آشنایی اجمالی با زندگی حضرت شعیب

جام جم - ۱۰ آذر ۱۳۹۹

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از سایت ویکی فقه، شعیب از نوادگان ابراهیم(ع) بود. پدرش مدین بن ابراهیم و مادرش از فرزندان لوط است. بعضی نام پدرش را نویب و مدین را پدربزرگ او دانسته و نامش را شعیب بن نویب بن مدین بن ابراهیم آورده‌اند. زیرا ابراهیم پس از ساره همسری از کنعانیان گرفت و مدین از این همسر است.

موسی در خانه شعیب

منابع نقل کردند موسی پس از اینکه در آب دادن حیوان‌ها به دختران شعیب کمک و آنان را تا درب خانه شعیب همراهی کرد، یکی از دختران شعیب پیشنهاد استخدام موسی را داد. شعیب از پیشنهاد دخترش استقبال کرد، رو به موسی نمود و پیشنهاد کار و ازدواج با دخترش را به موسی داد و او قبول کرد.

"بعضی نام پدرش را نویب و مدین را پدربزرگ او دانسته و نامش را شعیب بن نویب بن مدین بن ابراهیم آورده‌اند"موسی پس از اتمام قراردادش، با دختر شعیب ازدواج کرد.

شعیب در قرآن و روایات

گزارش قرآن

قرآن کریم در بیش از ۴۰ آیه از پنج سوره اعراف، هود، شعراء، عنکبوت و قصص به شرح حال شعیب اشاره می‌کند ولی کلمه شعیب تنها ۱۱ بار در قرآن تکرار شده است. گزارش کرده‌اند بیشتر آیات این سوره‌ها دربارۀ رسالت شعیب با موضوعاتی مانند مدیریت؛ حقوق جامعه، اخلاقیات، ترویج فرهنگ توحیدی، اصلاحات اقتصادی، آمده و همچنین این آیات به بررسی وضعیت منکرین شعیب و عذاب آن‌ها پرداخته است. خداوند در قرآن از شعیب حقایق، معارف و ادب نسبت به پروردگارش و مردم را حکایت کرده تا آنجا که خدا به خاطر ادب او، موسی را مدتی به خدمتش می‌گذارد.

گزارش روایات

برخی روایات گزارش کردند که مخالفت قوم شعیب در برابر او آنقدر شدید بود که چند نفر از نمایندگان او را به طرز فجیعی کشتند. ولی با همۀ این مخالفت‌ها نقل کردند سخن گفتن او با قومش به قدری جذاب و گیرا بوده است که پیامبر اسلام(ص) فرمود کان شعیب خطیب الانبیاء ، شعیب خطیب و سخنران در بین پیامبران بودراوندی در روایتی از حضرت سجاد(ع) نقل کرده است: نخستین کسی که پیمانه و ترازو برای مردم ساخت حضرت شعیب(ع) بود و آنان با پیمانه و ترازو سروکار پیدا کردند ولی پس از مدتی شروع به کم‌فروشی نمودند و همین سبب عذاب آنان شد.

نابینایی شعیب

شعیب بر اساس برخی منابع مانند یعقوب و اسحاق نابینا بوده است. دانشمندان متعددی چون میبدی در تفسیر کشف الاسرار؛ سید هاشم بحرانی در تفسیر البرهان، تفسیر سورآبادی، طباطبایی در المیزان و برخی دیگر با استناد به آیه وَإِنَّا لَنَرَاکَ فِینَا ضَعِیفًا به نابینا بودن وی اشاره کرده‌اند.

آنان علت نابینا شدن شعیب را زیادی گریه او برای حُبّ و اشتیاق زیاد به خداوند دانسته‌اند.

قوم مدین و اصحاب ایکه

نوشتار‌های اصلی: اصحاب ایکه و قوم مدین

«مدین» یا «مدین شعیب» شهری در شرق خلیج عقبه است.[۱۷] شعیب نخست در مدین سکونت داشته و از اهل مدین خواست خداوند یکتا را عبادت واز اعمال قبیح پرهیز کنند، امّا آنان انکار کردند و شعیب و پیروانش را از مدین اخراج کردند. شعیب آنان را نفرین کرد و خداوند هم آنان را به عذاب زلزله مبتلا ساخت و شهر و مردمش نابود را کرد.[۱۸]

سوره شعراء آیات ۱۷۶ و ۱۷۷، اشاره می‌کند که شعیب پس از عذاب اهل مدین، به طرف قوم ایکه رفت. ظاهراً شهری به نام ایکه هم بوده که نزدیک مدین قرار داشته است. این شهر امروزه به نام تبوک مشهور است.قرآن اشاره دارد که قوم ایکه نیز به کفر و شرک روی آورده بودند و نصایح شعیب را نمی‌پذیرفتند. خداوند ۷ یا ۹ روز محل زندگی آنان را داغ و سپس بر آنان آتش بارید و همه کشته شدند.

گمراهی اهل مَدْیَن

مردم مدین به خدا ایمان نداشته و غیر او را پرستش می‏ کردند و از نظر اخلاق بدرفتارترین مردم به شمار می ‏آمدند و در دادوستد کم فروشی می‏ کردند.

"شعیب از پیشنهاد دخترش استقبال کرد، رو به موسی نمود و پیشنهاد کار و ازدواج با دخترش را به موسی داد و او قبول کرد"خداوند شعیب(ع) را، که فردی از خود آنان بود، به سویشان فرستاد. وی آنها را به پرستش خدای یگانه دعوت کرد و خدای متعال اورا با معجزات خویش، پشتیبانی و حمایت فرمود.

