انتخابات ترکیه؛ شاید نقش «رای‌ اولی‌ها» در سرنوشت اردوغان تعیین‌کننده باشد

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در ماه جاری میلادی با سخت‌ترین چالش سیاسی خود یعنی انتخابات ریاست جمهوری مواجه است.

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه سه ماه پس از زلزله جنوب این کشور برگزار خواهد شد که بیش از ۵۰ هزار نفر را کشت.

رویترز اما می‌گوید مخالفان اردوغان احساس می‌کنند که بهترین بخت را برای پایان دادن به دو دهه قدرت و تغییر سیاست‌های او دارند.

اردوغان، طولانی‌مدت‌ترین دوران رهبری در ترکیه امروزی را بر عهده داشته است. او داخل کشور از تقوای مذهبی، و نرخ بهره پایین بانکی دفاع کرده و در عین حال از نفوذ ترکیه در منطقه و سست کردن روابط این عضو ناتو با غرب حمایت کرده است.

اردوغان از زمانی که مصطفی کمال آتاتورک یک قرن پیش جمهوری امروزی ترکیه را تأسیس کرد قدرتمندترین رهبر ترکیه به شمار می‌رود. او و حزب عدالت و توسعه‌اش که ریشه اسلامگرایانه دارد، ترکیه را از طرح اولیه آتاتورک که کشوری سکولار بود، دور کردند.

رقیب اصلی اردوغان، کمال قلیچ‌داراوغلو، رهبر حزب سکولار «جمهوری خواه خلق» است که از حمایت ائتلاف شش حزب مخالف دولت اردوغان برخوردار است.

در دوران اردوغان، ترکیه در خاورمیانه و فراتر از آن قدرت نظامی خود را به رخ کشیده است، به طوری که چهار بار به سوریه حمله کرد، علیه شبه نظامیان کرد در داخل عراق عملیات تهاجمی انجام داد و به لیبی و جمهوری آذربایجان پشتیبانی‌های نظامی ارسال کرد.

ترکیه در این دوره همچنین شاهد درگیری‌های دیپلماتیک با قدرت‌های منطقه‌ای، عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی و اسرائیل، و همچنین بن‌بست سیاسی با یونان و قبرس بر سر مرزهای دریایی مدیترانه شرقی بود تا اینکه دو سال پیش تغییر مسیر داد و به برخی رقبایش نزدیک شد.

خرید سامانه‌های هوایی از روسیه باعث تحریم‌ها ایالات متحده علیه آنکارا شد. نزدیکی اردوغان به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، تعهد ترکیه به ائتلاف پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، را زیر سوال برد. مخالفت آنکارا به درخواست‌های سوئد و فنلاند برای عضویت در ناتو نیز این تنش‌ها را افزایش داده است.

با این حال، ترکیه همچنین میانجی‌گری قراردادی برای صادرات گندم اوکراین را کرد و اردوغان به طور بالقوه برای پایان دادن به جنگ اوکراین تلاش کرد.

دو حزب اصلی اپوزیسیون، حزب سکولار «جمهوری خلق ترکیه» و حزب ملی گرای راست میانه به نام «حزب خوب»، با چهار حزب کوچکتر متحد شدند تا بسیاری از سیاست‌هایی که امضای اردوغان را پای خود دارد به عقب برگردانند.

آنها متعهد شدند که استقلال را به بانک مرکزی بازگردانند و سیاست‌های اقتصادی غیرمتعارف اردوغان را معکوس کنند.

"نزدیکی اردوغان به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، تعهد ترکیه به ائتلاف پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، را زیر سوال برد"آنها همچنین می‌گویند پناهجویان جنگ سوریه را بر می‌گردانند.

آنها همچنین قصد دارند روابط خود را با متحدان غربی و از آمریکا بهبود بخشند و ترکیه را به برنامه‌ جت‌های جنگنده اف-۳۵ آمریکایی بازگردانند که پس از خرید دفاع موشکی روسیه، مشارکت ترکیه در آن مسدود شد.

