کدام یک از مسائل ایران را کشورهای منطقه می توانند حل کنند؟

ابوالفضل خدائی: روز چهارشنبه با رأی اعتماد مجلس، حسین امیرعبداللهیان رسما سکان هدایت وزارت خارجه را برعهده گرفت. وزارتخانه ای که در طی ۸ سال گذشته تلاشش بر این بود تا با تعامل سازنده به کشورهای دنیا به سمت تنش زدایی با غرب گام بردارد. همانطور که انتظار می رفت با روی کار آمدن تیم جدید و به گفته امیرعبداللهیان، سیاست خارجی متوازن، پویا و هوشمند مبتنی بر اصول عزت،حکمت و مصلحت با اولویت همسایگان و آسیا پیگیری خواهد شد. اما پرسش مهمی که در این راستا مطرح می شود این است که آیا بدون حل چالش های مهم در عرصه سیاست خارجی و یا کاهش تمرکز بر آن و تنها با اتکا به همسایگان بیشترین میزان بهره را برد؟ دکتر مهدی مطهرنیا استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل معتقد است که این تنها کشورهای همسایه نیستند که در همسایگی ایران قرار دارند، بلکه کشورهای قدرتمند جهانی با نفوذ خود، مستقیم و یا غیرمستقیم در همسایگی ما قرار دارند و این واقعیتی گریزناپذیر است.

این کارشناس مسائل بین الملل در ابتدا و در نقد سیاست توازن دیپلماتیک گفت: بافت های در هم تنیده بحران در عرصه های گوناگون امروزه پیش روی ایران قرار گرفته است. در عرصه سیاست داخلی می توان به لغزش های مدیریتی و عدم وجود سپهر پارادایمی مشخص برای تنظیم سیاست های کلان اشاره کرد.آنچه که بیشتر در قالب اصطلاحات بیان می شود جنبه تبلیغاتی داشته و بیشتر درچارچوب پروپاگاندای سیاسی به نظر می رسد.از محتوای اصطلاحاتی که به عنوان رهیافت های مربوط به سیاست خارجی بیان می شود، علی رغم دانش واژگان بسیار خرسندکننده مانند "توازن دیپلماتیک"،  از واقع نگری و محیط نگری اندکی برخوردار است.

وی در ادامه به ضروت وحدت و انسجام داخلی درموضوع سیاست خارجی اشاره کرد و گفت: درحوزه سیاست نمی توان به صورت سطحی نگرانه به مفاهیم نگاه کرد؛توازن درعرصه منطقه ای و بین المللی، نیازمند مناسبت درونی و تناسب بیرونی است.محیط درون باید مناسب باشد بدین معنا که قدرت در درون دچار چندپارگی نباشد و در عین حال که تکثرها پذیرفته و به آن احترام گذاشته می شود از وحدت رویه نیز برخوردار باشد و در عین حالی که یک مرکزیت تصمیم گیرنده وجود دارد، منافع اکثریت، اقلیت و لایه های مختلف یک جامعه ملی از سوی رژیم سیاسی محترم شمرده شود تا پایه های قدرت ملی در داخل کشور مستقر و همچنین بتواند متناسب با تغییر و تحولات محیط، منطقه و نظام بین الملل عمل کند.

"ابوالفضل خدائی: روز چهارشنبه با رأی اعتماد مجلس، حسین امیرعبداللهیان رسما سکان هدایت وزارت خارجه را برعهده گرفت"این یک توازن سیاسی در محیط درون و بیرون به وجود می آورد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه کشورهای منطقه به دنبال تامین منافع خود و رابطه با قدرت های بزرگ هستند گفت:اینکه توازن تنها در روابط با کشورهای همسایه تفسیر شود باید پرسید کدام یک از مسائل ایران را کشورهای منطقه می توانند حل کنند؟آیا کشورهای منطقه بیش ازآنکه همکاری با ایران داشته باشند در وضعیت فعلی با ایران رقابتی ندارند؟! ترکیه،عربستان،اسرائیل و اکنون نیز پاکستان آرام آرام خود را به نمایش می گذارند. همکاری با این کشورها در قالب های گوناگونی آزموده شده  اما در نهایت این رقابت بوده که بر همکاری استیلا یافته است. هر کدام از این کشورها نیز با شگردهای گوناگون ارتباطی با کشورهای فرامنطقه ای همواره تلاش داشته اند تا منافع خود را تحقق بخشند و بیش از اینکه با تهران همکاری کنند، با کشورهای قدرتمند بین المللی همکاری کرده اند.

مطهرنیا با تاکید بر اینکه این گونه سیاست های اعلامی از منظر دیپلماتیک اصطلاحاتی «دهان پرکُن» به شمار می روند و در واقعیت نمی توانند آنچنان که باید و شاید وارد عمل شوند گفت: روزگاری آیت الله خمینی به ملت باوری تکیه کرد و از ارتباط با ملت ها گفت؛ آن هم در زمانی که انقلاب اسلامی در اوج اثرگذاری امواج انقلابی خود بود و نفوذ صدور انقلاب توسط ایران به واسطه حرکت های تعریف شده ای بود که به هر تقدیر نهادهای فراقوه مجریه در ایران آن را هدایت و رهبری کردند که امروز آن نیز محدود شده است. به همین دلیل ایجاد توازن دیپلماتیک و رفتن به سوی آینده در جهت دستیابی به منافع نیازمند یک پارادایم،دکترین، سیاست کلان و استراتژی مشخص است. قبل از آن و به منظور پیاده سازی تاکتیک ها، توجه به وحدت درونی نیز ضروی است.

وقتی انسجام درونی خدشه دار شود، حرکت سیاست خارجی در حوزه های گوناگون مختل می شود. مفهوم میدان در واقع در درون کشور بیش از برون این کشور مطرح است. در حالیکه باید در درون کشور انسجام و وحدت وجود داشته باشد، رویه ها مشخص باشد، خط مشی های اجرایی متکی بر سیاست های کلان و دکترین و پارادایم مشخصی شکل بگیرد و از طریق ایجاد یک استراتژی، اثرگذاری آن در جامعه هدف یعنی نظام بین الملل به خوبی استقرار پیدا کند.

وی در پایان به پایگاه نفوذ قدرت های بزرگ در کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: به نظر می رسد که ما دچار بحران مفاهیم و گفتمانی در عرصه های ویژه سیاسی به ویژه سیاست خارجی هستیم و در این راستا هر زمان مفهومی مطرح می شود از دال های مرکزی آن تهی شده و دال های ایدئولوژیکی به آن تزریق می شود که در نهایت موجب آن می شود تا مردم هزینه های بیشتری را پرداخت کنند. بی تردید در منطقه نیز بیش از آنکه کشورهای همسایه، همسایه ایران باشند، کشورهای قدرتمند جهانی با نفوذ خود، مستقیم و یا غیرمستقیم در همسایگی ما قرار دارند و این واقعیتی گریزناپذیر دارد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
وزیرخارجه تازه نفس ایران،تکلیف مذاکرات وین را روشن می‌کند؟
دولت سیزدهم، گفتگو با غرب را ادامه می‌دهد یا مقابله می‌کند؟
اولویت‌های امیرعبداللهیان برای سیاست خارجی واقعی است یا رویایی؟

۳۱۰۳۱۱