آیا جنگ اوکراین لوکاشنکو، تنها متحد اروپایی پوتین را از مسکو دور کرده است؟

۲۴ اوت سال جاری میلادی الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس، در عین شگفتی ناظران سیاسی، به مناسبت سی و یکمین سالگرد استقلال اوکراین پیام تبریکی به ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین فرستاد. لوکاشنکو در پیام تبریک خود برای اوکراینی ها «سرایی صلح آمیز که با بردباری و شجاعت» شهروندان بدست می آید، آرزو کرد.

این در حالی است که پس از جنگ اوکراین تنها کشور اروپایی که متحد کاخ کرملین ماند بلاروس به رهبری الکساندر لوکاشنکو است. 

پیامی عجیب از سوی نماینده دولتی که در ماه های گذشته بیشترین کمک را به روسیه برای پیروزی در جنگ کرده است.

اما آیا این پیام تبریک نشان می دهد که بین ولادیمیر پوتین و لوکاشنکو فاصله افتاده است؟

بلاروس کشوری است که تاریخ تشکیل آن به بعد از فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی باز می گردد. کشوری که از سال ۱۹۹۱ مستقل شده و از سه سال بعد از آن، سال ۱۹۹۴ تا امروز توسط یک نفر، الکساندر لوکاشنکو، بوده است. 

با وجود استقلال، کشور بلاروس همواره یکی از مهم ترین متحدان منطقه ای روسیه بوده است. عضویت این کشور در «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» در کنار قزاقستان، روسیه، قرقیزستان و ارمنستان و همچنین حضور در «سازمان پیمان امنیت جمعی»، صحه ای است بر این مدعا. 

با این حال الکساندر لوکاشنکو هیچ‌گاه به اندازه سه سال اخیر به ولادیمیر پوتین و روسیه نزدیک نشد. یا بنوعی می توان گفت تا پیش از انتخابات بلاروس در سال ۲۰۲۰ هیچ‌گاه لوکاشنکو با روسیه بطور کامل همسو نشد.

 اما پس از این انتخابات که به گفته مخالفان با تقلب گسترده به انتخاب مجدد لوکاشنکو انجامید تنها روسیه و حمایت های سیاسی اقتصادی این کشور بود که لوکاشنکو را در قدرت نگاه داشت. 

سرکوب در بلاروس

AP Photo

لوکاشنکو پس از انتخابات مخالفان را ماه‌ها سرکوب کرد. 

سازمان ملل متحد می‌گوید در جریان اعتراضات پس از انتخابات سال ۲۰۲۰ دست کم ۳۷ هزار نفر بازداشت و ۲۷۰ سازمان مردم نهاد تعطیل و ۱۳ رسانه مستقل تعطیل شدند. 

سرکوب‌ها به طور گسترده از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده محکوم شد و باعث تحریمهای شدیدی علیه دولت بلاروس شد و این موضوع لوکاشنکو را بسیار به پوتین نزدیک کرد. از آنزمان تا امروز، تنها وام های روسیه است که اقتصاد این کشور را سراپا نگاه داشته است. 

از سوی دیگر لوکاشنکو تنها رهبر اروپایی است که حاکمیت روسیه بر شبه جزیره کریمه را برسمیت شناخت و نیروهایی را برای سرکوب ناآرامی های ضدکرملین در قزاقستان به این کشور فرستاد. 

سربازان روس در بلاروس

AP/Russian Defense Ministry Press Service

در هفته های قبل از آغاز حمله روسیه به اوکراین، حدود سی هزار سرباز روس تحت عنوان تمرینات نظامی مشترک به بلاروس اعزام شدند. در ۲۴ فوریه، این نیروها با شلیک مستقیم به سمت کی یف به اوکراین حمله کردند. 

سربازان روسی که از بلاروس حمله ور می شدند، شهر چرنیهیو را نیز محاصره کردند.

"در ۲۴ فوریه، این نیروها با شلیک مستقیم به سمت کی یف به اوکراین حمله کردند. سربازان روسی که از بلاروس حمله ور می شدند، شهر چرنیهیو را نیز محاصره کردند"همزمان ارتش روسیه از خاک بلاروس برای پرتاب موشک های بالستیک به اوکراین استفاده کرد و بمب افکن های روس از امنیت حریم هوایی بلاروس برای پرتاب موشک های دوربرد به سمت اهداف اوکراینی بهره بردند. 

در قدمی دیگر از سوی دولت لوکاشنکو، بیمارستان‌های بلاروس در نزدیکی مرز، سربازان روس که در اوکراین مجروح شده بودند را درمان کردند و بسیاری از سردخانه های مرزی این کشور نظامیان کشته شده روس را هفته ها نگاهداری کردند. 

در بحبوحه جنگ اوکراین، در ماه ژوئن، پوتین اعلام کرد که روسیه موشک‌های بالستیک «اسکندر-ام» با قابلیت حمل کلاهک‌های هسته‌ ای و متعارف را به بلاروس می‌دهد و همچنین به بلاروس کمک می‌کند تا جنگنده‌های خود را برای حمل سلاح‌های هسته‌ ای اصلاح کند فرآیندی که لوکاشنکو اخیراً اعلام کرد تکمیل شده است.

آن روی سکه: عدم شرکت لوکاشنکو در جنگ اوکراین

علیرغم حمایت  مداوم رهبر بلاروس از ولادیمیر پوتین، تصمیم لوکاشنکو برای عدم «دخالت مستقیم در جنگ اوکراین» تعجب آور بود و بعید است در آینده تغییر کند.

یکی از مهم ترین دلایل آن نه اختیار و اراده رئیس جمهوری بلاروس بلکه ضعف ارتش بلاروس است. ارتش این کشور کیفیت پایین تری نسبت به روسیه یا اوکراین دارد و این ارتش ممکن است در وهله اول حاضر به جنگ نباشد. لوکاشنکو از این موضوع آگاه است. 

دوم اینکه نظرسنجی های متعدد نشان می دهد که اکثر شهروندان بلاروس مخالف جنگ در اوکراین هستند. از آنجایی که اکثر قریب به اتفاق ۴۵ هزار سرباز ارتش بلاروس را سربازان وظیفه تشکیل می دهند، استقرار در اوکراین می تواند موجب مخالفت یا حتی امتناع شود. در حال حاضر گزارش هایی از نارضایتی و فرار سربازان بلاروس وجود دارد.

 کریس میلر، استاد تاریخ بین‌الملل در دانشکده حقوق و دیپلماسی فلچر دانشگاه تافتس، می گوید که تمایل به «مبارزه و شرکت در جنگ وجود دارد. اما تلفات سنگین در اوکراین مشکلات بیشتری را برای لوکاشنکو ایجاد می‌کند، زیرا به ارتش برای حفظ کنترل و سرکوب در داخل نیاز دارد و نمی‌تواند از عهده واکنش‌های احتمالی داخلی که به اعزام نیروهای بلاروس به اوکراین منجر می شود، غافل شود.»

نکته ای دیگر که این استاد دانشگاه به آن اشاره می کند عدم توانایی اقتصادی روسیه بر ادامه حمایت مالی از بلاروس است. 

به گفته آقای میلر، روسیه در جنگ ضرر و زیان های گسترده ای دیده است و معلوم نیست این جنگ کی به پایان خود نزدیک خواهد شد.

مخارج جنگ اوکراین آنقدر کمرشکن است که روسیه بعید است در هفته ها و ماه های آینده حاضر شود و یا حتی بتواند به پشتیبانی مالی و اقتصادی از بلاروس ادامه دهد.