خبر تصمیم جدید آمریکا در پست توئیتری خود اعلام کرد: "تا زمانی که همه نیروهای خارجی به طور کامل از وطن ما خارج نشوند، امارت اسلامی در هیچ کنفرانسی در مورد افغانستان شرکت نخواهد کرد".

کنفرانس مورد بحث اکنون یک "کنفرانس سطح بالا و فراگیر" است که به میزبانی ترکیه، قطر و سازمان ملل برگزار می شود و در ۲۴ آوریل جاری در استانبول تشکیل خواهد شد. این یک قطعه مهم در پازل جدیدی است که دولت جو بایدن به آن دل بسته است. به سازمان ملل در این پازل نقش محوری داده شده در حالی که تلاش برای آغاز مذاکرات صلح و ایجاد اجماع میان قدرت‌های منطقه که هر یک دارای نمایندگان افغانستانی خود هستند افزایش یافته است.

در قطر که هیئت‌های مذاکره‌کننده طالبان و دولت افغانستان از ماه سپتامبر به طور متناوب در آن با هم ملاقات کرده‌اند، شنیده شد که بعضی از اعضای هیئت طالبان با استفاده از اصطلاح انگلیسی "حالا توپ در زمین ماست" به تصمیم جو بایدن برای عقب‌نشینی از افغانستان واکنش نشان دادند.

کیت کلارک، مدیر مشترک شبکه تحلیل‌گران افغانستان در مورد اظهارات رهبران طالبان که همواره گفته‌اند در پی صلح هستند، می‌گوید "رهبری طالبان هیچ نشانه‌ای از تمایل به صلح نشان نداده و هر نشانه‌ای که در دست است حاکی از تمایل آنان به کسب قدرت از راه جنگ است".

"فصل سنتی تشدید جنگ" طالبان در بهار نزدیک می‌شود و در میان گزارش‌های حملات طالبان، نیروهای دولت افغانستان نیز برای نبرد آماده می‌شوند.

خانم کلارک می‌پرسد: "اگر جنگ داخلی شدت بگیرد یا طالبان بر کل افغانستان مسلط شود چه کسی دستاوردهای ۲۰ سال گذشته را حفظ خواهد کرد؟"

وی هشدار می‌دهد که "جایی که درگیری وجود داشته باشد، آزادی دود می‌شود، طالبان در جایی که حاکم شود مانند گذشته استبداد را در پیش خواهند گرفت و حتی حالا هم در مناطق تحت تسلط طالبان تعداد کمی از دختران به مدرسه می‌روند".

با آگاهی از این چشم‌انداز است که دولت آمریکا تلاش می‌کند چنین القا کند که "برای حفاظت از دستاوردهای زنان افغان با سایر کشورها و با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، اقتصادی و انسانی همکاری خواهد کرد".

آقای عاصی از انستیتو مطالعات جنگ و صلح می‌کوشد حتی در این شرایط هم رویکردی خوشبینانه نسبت به تصمیم دولت آمریکا داشته باشد و می‌گوید: "بایدن فقط می‌خواهد از جنگ افغانستان خارج شود، اما نه از افغانستان!"

در حالی که ایالات متحده به دنبال "بستن کتاب" مورد طولانی‌ترین جنگ خود است، ذهن مردم افغانستان بر فصل بعدی جنگ طولانی‌تر و بی‌پایان کشورشان متمرکز شده است.