بیش از ۷۰ درصد از اقدامات طرح ملی حفظ قرآن انجام نشده است

به گزارش خبرنگار مهر، رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۰، مطالباتی را در جمع قاریان، حافظان و اساتید قرآنی کشور مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن مطرح کردند، مطالباتی که این بار به‌صورت جدی‌تر و با طرح عدد و رقم مطرح شد.

در همین راستا «سند طرح ملی حفظ قرآن» تهیه و «ستاد راهبری طرح ملی حفظ» توسط شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکل شد. سندی که البته ۱۱ تیرماه سال ۱۳۹۵ یعنی ۴ سال پس از مطالبه رهبر انقلاب از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اجرا به دستگاه‌های دولتی، عمومی و نهادهای مردمی ابلاغ شد.

پس از تصویب ستاد، دبیرخانه آن در شورای توسعه فرهنگ قرآنی مستقر شد که اعضای این ستاد وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم و تحقیقات، ارشاد و سازمان‌هایی همچون نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه‌ها، نهادهای قرآنی وابسته به دفتر مقام معظم رهبری، سازمان تبلیغات اسلامی، اتحادیه مؤسسات قرآنی مردمی، اتحادیه تشکل‌های قرآنی، شبکه قرآن و معارف سیما و رادیو قرآن بودند.

محمد مهدی بحر العلوم حافظ قرآن کریم و مسئول دبیرخانه ستاد ملی طرح حفظ در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص فعالیت‌های قرآنی در عرصه حفظ قرآن گفت: مطالبه مقام معظم رهبری در خصوص فعالیت‌های قرآنی مکرر بوده و هست اما آن مطالبه‌ای که جدی تر از بقیه در بیان مطالبه ده میلیون حافظ در سال ۱۳۹۰ بود. در سال ۱۳۹۶ ستاد ملی حفظ تشکیل شد، یکسال دبیرخانه‌اش در شورای توسعه فرهنگ قرآنی بود اما از اردیبهشت سال ۹۸ دبیرخانه به سازمان اوقاف منتقل شد.

بیش از هفتاد درصد از اقدامات طرح ملی حفظ قرآن انجام نشده است

وی ادامه داد: بر اساس پایشی که انجام شد از لحاظ خروجی و دستاورد از هر دو جهت عقب هستیم. بیش از هفتاد درصد اقدامات ستاد طرح ملی حفظ اصلاً انجام نشده است و مقداری از اقدامات در مسیر اجرا است. اینکه چرا این اقدامات انجام نشده خود مسأله‌ای است که باید به آن رسیدگی شود.

"بیش از هفتاد درصد اقدامات ستاد طرح ملی حفظ اصلاً انجام نشده است و مقداری از اقدامات در مسیر اجرا است"به تبع انجام نشدن این اقدامات، حافظ قرآنی نیز تربیت نشده است. حافظان قرآنی که رقم دقیق آن نیز مشخص نیست زیر صد هزار نفر برآورد می‌شود.

بحر العلوم با اشاره به فرهنگ عمومی جامعه گفت: در جامعه ما حفظ قرآن فرهنگ عمومی مردم و مسئولین امر نیست. عزاداری اهل بیت جز فرهنگ مردم محسوب می‌شود اگر حکومت موافق عزاداری باشد مردم عزاداری می‌کنند و اگر مخالف هم باشد مردم باز هم به عزاداری می‌پردازند. منتظر بخش نامه، حمایت و بودجه دولتی هم نیستند چون در فرهنگ جامعه عزاداری اهل بیت ریشه‌ای عمیق دارد.

وی با بیان تعریفی از فرهنگ تصریح کرد: فرهنگ در واقع آداب و رسوم نسبتاً پایدار یک جامعه تلقی می‌شود که در طول زمان خودش را نشان می‌دهد. تعطیلات نوروز و سنت‌هایی که رواج دارد هیچ ارتباطی با دولت ندارد.

دولت مخالف هم باشد این سنت‌ها برقرار است. اگر به دهه‌های قبل برگردیم مکتب خانه‌های قدیمی و حفظ جز سی و بعضی از سوره‌ها را شاهدیم اما حفظ کل جز فرهنگ عمومی نیست و به تبع آن مسئولین نگاهی به این حوزه نداشته و بعضاً اعتقادی نسبت به آن ندارند. وقتی اعتقاد نداشته باشند، بودجه نمی‌دهند، اولویت نمی‌بخشند و در مواقعی که به آنها رجوع می‌کنیم تأیید و حمایت نمی‌کنند. پس اگر می‌خواهیم فعالیت‌هایی انجام دهیم باید اقداماتی بیش از فعالیت‌های روبنایی مثل مسابقات و دوره‌های تربیت معلم انجام دهیم.