تلاش‌های اردوغان برای سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، شکست خورد و حضور جمعیت حدود ۳.۶ میلیون نفری آوارگان جنگی سوریه در ترکیه باعث افزایش مخالفت‌ها با حضور آنها در دوران سختی اقتصادی ترکیه شده است.

اپوزیسیون برنامه‌های اردوغان برای بازگرداندن شماری از پناهجویان به سوریه را تکرار کرده ‌است اما نه اردوغان و نه اپوزیسیون مشخص نکرده‌‌اند که چگونه می‌توانند این کار را به طور امن و راحت انجام دهند.

نقش رای‌اولی‌های ترکیه

رای اولی‌های ترکیه در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در این کشور احتمالا مشارکتی تعیین کننده خواهند داشت

خبرگزاری رویترز درباره یک دانشجوی ۲۲ ساله ترک می‌نویسد که او تنها یک رهبر را در ترکیه همواره شناخته و آن نیز رجب طب اردوغان است. اما این دانشجو که یونس نام دارد می‌‌گوید که زمان تغییر فرا رسیده است.

یونس یکی از بیش از ۶ میلیون رای دهنده است که برای نخستین‌بار قرار است در انتخابات ۱۴ مه (۲۴ اردیبهشت) رای دهند. انتخابات ممکن است اگر به دور دوم کشیده شود بار دیگر در ۱۴ روز بعد یعنی ۲۸ مه برگزار شود.

رای اولی‌ها حدود ۱۰ درصد از رای دهندگان را تشکیل می‌دهند و آرای آنها می‌تواند در مورد ادامه حکومت اردوغان در دهه سوم آن، یا پایان یافتن آن، حیاتی باشد.

یونس از زمانی که اردوغان در سال ۲۰۰۳ به قدرت رسید، یک کودک خردسال بود. او می‌گوید که به کمال قلیچ‌دار اوغلو، از مخالفان اردوغان رای می‌دهد. به نظر یونس، قلیچ‌دار اوغلو حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی بیان را تقویت خواهد کرد.

منتقدان رجب طیب اردوغان می‌گویند در دوران اردوغان این موارد آسیب دیده است.

یونس در مورد آزادی بیان می‌گوید قبل از لایک کردن یا اشتراک گذاری پست‌های شبکه‌های اجتماعی دوبار فکر می‌کند، چرا که «من به طور قطع نگران آزادی بیان هستم. در واقع، من هر روز این موضوع را تجربه می کنم اما متوجه آن نیستیم زیرا به این روش زندگی عادت کرده‌ایم.»

دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی در سال ۲۰۲۲ گفت هزاران نفر در ترکیه هر ساله به دلیل مطالب منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی معمولا به اتهام مواردی نظیر افترا، توهین به رئیس‌جمهوری یا پخش تبلیغات تروریستی، بازداشت و تحت پیگرد قضائی قرار می‌گیرند.

این احساسات چالشی برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه او است که ریشه اسلام‌گرایانه دارند. محبوبیت این حزب در شرایطی که سعی دارند حمایت از اردوغان افزایش یابد، تحت تأثیر بحران هزینه‌های زندگی و تورم سرسام‌آور قرار گرفته است.

ارمان باقرچی، از شرکت نظرسنجی کوندا آراستیرما، گفت پیش‌بینی می‌شود که سهم اردوغان از آرای رای دهندگان جوان و کسانی که نخستین‌بار رای می‌دهند کمتر از سایر گروه‌های سنی باشد.

او رای دهندگان جوان را به عنوان بخش «بسیار عصبانی و ناامید» از جمعیت ۸۵ میلیونی ترکیه دانست و گفت که جذب آنها برای نتیجه انتخابات بسیار مهم است زیرا آنها گروه بزرگی از رای دهندگان را تشکیل می‌دهند.

بررسی‌های نظرسنجی کوندا در سال گذشته نشان داد که ۵۷ درصد از کسانی که برای نخستین‌بار رای می دهند خود را مدرن توصیف می‌کنند، ۳۲ درصد خود را محافظه کار سنتی و بقیه خود را محافظه کار مذهبی می‌دانند.