وزیر علوم آینده چه کسی باید باشد؟

از سال ٦٩ که به کشور برگشتم همواره وزارت علوم در دست پیر مردانی بود که تجربه خیلی زیادی داشتند و حقیقتا دانا و فرهیخته بودند. یکی دو تاهم پیر مرد و نه چندان فرهیخته ولی وارد به اصول کلی کار حضور داشه اند. آنچه هیچ وقت نفهمیدم و در صدد آن هم نبودم چون رشته مهندسی خودم را خیلی زیاد دوست داشتم و مشغول دو شیفته کار کردن در زلزله و سوانح بودم، این سوال بود که پس آقایان کی می خواهند خون جدید وارد سیستم بکنند؟

این عزیزان آنچه می دانستند در بهترین شرایط مربوط به تجربه آنان در حداقل ٥٠ سال پیش از دانشگاه های دنیا بوده است. بله آگاه بودند ولی این تراز از آگاهی کفایت تغییراتی که در ٥٠ سال یا حتی ١٠ سال گذشته در دنیا در سیستم های آموزشی و پژوهشی دنیا رخ داده نمی شد. وزیر یک وزارتخانه باید افق های دور را ببیند، مسیر تعیین کند، چند ده قدم از بقیه جلوتر باشد.

"از سال ٦٩ که به کشور برگشتم همواره وزارت علوم در دست پیر مردانی بود که تجربه خیلی زیادی داشتند و حقیقتا دانا و فرهیخته بودند"اگر قرار باشد مدل های ٥٠ سال پیش مد نظر باشد همان جایی باید باشیم که اکنون هستیم.

یک وزیر جوان، نخبه با توان بالا و درک صحیح از نظام های آموزش عالی دنیا با کمک معاونین با تجربه (پیر مردهای دانا) که تاریخ وزارتخانه و تحولات آن را می دانند بهترین گزینه برای تصدی این وزارتخانه حیاتی است. البته مشکل این پیر مردان همان سابقه های باندی و گروهی قدیم است که کمر وزارت علوم را از بیخ شکسته است! کار در دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور به جایی رسیده که سلام و علیک ها هم معنی دارد و تا وقتی این باشد داستان روشن است.

پیشتر مسایل سیاسی و فرهنگی و انقلابی و ... هم خیلی زیاد در گزینش این افراد بکار گرفته می شود، حرفی نیست ولی این امور متولیان خود را در کشور دارد و نیازی به مته به خشخاش گذاشتن در انتخاب این افراد نیست ! مهمترین همان جوانی و زیرکی و دانایی از اوضاع جهانی و نیاز های آتی کشور و دنیا است که بتواند خط و خطوط را درست ترسیم نماید. البته اگر افرادی با تمامی آن مشخصه ها یک جا بود که عالی است ولی خدای ناکرده نباشد که به دلیل حساسیت روی یکی از مشخصه های فوق افرادی توانا را از هدایت مهمترین ارگان کشور حداقل به نظر حقیر محروم نماییم.

گفتنش سخت است ولی اگر نگویم هم صداقت را رعایت نکردم. هرکسی فارغ التحصیل دوره ای چند ساله را در کشورهای پیشرفته دنیا دیده و تجربه کرده باشد، با چند روز بازدید و ...

اصلا متوجه نمی شود چراکه متاسفانه بلایی که سر آموزش عالی کشور از این مهم خورده ایم چند کتاب لازم دارد. این را فقط یک انسان وطن دوست مکتوبش می کند لذا دقت شود بارها تجربه کرده و دیده ام که بحثی که ٤٠ سال پیش ختمش را در دنیا خوانده اند بیک باره توسط فردی بیان و چند نفری هم با خود ردیف و کلی نیرو و انرژی کشور هدر می رود که بعد از چند سال تخصیص بودجه و اتلاف آن ما هم ختمش را دوباره بخوانیم !
با این کار ها نمی توانیم جلو برویم. پیشرفت آن است که همیشه چند قدم جلوتر از بقیه باشیم. نه کار ٧٠ سال پیش آنها را بها ببخشیم. من اینکار را از ابتدا در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی برقرار کردم که حتی رییس مجموعه هم خیلی متوجه آن نبود.

" بله آگاه بودند ولی این تراز از آگاهی کفایت تغییراتی که در ٥٠ سال یا حتی ١٠ سال گذشته در دنیا در سیستم های آموزشی و پژوهشی دنیا رخ داده نمی شد"ولیکن پژوهشگاه همیشه در صدر منطقه و کشور می درخشید. چیزی که بعدها متاسفانه از دست دادیم. وزیر جوان باید ایده های سه چهار سال آینده را امروز استارت بزند نه در حفظ گذشته به هر دری بزند!

اگر این طور نباشد، ناچارا در همین وادی با افرادی سر و کار خواهی داشت  که معنی و جایگاه هیات علمی را در  آموزش عالی در کشور و آینده کشور درست درک نمی کنند و فارغ از هر حسی برای دینامیک زمانه و تغییر و تحولات منطقه ای و جهانی هستند.
این خجالت آور است که وزارتخانه ای داشته باشیم که طرحی مثل همسان سازی حقوق دانشگاهیان را با لفظ کلی و عمومی اعضای هیات علمی دانشگاه ها (faculty) و نه تاکید بر پژوهشگاه ها را (هر دو یک حکم دارند با یک سربرگ و آرم وزاتخانه و تمامی شرایط یکسان در وزارت علوم) تهیه و به قانونگذار و سازمان برنامه و مدیریت کشور برای پرداخت ارسال نماید و آنها لفظ عمومی را فقط برای دانشگاه ها منظور نمایند!
 مصیبت را می بینید! حال می بینیم که چرا انتخاب صحیح وزیر، معاونین و روسای دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و انتخابات اعضای هیت علمی در کشور چقدر مهم است. خروجی دانشگاه های کشوری که به انتخاب درست مسولان آموزشی  و پژوهشی کشور توجه نکند آن خواهد بود که امروز باید شاهد مقامات و دکاتیری باشند که سازمان مدیریت یا مجلس یا ... به خاطر یک لفظ عمومی و شناخته شده در دنیا و کشور (faculty) بین هیات علمی دانشگاه ها و پژوهشگاه ها تفاوت از روی نادانی قائل شوند و  با اتفاقی که خود می دانند عملی نیست و نمی تواند رخ دهد، موجبات خشم اساتید کشور شوند.

وامصیبتا ! در هر حال کلیاتی عرض شد الحمدالله ما آنقدر نخبه در کشور داریم که این کلیات را به جزئیات لازم تقسیم و نتایج خوبی از آن در صورت "خواست واقعی" استخراج نمایند. امیدوارم آن شود.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران