گزارش تحلیلی سی‌ان‌بی‌سی از تنش بین ایران و طالبان بر سر آب؛ احتمالا تشدید خواهد یافت

شبکه سی‌ان‌بی‌سی آمریکا روز یکشنبه ١٨ ژوئن در گزارشی تحلیلی به بررسی تنش میان ایران و طالبان برای کنترل آب به عنوان یک منبع حیاتی در حال کاهش شدید پرداخت.

این گزارش با اشاره به درگیری مرزی ٢٧ مه و کشته شدن دو سرباز ایرانی و یک سرباز افغانستانی و زخمی‌شدن چند نفر دیگر در نتیجه آن، گفته‌های دو طرف را مطرح کرده که بر اساس آن جمهوری اسلامی می‌گوید طالبان عمدا ایران را از حقابه خود محروم می‌کند اما طالبان با اشاره به کاهش بارندگی و سطح رودخانه‌ها می‌گوید آب به اندازه کافی وجود ندارد.

• خطر بی‌ثباتی در ایران

سیاست طالبان در قبال آب جاری از افغانستان به ایران، خطر ایجاد بی‌ثباتی بیشتر در استان سیستان و بلوچستان ایران را افزایش داده است. این استان به‌ویژه در ماه‌های اخیر صحنه تظاهرات گسترده و مداومی علیه جمهوری اسلامی بوده است.

در تابستان ۲۰۲۱، تظاهرات به دلیل کم‌آبی و قطع شدن مکرر برق در خوزستان به سرعت به چندین شهر ایران از جمله تهران کشیده شد. در ادامه، «قیام تشنگان» با سرکوب شدید حکومتی مواجه شد.

سی‌ان‌بی‌سی به نقل از یک کارشناس در موسسه مشاوره «ریسک میپل‌کرافت» آورده که با توجه به تحریم‌های شدید آمریکا علیه جمهوری اسلامی و تداوم اعتراضات ضدحکومتی، بروز یک بحران امنیتی آب در شرق ایران می‌تواند موجب پیچیده‌تر شدن اوضاع شود.

• سابقه تنش‌های آبی ایران و افغانستان

تنش‌های میان ایران و افغانستان بر سر آب، دویست سال سابقه دارد. افغانستان در دهه ۱۹۵۰ اقدام به احداث دو سد عمده کرد که در نتیجه آن جریان آب رودخانه هیرمند به داخل ایران به شدت کاهش یافت. ایران از این اقدام افغانستان خشمگین شد و نهایتا دو طرف در سال ١٩٧٣ توافقی امضا کردند که بر اساس آن سالانه ۸۵۰ میلیون متر مکعب از آب هیرمند به ایران اختصاص داده شد.

اما ناآرامی‌های سیاسی و انقلاب‌ها و جنگ‌ها در هر دو کشور مانع از اجرای این توافق‌نامه شد.

• تغییرات اقلیمی و تداوم اختلافات

دانشمندان مدت‌ها است نسبت به خطر فزاینده بروز جنگ و بحران‌های انسانی بر سر منابع طبیعی، به دلیل تغییرات اقلیمی هشدار می‌دهند.

سی‌ان‌بی‌سی به نقل از یک کارشناس مسائل خاورمیانه و شمال آفریقا عنوان کرده که مشکل بتوان اختلافات میان ایران و افغانستان بر سر حقابه خود از هیرمند را برطرف کرد زیرا هر دو کشور در نتیجه تغییرات اقلیمی از بحران کم‌آبی رنج می‌برند.

طالبان در اواسط ماه مه و پیش از درگیری اخیر در بیانیه‌ای اعلام کرده بود از توافق ١٩٧٣ حمایت می‌کند اما به دلیل خشکی، کاهش شدید بارش، و کمبود آب، درخواست‌های مکرر ایران برای کسب حقابه خود بر اساس توافق مزبور را «مضر» می‌داند.

ابراهیم رئیسی در پاسخ به این بیانیه به مقامات طالبان هشدار داد «فورا حقوق مردم سیستان و بلوچستان» را بدهند.

"خطر بی‌ثباتی در ایران سیاست طالبان در قبال آب جاری از افغانستان به ایران، خطر ایجاد بی‌ثباتی بیشتر در استان سیستان و بلوچستان ایران را افزایش داده است"پس از آن، یک فرمانده طالبان به مقامات جمهوری اسلامی هشدار داد: «به ما حمله نکنید. ما می‌ترسیم.»

جمهوری اسلامی در پاسخ به هشدار این فرمانده طالبان، با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد حکومت طالبان بر افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد.

جنگ لفظی مقامات جمهوری اسلامی و طالبان به تنش‌ها دامن زده و بسیاری نگران هستند درگیری مرگبار ٢٧ مه نشانه‌ای از عمیق‌تر شدن این بحران در ماه‌ها و سال‌های آینده باشد.