فعالیت‌های قرآنی در حاشیه قرار دارد

مسئول دبیرخانه ستاد ملی طرح ملی حفظ با اشاره به اینکه در جامعه امروز ما مشکل گفتمان قرآنی در جامعه وجود دارد، بیان کرد: رسانه‌ها چند درصد قرآنی و در راستای حفظ قرآن هستند؟ جایگاه و اندازه اخبار مرتبط به قرآن ذیل اخبار کشور کجاست؟ واقعیت این است که فعالیت‌های قرآنی در حاشیه قرار دارد.

بحر العلوم با بیان جلسات پایش وضعیت حفظ قرآن افزود: ما جلساتی را بعد از این پایش انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که مدیران عالی رتبه به حفظ قرآن اعتقادی ندارد. در همین راستا ۲۵ گزاره طراحی شد که تحلیل آنها تعیین کننده مسیر آینده خواهد بود.

"حافظان قرآنی که رقم دقیق آن نیز مشخص نیست زیر صد هزار نفر برآورد می‌شود.بحر العلوم با اشاره به فرهنگ عمومی جامعه گفت: در جامعه ما حفظ قرآن فرهنگ عمومی مردم و مسئولین امر نیست"این گزاره‌ها را برای صد نفر فرستاده شد تا جایگاه آن مشخص شود. یکی از آنها این بود که دستیابی به ده میلیون حافظ در مدت کوتاه در کشور امکان پذیر است یا خیال و آرزو؟ یکی دیگر از گزاره‌ها عدم کفایت بودجه‌های موجود در کشور برای پیش برد اهداف قرآنی در سطح کشور و بررسی چگونگی توزیع آن بود. یکی دیگر از موارد مطرح شده نیز بررسی نوع وظیفه آموزش و پرورش در زمینه حفظ قرآن بود و همچنین پاسخ به این سوال که صدا و سیما در زمینه حفظ قرآن جنبه آموزشی دارد یا گفتمان سازی؟

وی با تاکید بر اینکه باید در شش حوزه به طور خاص اقدامات شاخصی انجام دهیم، عنوان کرد: گفتمان سازی قرآنی در بین مردم و مسئولین مهمترین بخش و نتیجه این پایش بود. یعنی باید موضوع حفظ قرآن اصلی‌ترین موضوع جامعه شود نه در اولویت صدم قرار بگیرد.

مسئول دبیرخانه ستاد طرح ملی حفظ با بیان راهکارهای گفتمان سازی گفت: در این زمینه باید از چند جهت حرکت کنیم. نخست حضور نیروها و چهره‌های خاص در این عرصه هستند.

یعنی مراجع تقلید، علمای حوزه، عناصر فرهنگی و سلبریتی که در حوزه دینی شاخص هستند باید به میدان بیایند. به غیر از مقام معظم رهبری تا به حال از کدام مسئول سخنی در باب فعالیت‌های قرآنی سخنی شنیده‌اید که جلسه‌ای با حافظان قرآن داشته باشند. در برنامه‌های سیاسی کمتر کسی در خصوص فعالیت‌های قرآنی صحبت به میان می‌آورد در مجلس شورای اسلامی نیز کمتر به چنین اموری پرداخته می‌شود.

وی به دو عنصر صدا و سیما و آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: همه ما دوازده سال در آموزش و پرورش حرکت کرده و عمر می‌گذرانیم. صدا و سیما با اقبال عموم مردم مواجهه است و این دو در عرصه فرهنگ سازی بسیار مؤثر هستند. در حال حاضر با صداوسیما حرف‌هایی برای پیشبرد اهداف حفظ داریم و هم آموزش و پرورش صحبت‌هایی کرده‌ایم.

"عزاداری اهل بیت جز فرهنگ مردم محسوب می‌شود اگر حکومت موافق عزاداری باشد مردم عزاداری می‌کنند و اگر مخالف هم باشد مردم باز هم به عزاداری می‌پردازند"اگر آموزش و پرورش یک درجه به سمت فعالیت‌های قرآنی حرکت کند معادل چندین درجه دیگر دستگاه‌ها است.

احصا روش‌های حفظ در دستور ستاد راهبری طرح ملی حفظ است

بحر العلوم اضافه کرد: روش‌های آموزش حفظ در کشور است از دیگر موارد مطرح شده در ستاد طرح ملی حفظ قرآن است که بعضاً محدود و به سمت حرفه‌ای و تخصصی حفظ قرآن است نه به سمت عمومی کردن دایره حفظ قرآن. ما می‌خواهیم ده میلیون حافظ قرآن داشته باشیم، نمی‌خواهیم رقابت ده میلیونی در مسابقات قرآنی حفظ داشته باشیم به همین دلیل باید تعاریف متفاوت‌تری داشته باشیم. روش‌های امروزی در خیلی مکان‌ها حالت حرفه‌ای و اختصاصی دارد تا اینکه جنبه عمومی حفظ قرآن را در نظر بگیرد. موضوع بعدی بحث مبانی حفظ است. چون تعریف تنها خواندن قرآن است.

وقتی در مبانی حفظ هم فکری داشته باشیم موضوع متفاوت خواهد شد. حوزه‌های علمیه به این سمت بیشتر متمایل می‌شوند وقتی بفهمند تعریف ما از حفظ تنها از برخواندن قرآن نیست.

تنها دو مصوبه در راستای تشویق حافظان از ابتدای انقلاب تا کنون در مجلس شورای اسلامی داریم

وی با تاکید بر اینکه نظامات و قوانین موجود در حوزه حفظ قرآن کافی نیست، اظهار داشت: قوانین در حوزه حفظ قرآن ناقص است قانون یعنی مصوبه مجلس و مقررات یعنی ابلاغیه دولتی به دستگاه‌ها. در حال حاضر ۱۸ مورد را برای تشویق حافظان رصد کردیم اما این امر نظام واحد و جامعی ندارد و یک حافظ قرآن نمی‌داند اگر حافظ قرآن شد چه مزایایی به آن تعلق می‌گیرد. مصوبات مجلس شورای اسلامی از اول انقلاب تا کنون تنها دو مورد بوده است. یکی بحث تحصیلات رایگان و دیگری ادامه تحصیل در دانشگاه که هر دو موضوعی دانشگاهی است در حالی که ما امروزه بانوان حافظ قرآن خانه دار، سربازان حافظ قرآن و دانش آموزان حافظ قرآن داریم.

"وقتی اعتقاد نداشته باشند، بودجه نمی‌دهند، اولویت نمی‌بخشند و در مواقعی که به آنها رجوع می‌کنیم تأیید و حمایت نمی‌کنند"قوانین حفظ قرآن خیلی شناخته شده و خیلی جامع و کارآمد نیست و این باید بازنگری و اطلاع رسانی جامعی نسبت به آن شود. مطالعات و پژوهش‌های متعددی که در این حوزه نیاز است از دیگر مواردی که ما نسبت به آن نیازمندیم. چرا وضعیت مردم ایران نسبت به حفظ قرآن چنین است؟ در خبرگزاری‌ها چند حافظ قرآن دارید؟ و سوالاتی از این جنس. اینکه چرا چنین اتفاقاتی می‌افتد تحقیقات و پژوهش‌هایی لازم دارد که ستاد ملی حفظ به آن باید بپردازد.

این استاد حفظ قرآن گفت: یکی از پروژه‌هایی که هم اکنون در حال انجام است بررسی روش‌های حفظ قرآن در داخل و خارج از کشور است. این پروژه شورای راهبری دارد که اساتید دانشگاه و حوزه در آن عضو هستند و برای احصا روش‌ها تا پایان سال فعالیت خواهند کرد.

همچنین بررسی نظامات تشویقی و قوانین که در حال انجام است. صداوسیما طرح ۱۴۵۵ را ذیل طرح ملی حفظ انجام داد اما با مشکلات زیر ساختی خروجی مطلوبی را شاهدش نبوده‌ایم. در حال حاضر بیست شبکه تلویزیونی داریم اما همه مباحث قرآنی در شبکه قرآن پوشش داده می‌شود و گوییا شبکه سه رسالتی در حوزه حفظ قرآن ندارد. در برنامه عصر جدید چند درصد استعداد قرآنی مورد توجه قرار گرفت؟

در کتاب‌های درسی حفظ قرآن جدی گرفته نشده است

وی با اشاره به برنامه‌های دستگاه‌های عضو این ستاد گفت: سازمان دارالقرآن اعطای مدرک تخصصی به حافظان را سامان داده و هم اکنون در حال اعطای مدارک عمومی به حافظان است که تا پایان آذر این طرح اجرایی می‌شود. آموزش و پرورش طرح اتقان را در حال اجرا دارد.

"یعنی باید موضوع حفظ قرآن اصلی‌ترین موضوع جامعه شود نه در اولویت صدم قرار بگیرد.مسئول دبیرخانه ستاد طرح ملی حفظ با بیان راهکارهای گفتمان سازی گفت: در این زمینه باید از چند جهت حرکت کنیم"این طرح معلمین ابتدایی تا کلاس ششم را به عنوان یک معلم اختصاصی قرآن آموزش و ارتقا می‌دهد. در کتاب‌های دبستانی موضوع حفظ قرآن جدی گرفته نشد و کودکان تشویق به حفظ قرآن نشدند.

بحرالعلوم با اشاره به عدم نقش کتاب‌های درسی دبستان در حفظ قرآن گفت: آموزش و پرورش مدعی آموزش عمومی دروس است و در خصوص قرآن نیز همین را می‌گوید که اگر کسی می‌خواهد حفظ کل قرآن را داشته باشد در آموزش‌های رسمی من جایی ندارد. بعد از مباحث زیادی که انجام شد آموزش‌های عمومی قرآن تعریف شد. ما چه حدی از آموزش‌های قرآنی را عمومی تلقی می‌کنیم؟ آیا حفظ آموزش عمومی است؟ آنجا مصوب شد حفظ تا سه جز از آموزش‌های عمومی تلقی می‌شود با این دید کم کم تغییراتی در آموزش معلمین و کتاب‌های درسی دیده شد که بحث حفظ هم باید جایی در متون درسی داشته باشد. در این طرح کلمات و عباراتی که قبلاً شنیده را حفظ می‌کند.

کودک کلاس اول به اجبار و اکراه نباید باشد اما زمینه سازی نیز برای کودکان با ظرافت و لطافت انجام می‌شود. در این طرح روخوانی قرآن حذف نمی‌شود بلکه روخوانی و حفظ در کنار هم قرار خواهد گرفت.

وی ادامه داد: در حوزه قوانین کاری که ستاد ملی حفظ انجام می‌دهد، شناسایی قوانین موجود است. باید دید خلأ کجاست و متن مورد پیشنهاد معلوم شد باید سراغ مجلس و و دولت برای چانه زنی رجوع کنیم. همین مصوبه تحصیل حافظان در شورای عالی انقلاب فرهنگی به سختی مصوب شد و زمان زیادی برده است.

حفظ در کشور در حد «آیت الکرسی» و «چهارقل» مانده است

بحر العلوم با تاکید از سخن فرهنگ و گفتمان گفت: در دهه هفتاد محمد حسین طباطبایی مطرح شد و به تبع آن نیز حفظ قرآن بالا آمد اما بعد از یک دهه آن نیز افول کرد. در حال حاضر فرهنگ حجاب در کشور چطور ارزیابی می‌شود؟ نه می‌توانیم بگوییم با حجابیم و نه بی حجاب، چرا که فرهنگ عامه مردم بینابینی است نه رضا خان توانست عامه مردم را بی حجاب کند و نه ما توانستیم همه را محجبه کنیم چرا که فرهنگ حاکم بر مردم جامعه چیزی بینابین این مساله است.

"یعنی مراجع تقلید، علمای حوزه، عناصر فرهنگی و سلبریتی که در حوزه دینی شاخص هستند باید به میدان بیایند"حفظ قرآن نیز در فرهنگ عمومی کشور ما در حد حفظ آیت الکرسی و «چهار قل» مانده و اگر کسی بیش از اینها حفظ نباشد کسی سخنی در این باب ندارد. فردی مثل حنانه خلفی در بین مردم تکریم می‌شود اما هیچ التزامی برای مثل او شدن وجود ندارد و حتی الگوسازی هم برای اقشار معدود و اندکی مطرح می‌شود و نه عامه مردم که باعث می‌شود موجی در جامعه ایجاد نشود.

مسئول دبیرخانه ستاد ملی حفظ قرآن با اشاره به این پرسش که اگر ما فعالیت‌های قرآنی را به مردم واگذار کنیم بهتر است یا نه؟ گفت: معتقدیم مردمی شدن امری غیر از این است که کارها را به دست مؤسسات مردمی بسپاریم. مردمی شدن حفظ قرآن یعنی این جریان در دل توده مردم جوشیده و در بستر جامعه رشد پیدا کند. مردمی شدن جریان حفظ تنها این نیست که ما فعالیت‌های اجرایی را به دست مؤسسات مردمی بسپاریم گرچه این امر در سازمان اوقاف اتفاق افتاد و مؤسسات با تفاهم نامه‌ای که با اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های مردمی بسته شد در بقاع متبرکه استقرار پیدا کرده و مشکل مکان ۲۰۰ مؤسسه فعال حل شد. ما اصرار داریم نهادهای دولتی در جایگاه حاکمیتی قرار بگیرند.

بحرالعلوم افزود: سازمان اوقاف نباید کلاس قرآن بگذارد بلکه باید پشتیبانی و امتیازاتش را برعهده گرفته و مؤسسات قرآنی آن را انجام دهند.

کارهایی که می‌توانند مؤسسات انجام دهند را به آنها محول کنند این امر در کشور ما نه تنها در حوزه دینی بلکه در دیگر حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به خوبی رعایت نشده است. این تعامل و ارتباط باید ضابطه مند باشد. در حال حاضر نیز ۳۸۰۰ معلم حفظ در حال تربیت هستند و بیش از هزار نفر از اینها از سوی مؤسسات و اتحادیه کشوری در حال آموزش هستند. فعالیت‌های اجرایی با مؤسسات است اما قواعد و ضوابط از سوی ستاد اجرا می‌شود.