شعیب مردم را از انجام کارهای زشت و ناروا نهی کرد و آنها را به عدالت دستور داد و از ظلم و ستم بر حذر داشت. به آنها تأکید کرد که اگر سخنش را باور دارند، بدانند اموال و دارایی که خداوند از طریق حلال بدانان عطا فرموده، بهتر از اموالی است که آن را از راه حرام گرد آورده‏ اند. در توان شعیب نبود که قوم خود را از کارهای زشت بازدارد و او تنها، پند دهنده ‏ای امانت‏دار بود. (سایت بیتوته)

تمسخر مردم

مردم، سخن حضرت شعیب(ع) را به تمسخر گرفته و به وی اهانت روا داشتند و گفتند: آیا نمازت در تو تأثیر کرد و تو را راهنمای ما قرار داد، تا ما را به دست کشیدن از پرستش بت‏هایی که پدرانمان می‏ پرستیدند وادار نمایی و از تصرف در اموالمان آن‏گونه که دلمان می ‏خواهد ممنوع سازی، توکه در نظر ما انسانی بردبار ودانا بودی، چرا این کارها از تو سرمی ‏زند!؟

شعیب(ع) در پاسخ آنها فرمود: ای مردم، به من بگویید اگر من از ناحیه خداوند دارای دلیل وبرهان روشن بوده وبدان یقین داشته باشم و او با لطف و کَرَمش به من روزی حلال عنایت کرد، آیا با وجود این همه نعمتی که به من داده، می‏ سزد که بدو خیانت ورزیده و در امر و نهی او به مخالفت وی برخیزم؟.

من از پند و نصیحتم تا آنجا که بتوانم نظری جز اصلاح مردم ندارم و جز با کمک و پشتیبانی خداوند، به حق، دست نیافتم، بنابراین به او متّکی بوده و تنها به سوی او باز می‏ گردم.

وی سخنش را ادامه داد وگفت: ای مردم، اختلافی که بین من و شماست، سبب نشود که شما عناد ورزیده و بر کفر خویش پافشاری کنید؛ زیرا بلایی که بر سر قوم نوح یا هود و یا قوم صالح آمد، بر شما نیز وارد می‏ شود. دوران و تاریخ قوم لوط و سرزمین آنها و هلاکتشان، فاصله زمانی چندانی با شما ندارد، آن را خوب به یاد آورید، از سرنوشت آنها عبرت بگیرید تا به بلایی که آنان گرفتار شدند مبتلا نگردید و از خدا بخواهید که از گناهانتان در گذرد و نادم و پشیمان به سوی او باز گردید تا گناهانی را که از شما صادر شده ببخشاید، چه این‏که پروردگارم به توبه کنندگان دارای رحمت و مغفرتی بس وسیع است. (سایت بیتوته)

نابودی اهل مدین

شعیب که هلاکت قوم خود را ملاحظه کرد، از آنان رو گردان شد و برای بیان بی‏ گناهی خویش در ارتباط با آنان چنین گفت: من دستورات الهی را به شما ابلاغ کردم و اگر شما بدان‏ها عمل کرده بودید، به سعادت و نیک‏بختی شما می‏ انجامید و شما را بسیار پند و اندرز دادم، ولی شمابر گمراهی خویش باقی ماندید، بنابراین، پس از آن‏که شما بر کفر و نافرمانی پافشاری کردید، چگونه برایتان محزون و اندوهگین شوم؟

دستور الهی صادر شد که اهل مدین به جرم سرکشی و طغیان نابود شوند، خداوند با رحمت خویش حضرت شعیب(ع) و کسانی را که با او بودند نجات داد و آنان را که کفر ورزیده بودند به هلاکت رساند.

رعد و برقی مهیب، همراه با زلزله ‏ای شدید آنها را فرا گرفت و آنان را به رو در انداخته و نابود ساخت و آثارشان از بین رفته، گویی اصلاً در شهرشان زندگی نمی‏ کرده‏ اند. آگاه باشید اهالی شهر مدین هلاک شده و از رحمت خدا دور گشتند، همان گونه که قبل از آنها قوم ثمود از رحمت الهی فاصله گرفته و دور شدند

اصلاحات اقتصادی

قرآن در آیه فَأَوْفُوا الْکیلَ[ اعراف–۸۵] اشاره کرده است که اهالی مدین اهل کم‌فروشی، گران‌فروشی اجناس، عدم رعایت ضوابط تجارت و معامله بودند. شعیب برای اصلاح آنان وسیله‌ اندازه‌گیری کالا در تجارت و معامله آورد ولی آنان قبول نکردند.

"شعیب در قرآن و روایات گزارش قرآن قرآن کریم در بیش از ۴۰ آیه از پنج سوره اعراف، هود، شعراء، عنکبوت و قصص به شرح حال شعیب اشاره می‌کند ولی کلمه شعیب تنها ۱۱ بار در قرآن تکرار شده است"برخی بر این عقیده‌اند ترازو و وسایل اندازه‌گیری کالاها ابتکار شعیب است.

محل دفن

مسجد و مقبره حضرت شعیب(ع)

مورخان دربارۀ عمر شعیب اختلاف نظر دارند. بعضی معتقدند، ۲۴۲ سال و کسانی هم عمرش را ۲۵۴ و ۴۰۰ سال نوشته‌اند و هم‌چنین دربارۀ محل درگذشت و دفن او نیز اختلاف است و چهار مکان برای دفن او ذکر شده است: